Το σύνθημα «θέλουμε υποσχέσεις και όχι πραγματικότητες» ακουγόταν πολύ συχνά σε διαδηλώσεις σε πολλές χώρες της Λατινικής Αμερικής τις προηγούμενες δεκαετίες και αποτυπώνει τον τρόπο με τον οποίο αναδείχθηκαν οι ηγέτες του λεγόμενου «ποπουλισμού», όπως ήταν ο Ούγο Τσάβες στη Βενεζουέλα στις αρχές του 20ου αιώνα ή ο Χουάν Ντομίνγκο Περόν στην Αργεντινή, πολύ νωρίτερα, τη δεκαετία του ‘50.

Η απαξίωση του παραδοσιακού πολιτικού συστήματος, η βαθιά πολιτική και οικονομική κρίση, η διαφθορά, η φτώχεια και οι κοινωνικές ανισότητες προετοίμασαν το έδαφος για την εμφάνιση των πολιτικών «χωρίς κοστούμια», όπως συχνά τους αποκαλούσε ο κόσμος. Όχι ότι οι πολίτες δεν γνώριζαν πως τα περισσότερα από όσα υπόσχονταν ήταν ανέφικτα ή και απόλυτη δημαγωγία, αλλά είχαν ανάγκη να πιστέψουν σε έναν «μεσσία» ο οποίος με έναν σχεδόν μαγικό τρόπο θα μπορούσε να λύσει όλα τους τα προβλήματα…

Όπως εξηγώ και στο βιβλίο μου «Το πείραμα της Λατινικής Αμερικής» (Εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ, 2014), ο ποπουλισμός είναι ένα λατινοαμερικάνικο πολιτικό μοντέλο που συνήθως προϋποθέτει την ύπαρξη ενός χαρισματικού ηγέτη, (συχνά αντισυστημικού και ξένου με το παραδοσιακό πολιτικό σύστημα), ο οποίος ενώ εκλέγεται με δημοκρατικές διαδικασίες, στη συνέχεια παραμερίζει πολλούς δημοκρατικούς θεσμούς και κυβερνάει αυταρχικά, αναπτύσσοντας παράλληλα μια άμεση επαφή με τον λαό. Στην ιδεολογία του εντοπίζονται στοιχεία από τον σοσιαλισμό, τον κομμουνισμό, τον εθνικισμό, ακόμη και τον φασισμό. Ο Περόν άλλωστε είχε δηλώσει ανοικτά πως θαύμαζε τον Μουσολίνι. Κατά κανόνα ο ποπουλισμός εμφανίζεται στο πολιτικό προσκήνιο μετά από μια μεγάλη πολιτική και οικονομική κρίση, όπως ήταν η μεγάλη κρίση χρέους στην οποία βυθίστηκαν οι περισσότερες χώρες της Λατινικής Αμερικής τη δεκαετία του ’80 (η λεγόμενη «χαμένη δεκαετία»), αναγκάζοντας τις λατινοαμερικανικές κυβερνήσεις να δεχθούν την οικονομική βοήθεια που τους πρόσφερε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Παγκόσμια Τράπεζα, σε αντάλλαγμα με σκληρά μέτρα λιτότητας.

Ο Ούγο Τσάβες

Ο Ούγο Τσάβες ήταν ο κύριος εκφραστής του νέου κύματος του ποπουλισμού στη Λατινική Αμερική. Ο Τσάβες (που το 1992 είχε προχωρήσει σε ένα αποτυχημένο πραξικόπημα) κυβέρνησε αυταρχικά, πολέμησε την ελευθερία του Τύπου και τα ΜΜΕ, κυβέρνησε με διατάγματα και οδήγησε στη φυλακή τους πολιτικούς του αντιπάλους. Επίσης, τα αποτελέσματα της διακυβέρνησης του στην οικονομία είναι γνωστά. Σήμερα οι πολίτες στη Βενεζουέλα περιμένουν σε τεράστιες ουρές για να πάρουν λίγο γάλα ή λίγο κρέας. Στην πιο πλούσια χώρα της Λατινικής Αμερικής, με τα τεράστια αποθέματα πετρελαίου, η φτώχεια αυξήθηκε δραματικά τα τελευταία χρόνια. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη τριών μεγάλων πανεπιστημίων της χώρας, το 2014 το 48,4% των οικογενειών στη Βενεζουέλα βρισκόταν κάτω από το όριο της φτώχειας, όταν το 1998 που εξελέγη ο Τσάβες, το ποσοστό ήταν 45%. Χιλιάδες καταστήματα κλείνουν, ενώ ο πληθωρισμός έφθασε στο 200%!… Παράλληλα, το καθεστώς εξακολουθεί να έχει στη φυλακή κορυφαία στελέχη της αντιπολίτευσης, ενώ έκλεισε μέσα ενημέρωσης που είχαν αντιπολιτευόμενη γραμμή.

Είχα την ευκαιρία να συναντήσω τον Ούγο Τσάβες στο Καράκας το 2010, λίγο καιρό πριν εκδηλωθεί η ασθένεια του. Στην συνέντευξη που μου είχε δώσει μου είχε πει ότι ήθελε πολύ να επισκεφθεί την Ελλάδα, αλλά ότι κανένας δεν τον είχε καλέσει..

«Θα ήθελα μια μέρα να επισκεφθώ την Ελλάδα. Εγώ εύχομαι στο λαό της, στην κυβέρνηση της, να βρουν το δρόμο τους, γιατί όπως ξέρουμε η Ελλάδα έχει πέσει σε μια πολύ βαθιά κρίση που είναι μέρος της μεγάλης καπιταλιστικής κρίσης».

Για τη λεγόμενη «μπολιβαριανή επανάσταση» που ο ίδιος είχε εγκαθιδρύσει μου είχε πει: «Ο σοσιαλισμός ήρθε εδώ για να μείνει. Η επανάσταση ήρθε εδώ για να μείνει. Κάθε μέρα πιο βαθιά δημοκρατική. Στον πολιτικό τομέα. Αυτό που κάνουμε εμείς εδώ είναι πολιτική δημοκρατία» και πρόσθεσε: «Πιστεύουμε στη σκέψη του Χριστού, του Χριστού ως ανθρώπου, του Βασιλιά της ισότητας. Σοσιαλισμός. Ήταν σοσιαλιστής χωρίς αμφιβολία ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ. Ο καπιταλιστής ήταν ο Ιούδας που τον πούλησε για τα χρήματα»…

Αλέξης Τσίπρας: «Ο Τσάβες είναι μια πολύ μεγάλη προσωπικότητα»!

Δεν είναι καθόλου τυχαία η θεωρία ότι ο ΣΥΡΙΖΑ οραματίστηκε να μετατρέψει την Ελλάδα σε Βενεζουέλα. Το παράδειγμα του Ούγο Τσάβες στη Βενεζουέλα και του λατινοαμερικανικού ποπουλισμού που προανέφερα, φαίνεται πως πράγματι έχουν επηρεάσει την πολιτική σκέψη του Έλληνα πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα.

Ο κ. Τσίπρας σε μια συνέντευξη που μου είχε δώσει πριν από περίπου δυο χρόνια για το ισπανόφωνο τηλεοπτικό δίκτυο Hispan TV, (η οποία δημοσιεύθηκε και στην ιστοσελίδα americalatina.gr) είχε χαρακτηρίσει τον Τσάβες «μια πολύ μεγάλη προσωπικότητα του 21ου αιώνα. Όχι μονάχα για τη Βενεζουέλα και τη Λατινική Αμερική αλλά για όλο τον πλανήτη»! Στο γραφείο του ο Αλέξης Τσίπρας, (όπως διακρίνεται και στη φωτογραφία πίσω του), έχει ένα αγαλματάκι του Σιμόν Μπολίβαρ, του Απελευθερωτή της Λατινικής Αμερικής, που ήταν το σύμβολο του καθεστώτος του Ούγο Τσάβες. Στην ίδια συνέντευξη άλλωστε, ο ίδιος είχε οραματιστεί τον εαυτό του περίπου σαν… «απελευθερωτή» της «Λατινικής Ευρώπης», όπως είχε πει χαρακτηριστικά.

Είχα ρωτήσει τότε τον κ. Τσίπρα:

-Κύριε πρόεδρε πολλοί στην χώρα μας αλλά και στο εξωτερικό, κατά την προεκλογική περίοδο ιδιαίτερα, σας είχαν χαρακτηρίσει «Ο Ούγο Τσάβες της Ελλάδας». Αυτός ο χαρακτηρισμός σας ενοχλεί ή τον αποδέχεστε;

«Της Λατινικής Ευρώπης ίσως… Κοιτάξτε, νομίζω ότι κάθε χώρα και κάθε περιοχή στον πλανήτη έχει τις δικές της ιδιαιτερότητες και κάθε λαός έχει τα δικά του πρότυπα και τα δικά του δεδομένα. Ο Ούγο Τσάβες είναι μια πολύ μεγάλη προσωπικότητα του 21ου αιώνα. Όχι μονάχα για τη Βενεζουέλα και τη Λατινική Αμερική αλλά για όλο τον πλανήτη. Νομίζω ότι δεν θα μπορούσε να αναπαραχθεί το πρότυπο του Ούγο Τσάβες στην ελληνική πραγματικότητα. Ο ελληνικός λαός έχει τη δική του ιδιοσυγκρασία. Παρ όλα αυτά βέβαια ίσως είναι αναγκαίο σήμερα στην Ευρώπη να υπάρξει μια πολιτική δύναμη που θα λειτουργήσει όπως περίπου λειτούργησαν τα επαναστατικά κινήματα στη Λατινική Αμερική ή τα Κινήματα και οι πολιτικές δυνάμεις της Κοινωνικής Απελευθέρωσης στη Λατινική Αμερική. Η Ευρώπη σήμερα βρίσκεται σε λάθος κατεύθυνση, σε λάθος στρατηγική. Μια στρατηγική που οδηγεί την ίδια στην διάλυση και τους λαούς της σε ένα μαρτύριο δίχως τέλος».

Ορισμένα από τα επαναστατικά κινήματα στη Λατινική Αμερική, (στα οποία αναφέρεται ο κ. Τσίπρας), ήταν (για όσους δεν γνωρίζουν) οι Σαντινίστας που έκαναν ένοπλο αγώνα και κατέκτησαν την εξουσία στη Νικαράγουα, το Φωτεινό Μονοπάτι στο Περού, που αιματοκύλησε τη χώρα επί 20 έτη, με απολογισμό περίπου 70 χιλιάδες νεκρούς και οι Ένοπλες Επαναστατικές Δυνάμεις Κολομβίας (FARC) που εξακολουθούν να ελέγχουν το εμπόριο της κοκαϊνης στην Κολομβία και εδώ και μισό αιώνα συνεχίζουν τον εμφύλιο πόλεμο στην χώρα.

Οι επαφές με τη Βενεζουέλα

Δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητο επίσης το γεγονός ότι τρεις υπουργοί της κυβέρνησης του Αλέξη Τσίπρα και η πρόεδρος της Βουλής -στο διάστημα που βρίσκονταν σε εξέλιξη με τους ξένους πιστωτές- συναντήθηκαν με τον Πρέσβη της Βενεζουέλας στην Ελλάδα κ. Φαρίντ Φερνάντες, αναζητώντας πεδία συνεργασίας ανάμεσα στις δυο χώρες. Σε ανακοίνωση του γραφείου Τύπου της Προέδρου της Βουλής μάλιστα, αναφερόταν ευθέως ότι σκέφτεται να εφαρμόσει στην ελληνική Βουλή την τακτική που ακολουθεί η κυβέρνηση της Βενεζουέλας!… «Η κ. Ζωή Κωνσταντοπούλου ενημερώθηκε για την διαδικασία κοινωνικού διαλόγου επί νομοσχεδίων, που ακολουθείται από το Κοινοβούλιο της Βενεζουέλας και δήλωσε ότι αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα διαδικασία που αξίζει να εξεταστεί, προς ενίσχυση της κοινωνικής συμμετοχής στη νομοθετική διαδικασία, την κοινοβουλευτική λειτουργία και συνάμα στην ενδυνάμωση των δημοκρατικών λειτουργιών»!…

Η «συμβουλή» του πρώην Προέδρου της Αργεντινής Ντε Λα Ρούα

Η λατινοαμερικανική ιστορία, που είναι γεμάτη από οικονομικές κρίσεις και χρεοκοπίες, μπορεί να χρησιμεύσει σαν δίδαγμα και για την Ευρώπη.

Σε μια συνέντευξη που μου είχε δώσει ο πρώην Πρόεδρος της Αργεντινής, Φερνάντο Ντε Λα Ρούα, στα χέρια του οποίου έσκασε η «βόμβα» της χρεοκοπίας το 2001, με αποτέλεσμα να αναγκαστεί να εγκαταλείψει το προεδρικό Μέγαρο με ελικόπτερο, μου είχε πει πως η Ελλάδα σε αντίθεση με την Αργεντινή έχει ένα βασικό πλεονέκτημα: ανήκει στην Ευρωπαϊκή Ένωση και έχει τη στήριξη των Ευρωπαίων. Αυτό είναι το στήριγμα της. «Είναι βέβαιον ότι εκείνοι που δανείζουν βάζουν τους όρους τους, αλλά αν η χώρα που παίρνει το δάνειο καταλάβει τη σοβαρότητα του κινδύνου και πάρει τα μέτρα που είναι αναγκαία για την ανάκαμψη της θα το πετύχει. Το ΔΝΤ το 2001 εναντιώθηκε στην Αργεντινή. Αυτή η οδυνηρή εμπειρία που ζήσαμε εμείς σήμερα χρησιμεύει έτσι ώστε το ΔΝΤ να αλλάξει τακτική και αντί να βυθίσει την Ελλάδα να την στηρίξει μαζί με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το ΔΝΤ στην Ελλάδα δεν μπορεί να προκαλέσει προβλήματα γιατί ανήκει στην Ευρωπαϊκή Ένωση».

Ο ΣΥΡΙΖΑ, όπως και άλλες ευρωπαϊκές πολιτικές δυνάμεις που αναδείχθηκαν τα τελευταία χρόνια λόγω της οικονομικής κρίσης, έχουν εμπνευστεί από τον λατινοαμερικανικό ποπουλισμό, πολιτικό πρότυπο του οποίου υπήρξε ο Ούγο Τσάβες.

Η προσπάθεια «λατινοαμερικανοποίησης» της πολιτικής ζωής στην Ελλάδα έγινε αντιληπτή και από έναν φίλο μου καθηγητή σε πανεπιστήμιο της Βενεζουέλας, τον Μαριάνο Νάβα, ο οποίος πριν από λίγες μέρες ήρθε στην Ελλάδα και έπεσε πάνω σε μια από τις συγκεντρώσεις υποστήριξης της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ στις διαπραγματεύσεις. «Οι συγκεντρώσεις υπέρ της κυβέρνησης είναι ένα χαρακτηριστικό της πολιτικής ζωής στη Βενεζουέλα και του Ούγο Τσάβες. Τώρα το φαινόμενο αυτό έφθασε και στην Ελλάδα», μου είχε πει.

Το μοντέλο Βενεζουέλας πρότυπο του ΣΥΡΙΖΑ

Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα προσπάθησε, τηρουμένων των αναλογιών, να ακολουθήσει ορισμένα από τα πρότυπα του λατινοαμερικάνικου ποπουλισμού και του πολιτικού μοντέλου του Ούγο Τσάβες στη Βενεζουέλα. Ποια είναι αυτά;

Οι συγκεντρώσεις υπέρ της κυβέρνησης

Όπως αυτές που διοργανώθηκαν το προηγούμενο διάστημα στην Αθήνα και σε άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.

Η εμμονή σε δημοψηφίσματα.

Ο Ούγο Τσάβες κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του έκανε συνολικά 4 δημοψηφίσματα! Το πρώτο δημοψήφισμα μάλιστα, έλαβε χώρα λίγους μήνες μετά από την εκλογή του. Έκανε ένα δημοψήφισμα το 1999, ένα το 2004, ένα το 2007 και ένα ακόμη το 2009… Από αυτά έχασε στο ένα.

Η συγκρουσιακή σχέση με τους δημοσιογράφους και τα ΜΜΕ.

Ο Ούγο Τσάβες πολύ συχνά εξαπέλυε σκληρή επίθεση στα μίντια και τους «ολιγάρχες» ιδιοκτήτες των ΜΜΕ, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι «τελείωσε ο χρόνος της ολιγαρχίας» και προειδοποίησε τους ιδιοκτήτες των μέσων ενημέρωσης πως «αυτό δεν θα συνεχιστεί, αφού άλλο πράγμα είναι η κριτική και άλλο η συνωμοσία».

Ο ίδιος ο Αλέξης Τσίπρας, στο ίδιο μήκος κύματος, είχε δηλώσει πριν από μερικές εβδομάδες ότι «δεν είναι καθόλου τυχαία η καθημερινή επίθεση που δεχόμαστε από τα ΜΜΕ της διαπλοκής, έντυπα και ηλεκτρονικά. Οι ολιγάρχες λοιπόν ας το καταλάβουν: Ήρθε η ώρα να βάλουν το χέρι στην τσέπη. Ήρθε η ώρα να πληρώσουν φόρους, να πληρώσουν τα δάνεια τους στις τράπεζες, να πληρώσουν τις τηλεοπτικές συχνότητες που χρησιμοποιούν τζάμπα»..

Είναι επίσης χαρακτηριστικός ο τρόπος που ο Τσάβες αντιμετώπιζε τους απλούς ρεπόρτερ.

Για παράδειγμα, σε μια συνέντευξη Τύπου, μια ρεπόρτερ, η Αδρέινα Φλόρες από ιδιωτικό μέσο ενημέρωσης της Κολομβίας, είχε ρωτήσει τον Πρόεδρο Τσάβες πως δικαιολογείται η τόσο μεγάλη διαφορά εδρών που κατέλαβε το κόμμα του, όταν η εκλογική διαφορά με το δεύτερο κόμμα ήταν οριακή…

Η απάντηση του Τσάβες ήταν:

“Πως λέγεσαι εσυ;…”

“Αδρέινα Φλόρες”, απάντησε η δημοσιογράφος.

“Από ποιο κανάλι είσαι;”

“Από το Εθνικό Ραδιόφωνο της Κολομβίας”…

“Από που είσαι;… Σε ρωτάω γιατί νομίζω ότι είσαι από το φεγγάρι!”, είπε ο Πρόεδρος της Βενεζουέλας.

Η αντιμετώπιση που είχε η δημοσιογράφος από τον Τσάβες, ίσως σας θυμίζει λίγο τον διάλογο που είχε πριν από λίγο καιρό η Ζωή Κωνσταντοπούλου με δημοσιογράφο που τόλμησε να την ρωτήσει για το “κατσάδιασμα” που έκανε στον αξιωματικό της Ελληνικής Αστυνομίας στο φραγμό της αστυνομίας στη Βουλή, κατά τη διάρκεια πορείας των νοσοκομειακών γιατρών.

Η επιδίωξη λαϊκής πόλωσης και διχασμού και ο διαχωρισμός του λαού σε «πατριώτες» και «αντιπατριώτες.

Είναι εμφανής στην Ελλάδα το τελευταίο διάστημα η τάση διχασμού του λαού και η στοχοποίηση όσων εκφράζουν διαφορετική άποψη από την κυβερνητική, και ο χαρακτηρισμός τους ως «τρόικα εσωτερικού» και «μνημονιακοί».

Η εξαγγελία προγραμμάτων για τη στήριξη των φτωχών.

Μια από τις πρώτες εξαγγελίες της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ ήταν το πρόγραμμα για την ανθρωπιστική κρίση με έμφαση τα επιδόματα σίτισης.

Τελικά, το πολιτικό μοντέλο του ποπουλισμού έφθασε και στην Ελλάδα με μεγάλη καθυστέρηση. Τη στιγμή μάλιστα, που ακόμη και στη Λατινική Αμερική έχει αρχίσει να φθίνει και να απαξιώνεται, αφού οι πολίτες συνειδητοποιούν πλέον ότι τελικά δεν υπάρχουν «μεσσίες» που να μπορούν να λύσουν τα προβλήματα τους με μαγικό τρόπο…

Ο Ιάσων Πιπίνης είναι Ελληνο περουβιανός δημοσιογράφος. Έχει γράψει το βιβλίο «Το πείραμα της Λατινικής Αμερικής» (Εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ, 2014).

Τελευταία Νέα