Το 2000 ο βραβευμένος συγγραφέας Ντέιβιντ Κουάμεν καθόταν γύρω από μια φωτιά σε δάσος της Γκαμπόν στη Δυτική Αφρική, παρέα με καμιά δεκαριά γκαμπονέζους χρυσωρύχους. Οι άνθρωποι αυτοί είχαν σταματήσει για λίγο να ψάχνουν για χρυσάφι μέσα στις λάσπες και εργάζονταν την περίοδο εκείνη ως αχθοφόροι, ανιχνευτές και μάγειροι για τον βιολόγο Μάικ Φέι, ο οποίος διέσχιζε πεζή 3.200 χλμ. δασών της Κεντρικής Αφρικής.
Ο Φέι «κατέγραφε δεδομένα σε κάθε βήμα του», έγραψε αργότερα ο Κουάμεν, «κατέγραφε τους σωρούς κοπράνων των ελεφάντων και ίχνη λεοπάρδαλης και εμφανίσεις χιμπαντζήδων και φυτά που αναγνώριζε, όλα έμπαιναν στα αδιάβροχα κίτρινα σημειωματάριά του με τον αδέξιο γραφικό χαρακτήρα του αριστερόχειρα. Τα μέλη του συνεργείου ακολουθούσαν φορτωμένα με τους υπολογιστές του, το δορυφορικό τηλέφωνο, τα ειδικά εργαλεία και τις επιπλέον μπαταρίες, καθώς και με σκηνές και τρόφιμα και ιατρικά εφόδια αρκετά τόσο γι’ αυτόν όσο και για τους ίδιους».
Ο ΧΙΜΠΑΤΖΗΣ. Ο Κουάμεν έπιασε κουβέντα με δύο από τα μέλη του συνεργείου σχετικά με μια σειρά από θανάτους που είχαν σημειωθεί στο χωριό τους τέσσερα χρόνια νωρίτερα. Είπαν στον Κουάμεν ότι μια ομάδα από αγόρια είχαν βγει για να κυνηγήσουν σκαντζόχοιρους, αλλά βρήκαν έναν νεκρό χιμπαντζή. Τον έφεραν στο χωριό, όπου τον μαγείρεψαν και τον έφαγαν. Δύο ημέρες αργότερα οι κάτοικοι άρχισαν να αρρωσταίνουν με εμετό, διάρροια, πυρετό, πονοκέφαλο. Στο τέλος, 31 άνθρωποι αρρώστησαν και 21 πέθαναν.
Γάλλοι ιολόγοι αποφάνθηκαν αργότερα ότι ο θάνατος των χωρικών οφειλόταν σε έναν ιό Ebola. Πιθανότατα πέρασε από τον χιμπαντζή στους ανθρώπους κατά τη διάρκεια του συμποσίου. Στις δύο εβδομάδες που πέρασε ο Κουάμεν μαζί με το συνεργείο ο Φέι επισήμανε κάτι ενδιαφέρον στα δεδομένα που συγκέντρωναν: είχαν βρει 997 σωρούς από κόπρανα ελεφάντων και καθόλου κόπρανα από γορίλλες. Αρα οι πίθηκοι πεθαίνουν και αυτοί από τον Ebola.
Την εποχή εκείνη ο Κουάμεν έγραφε για το «National Geographic» μια σειρά άρθρων για το ταξίδι του Φέι. Ωστόσο η ιστορία των γκαμπονέζων χρυσωρύχων και η πλήρης απουσία γοριλλών στο κυριότερο οικοσύστημά τους του εντυπώθηκαν. Εξι χρόνια αργότερα άρχισε την έρευνα για το βιβλίο του με τίτλο «Spillover – Animal Infections and the Next Human Pandemic». Το βιβλίο αυτό, το οποίο κυκλοφόρησε τον Οκτώβριο, χαρτογραφεί την ανάπτυξη και τη διάδοση των πιο φονικών ιών στον κόσμο σε ένα λογοτεχνικό κρεσέντο που αρχίζει με τον λίγο γνωστό ιό των αλόγων στην Αυστραλία, συνεχίζεται με τα τρομακτικά κύματα των Εμπολα και SARS και κορυφώνεται με τον HIV.
Ο Κουάμεν, 64 ετών, είναι ένας συγγραφέας γνωστός για την ικανότητά του να παρεμβάλλει σε συναρπαστικές ιστορίες τις περίπλοκες λεπτομέρειες της οικολογίας και της εξελικτικής βιολογίας. Κέρδισε εφέτος το Βραβείο Στίβεν Τζέι Γκουλντ, το οποίο απονέμεται από την Εταιρεία για τη Μελέτη της Εξέλιξης, επειδή προώθησε την κατανόηση της εξελικτικής επιστήμης με βιβλία όπως «Ο απρόθυμος κ. Δαρβίνος» και «Το τραγούδι του Ντόντο».
ΕΡΕΥΝΕς. Για το «Spillover» ο Κουάμεν πραγματοποίησε έρευνες επί έξι χρόνια. Ακολούθησε ερευνητές επιστήμονες στο Μπανγκλαντές, στη Μαλαισία, στο Χονγκ Κονγκ, στην Ουγκάντα, στην Ολλανδία και στην Πολιτεία της Νέας Υόρκης, όπου αναζητούσαν τα ζώα-ξενιστές των ασθενειών Nipah, SARS, Ebola, Marburg, HIV και Lyme. Ο στόχος του ήταν να ανιχνεύσει τις ιστορίες όλων των εντελώς διαφορετικών ιών και βακτηρίων και να τις πλέξει μαζί για να προκύψει ένα μεγάλο, συνολικό μοντέλο για τις αναδυόμενες ασθένειες, το οποίο να μπορεί και να διευρυνθεί.
Το 60% όλων των ανθρώπινων μεταδοτικών νόσων οφείλεται είτε σε άγρια είτε σε οικόσιτα ζώα. Spillover είναι η διάδοση μιας συγκεκριμένης νόσου από το βασίλειο των ζώων σε αυτό των ανθρώπων, και το φαινόμενο αυτό ήταν υπεύθυνο τον 20ό αιώνα για 100 εκατομμύρια θανάτους, από τη μεγάλη επιδημία γρίπης του 1918-20 έως την πρόσφατη κρίση του AIDS. Οπως εξηγεί ο Κουάμεν, ο ιός του AIDS πέρασε στον άνθρωπο από έναν χιμπαντζή στο Καμερούν και έχει σκοτώσει 30 εκατομμύρια ανθρώπους σε όλον τον κόσμο.
Αυτό που αναζητούν οι σημερινοί επιστήμονες και αυτό στο οποίο ο Κουάμεν θέλει να επιστήσει την προσοχή των απλών ανθρώπων είναι οι ασθένειες του μέλλοντος. «Δεν υπάρχει κανένας λόγος για να πιστέψει κανείς ότι το AIDS θα είναι μοναδικό στην εποχή μας, η μοναδική παγκόσμια καταστροφή που προκλήθηκε από ένα παράξενο μικρόβιο το οποίο εμφανίστηκε από κάποιο άλλο ζώο», γράφει. «Πολλοί επαΐοντες λένε μάλιστα ότι η επόμενη μεγάλη πανδημία είναι αναπόφευκτη».
Τελευταία Νέα