Μήπως μας σώσει το RescEU;

Καθώς η Ελλάδα αποδεικνύεται ανίκανη, πολύ περισσότερο η σημερινή κυβέρνηση, να συγκροτήσει ένα αποτελεσματικό σύστημα πολιτικής προστασίας από τις φυσικές καταστροφές (πυρκαγιές, πλημμύρες, σεισμοί κ.λπ.), η σωτηρία ίσως έλθει και πάλι από την Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ).

Η τελευταία βρίσκεται στο στάδιο της υιοθέτησης ενός νέου συστήματος για την αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών με την επωνυμία RescEU, το οποίο θα διευρύνει και συμπληρώνει τους μηχανισμούς πολιτικής προστασίας που ήδη λειτουργούν σε επίπεδο ΕΕ. Το νέο σύστημα αποδίδει πρωταρχική σημασία στην πρόληψη και ετοιμότητα (prevention and preparedness) από πλευράς κρατών και για τον σκοπό αυτόν οι χώρες – μέλη θα πρέπει να παρουσιάζουν στην Επιτροπή σχέδια πρόληψης και προστασίας που θα έχουν εκπονηθεί με βάση τις «καλές πρακτικές» που ισχύουν στον ευρύτερο χώρο της Ενωσης.

Αλλά το νέο ευρωπαϊκό σύστημα πολιτικής προστασίας πηγαίνει πολύ πιο πέρα. Πρώτον, θα δημιουργηθεί μια δεξαμενή μέσων, όπως πυροσβεστικά αεροπλάνα, εξοπλισμός άντλησης υδάτων κ.ά., τα οποία θα διατίθενται άμεσα στις χώρες – μέλη σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Δεύτερον, η Ενωση θα ενισχύει χρηματοδοτικά τις χώρες – μέλη σε ποσοστό 75% προκειμένου να αυξήσουν τις ικανότητές τους για την αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών. Τρίτον, θα δημιουργηθεί ένα Δίκτυο Γνώσεων (Civil Protection Knowledge Network), το οποίο θα επιτρέψει σε όλους όσοι συμμετέχουν στη διαδικασία πολιτικής προστασίας να έχουν «τις πλέον σύγχρονες γνώσεις και δεξιότητες» και να μιλούν «την ίδια τεχνική γλώσσα».

Ολες οι δαπάνες και οι ικανότητες RescEU θα καλύπτονται πλήρως από ενωσιακή χρηματοδότηση, στο πλαίσιο της οποίας η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα διατηρεί τον επιχειρησιακό έλεγχο των διάφορων μέσων και θα αποφασίζει για την ανάπτυξή τους. Τούτο είναι σημαντικό καθώς η Ενωση δεν μπορεί να εξαναγκάσει νομικά τα κράτη – μέλη να συμμορφωθούν, δεδομένου ότι η πολιτική προστασία δεν αποτελεί τυπικά αρμοδιότητα της Ενωσης. Παραμένει στη δικαιοδοσία των κρατών – μελών (αν και η Συνθήκη της Λισαβόνας περιέχει ένα άρθρο, το 196, για την επικουρική στήριξη των κρατών – μελών).

Παρά ταύτα, με όπλο τις χρηματοδοτήσεις η Ενωση μέσω της Επιτροπής θα μπορέσει με βάση το νέο σύστημα πολιτικής προστασίας να πιέσει τα κράτη – μέλη να εκσυγχρονίσουν τα συστήματα πολιτικής προστασίας τους, προκειμένου να αποφευχθούν καταστροφές όπως αυτή που γνωρίσαμε τελευταία.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η πρωτοβουλία για το νέο σύστημα οφείλεται στον αρμόδιο επίτροπο Χρήστο Στυλιανίδη, ο οποίος γνωρίζει, ως προερχόμενος από την Κύπρο, τα προβλήματα Ελλάδας, μεσογειακών κρατών, αλλά και τις γενικότερες προκλήσεις (κλιματική αλλαγή, αύξηση θερμοκρασίας κ.ά.) που αντιμετωπίζουν Ευρώπη και παγκόσμιο σύστημα.