Χωρίς πατρίδα, χωρίς οικογένεια

Ξεκίνησε από τη Συρία το μεγάλο ταξίδι της σωτηρίας μαζί με την οικογένειά του. Στο τραγικό ναυάγιο του Φαρμακονησίου όμως τον περασμένο Σεπτέμβριο με τους 34 νεκρούς, οι γονείς του πνίγηκαν μπροστά στα μάτια του. Το ανήλικο αγόρι έφτασε τελικά σε ευρωπαϊκό έδαφος αλλά ήταν πλέον ολομόναχο.

Ο 8χρονος από τη Συρία είναι ένα από τα εκατοντάδες παιδιά που φτάνουν στην Ελλάδα μόνα τους, ασυνόδευτα και απροστάτευτα, εκτεθειμένα σε πολλούς κινδύνους κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους. Το ανήλικο αγόρι μεταφέρθηκε αρχικά στην Κω, στον προσωρινό ξενώνα της Praksis, και στη συνέχεια στον ξενώνα ασυνόδευτων ανηλίκων της οργάνωσης στα Πετράλωνα. Από το σοκ της απώλειας, το παιδί για αρκετό καιρό επαναλάμβανε μία και μόνο λέξη, τρέχοντας πίσω από τις μαγείρισσες του ξενώνα: «Μαμά».

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης και της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, στην Ελλάδα τους πρώτους 11 μήνες έφτασαν περισσότεροι από 800.000 πρόσφυγες και μετανάστες, με τους εκπροσώπους των φορέων να εκτιμούν ότι ο αριθμός των καταγεγραμμένων ασυνόδευτων ανηλίκων δεν ξεπέρασε τους 1.800.

Όπως προκύπτει από τα επίσημα στοιχεία του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΕΚΚΑ) για το τρίτο τρίμηνο του 2015 (Ιούλιος, Αύγουστος, Σεπτέμβριος), τα αιτήματα των ασυνόδευτων ανηλίκων που παραπέμφθηκαν στην υπηρεσία έφτασαν τα 580 –αριθμός μικρότερος από το αντίστοιχο τρίμηνο του 2014 (649). Σε ποσοστό 95% τα παιδιά αυτά είναι ηλικίας άνω των 12 ετών, ενώ οι χώρες καταγωγής τους είναι κυρίως η Συρία, η Αίγυπτος και το Αφγανιστάν.

Είναι χαρακτηριστικό ότι μέχρι και τις 30 Σεπτεμβρίου 2014 το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης είχε δεχθεί 1.664 παραπομπές για ασυνόδευτα και χωρισμένα από την οικογένειά τους παιδιά, από τα οποία 984 ήταν από το Αφγανιστάν. Έναν χρόνο νωρίτερα, 1.150 παιδιά παραπέμφθηκαν στο ΕΚΚΑ. Μάλιστα, η χρονιά κατά την οποία είχε καταγραφεί αριθμός-ρεκόρ ασυνόδευτων ανηλίκων ήταν το 2008, καθώς σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Αστυνομίας έφταναν τους 8.298.

Όπως εξηγούν μέλη οργανώσεων, τα ασυνόδευτα παιδιά που έχουν φτάσει στην Ελλάδα είναι κυρίως παιδιά που έχασαν τους γονείς τους στον πόλεμο και έφυγαν μόνα τους από την πατρίδα τους ή παιδιά που οι ίδιοι οι γονείς τους τα «έδιωξαν» για να τα σώσουν. «Έχουμε όμως και πολλές περιπτώσεις παιδιών που ενώ ξεκίνησαν το ταξίδι με την οικογένειά τους, έμειναν μόνα τους έπειτα από ναυάγιο στο Αιγαίο, αλλά και παιδιά που έφτασαν με τους γονείς τους έως την Τουρκία και εξαιτίας της έλλειψης χρημάτων η οικογένεια στέλνει ένα ένα τα μέλη της στην Ελλάδα» λένε.

Κενά στην καταγραφή. Ωστόσο, ο εξαιρετικά χαμηλός αριθμός των ασυνόδευτων παιδιών που έφτασαν αυτή τη χρονιά στην Ελλάδα, συγκριτικά με τη μεγάλη μεταναστευτική ροή, είναι που κάνει τους εκπροσώπους των φορέων να μιλούν για μεγάλα κενά στην καταγραφή.

«Έχουμε τεράστιες ροές μεταναστών και προσφύγων, που δυστυχώς όμως δεν απεικονίζονται. Η καταγραφή είναι προβληματική και την ίδια στιγμή οι ΜΚΟ που δρουν στα ελληνικά νησιά για το Προσφυγικό δεν έχουν καν πρόσβαση στη διαδικασία καταγραφής. Είναι αδύνατον να έχουμε μόνο 1.800 ασυνόδευτα παιδιά, την ώρα που πέρυσι στα μέσα Δεκεμβρίου οι δομές φιλοξενίας των παιδιών αυτών ήταν ασφυκτικά γεμάτες και φέτος να έχουμε πληρότητες έως 60%» λέει στα «ΝΕΑ» η Ιρις Πανδίρη, συντονίστρια των ξενώνων της οργάνωσης ΑΡΣΙΣ.

Πολλά από τα παιδιά που φτάνουν στη χώρα μας δηλώνουν από μόνα τους μεγαλύτερη ηλικία ή ότι συνοδεύονται από κάποιον, τον οποίο στην πραγματικότητα δεν γνωρίζουν καν, απλώς έτυχε να συνταξιδεύουν στις βάρκες προς την Ελλάδα. Κι αυτό μόνο και μόνο για να έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να συνεχίσουν το ταξίδι τους προς άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Η τύχη των παιδιών, τα οποία προέρχονται κυρίως από τη Συρία, το Αφγανιστάν και λιγότερο από τις αφρικανικές χώρες ή το Μπανγκλαντές και το Πακιστάν, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα μέλη των οργανώσεων που παρεμβαίνουν στα σημεία εισόδου και προσπαθούν να τα βοηθήσουν και να τα μεταφέρουν σε ξενώνες φιλοξενίας. Το 2008, στο προηγούμενο μεγάλο μεταναστευτικό κύμα, είχε ξεκινήσει τη λειτουργία στην Αγιάσο της Λέσβου το Κέντρο Ασυνόδευτων Ανηλίκων σε κτίριο του ιδρύματος Θεομήτωρ, το οποίο όμως έβαλε λουκέτο πριν από δύο χρόνια.

Στην Κω, η οργάνωση Praksis δημιούργησε μαζί με την Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες έναν προσωρινό ξενώνα, στον οποίο συγκεντρώνονται όλα τα ανήλικα ασυνόδευτα παιδιά από τα γύρω νησιά. Αυτή τη στιγμή βρίσκονται εκεί 37 παιδιά. Στον προσωρινό ξενώνα, όπως τονίζει ο πρόεδρος της ΜΚΟ, Τζανέτος Αντύπας, παραμένουν συνήθως περίπου 10 ημέρες και στη συνέχεια τα συνοδεύουν προς δομές φιλοξενίας. «Εμείς έχουμε τρεις ξενώνες –δύο στην Αθήνα και έναν στην Πάτρα –με δυνατότητα φιλοξενίας συνολικά 84 ασυνόδευτων ανηλίκων, ηλικίας από 7 έως 17 ετών. Φοβόμαστε ότι πολλά από τα παιδιά αυτά, κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους, μπορεί να έχουν πέσει θύματα κάθε είδους εκμετάλλευσης, ακόμη και σεξουαλικής. Θα πρέπει να γίνει ξεκάθαρο ότι οι περισσότεροι ανήλικοι είναι παιδιά που οι γονείς τους τα έστελναν σε κολέγια, τους παρείχαν μόρφωση και μία άνετη ζωή και τώρα έχουν αναγκαστεί να τα αφήσουν όλα πίσω και πολλές φορές ακόμη και τα αγαπημένα τους πρόσωπα».

Τον περασμένο Οκτώβριο, κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής παρέλασης, ασυνόδευτα παιδιά από τη Συρία που φιλοξενούνται στον ξενώνα της οργάνωσης ΑΡΣΙΣ στο Ωραιόκαστρο έτρεξαν να κρυφτούν κάτω από τραπέζια την ώρα που στον ουρανό πετούσαν τα μαχητικά αεροσκάφη.

«Ήταν σοκαριστικό ακόμη και για μας. Για τα παιδιά αυτά μαχητικό αεροσκάφος σήμαινε αυτόματα βομβαρδισμός, απώλεια. Δεν το είχαμε αντιμετωπίσει άλλη φορά και δεν ήμασταν προετοιμασμένοι για μία τέτοια αντίδραση. Κι όμως, τα ανήλικα παιδιά από τη Συρία και μόνο στον ήχο έτρεξαν να προστατευθούν από τον επικείμενο, όπως νόμιζαν, βομβαρδισμό. Εκατοντάδες προσφυγόπουλα, καθένα έχει και τη δική του μοναδική ιστορία. Εχουμε παιδιά που το καλοκαίρι δεν θα μπουν στη θάλασσα, δεν θα την πλησιάσουν καν γιατί είδαν τους γονείς τους και τα αδέλφια τους να πεθαίνουν στο νερό. Φτάνουν στις δομές φιλοξενίας παιδιά μόνα τους, που δεν γνωρίζουν εάν οι γονείς τους είναι ζωντανοί, εάν είναι αιχμάλωτοι πολέμου και αν θα τους ξαναδούν» υπογραμμίζει η Ιρις Πανδίρη.Αυτή τη στιγμή, στους τρεις ξενώνες της οργάνωσης –σε Ωραιόκαστρο, Αλεξανδρούπολη και Μακρινίτσα –φιλοξενούνται 51 ασυνόδευτοι ανήλικοι.