Αναζήτηση
|
|
Δεν γνωρίζω τι κόστος θα έχει μακροχρονίως στην οικονομία των κρατών η
παγκοσμιοποίηση, οι οιωνοί πάντως, παρ’ όλες τις διακηρύξεις για μια δήθεν
νομοτελειακή μονόδρομη πορεία, δεν φαίνονται ευοίωνοι.
ΕΚΕΙΝΟ που αντιλαμβάνεται ο απλός άνθρωπος είναι πως όταν φυσάει στο Τόκιο
συναχώνεται ο μισθοσυντήρητος στην Αθήνα και όταν μοιχεύεται ο πρόεδρος της
Αμερικής ο ζητιάνος της Βαγδάτης με τις ίδιες δεκαρίτσες της χθες αγοράζει
σήμερα μισό κουλούρι.
Πιθανόν οι νόμοι της οικονομίας, αφού ανάγονται στα μαθηματικά και στις
πιθανότητες, να έχουν πράγματι μια παγκόσμια ισχύ και να λειτουργούν όπως οι
φυσικοί νόμοι, οι σεισμοί, οι κυκλώνες, το φαινόμενο του θερμοκηπίου και οι
κινήσεις των παγετώνων.
Τώρα με τις δορυφορικές συνδέσεις, με το δίκτυο των τηλεοπτικών μεταδόσεων, τα
τηλέτυπα, τα φαξ, αλλά κυρίως με το Διαδίκτυο πάνε να μας πείσουν πως
οφείλουμε να υποταχτούμε και στην παγκοσμιοποίηση της κουλτούρας. Ήδη η μόδα
και ιδιαιτέρως τα ετοιματζήδικα προϊόντα ενδύσεως επιβάλλουν ένα ομοιόμορφο
ύφος· ο δίσκος και τελευταίως ο δίσκος ακτίνος επιβάλλουν ένα πανομοιότυπο
τραγούδι, έναν έμμονο ρυθμό και προκαλούν μια αδιάφορη, πληκτική και απλοϊκή
επαναλαμβανόμενη ρυθμική κίνηση.
Η θεωρητική ιδέα του παγκόσμιου χωριού τείνει να γίνει επιθυμητή και
επιδιωκτέα πραγματικότητα.
Όπως τα μεγάλα χρηματιστήρια και οι κεντρικές τράπεζες των κρατών που
κυριαρχούν στο πεδίο της εξουσίας, έτσι και τα μεγάλα βιομηχανικά κέντρα
παραγωγής κουλτούρας ανεβοκατεβάζουν τις μόδες, τα γούστα και καθορίζουν τις
αξίες και τα κριτήρια διάδοσης και δημιουργίας των πολιτισμικών προϊόντων.
Τα «κυλιόμενα κοτρώνια» που βρίσκονται ήδη εδώ, φαινόμενα όπως ο «Τιτανικός»,
τηλεοπτικά σίριαλ όπως η «Δυναστεία», τα μπλου τζιν του κ. Κλάιν και τα
λογοτεχνικά μπεστ σέλερ διαμορφώνουν τον σύγχρονο αισθητικό κανόνα.
Δεν υπάρχει μόνον η Διεθνής των Ναρκωτικών, υπάρχει και το όπιο της
ομογενοποιημένης, παγκοσμιοποιημένης κουλτούρας, ετοιματζήδικο βιομηχανικό
τραγούδι, σινεμά, βιβλίο, χορός, θέατρο.
Αν θέλετε απόδειξη πως αυτά τα διεθνή κέντρα παραγωγής ετοιμοπαράδοτων
καλλιτεχνικών μοντέλων απεργάζονται την εξαφάνιση των τοπικών ιδιομορφιών στην
καλλιτεχνική έκφραση, την αυθεντία του ιθαγενούς (και ιθαγενές σημαίνει την
αναγκαία μορφή που παίρνει ακόμη και το δάνειο, ώστε να εκφράσει έναν
συγκεκριμένο λαό σε μια ορισμένη στιγμή), δεν έχετε παρά να δείτε με τι
περιφρόνηση αντιμετωπίζουν την παράδοση, την ιδιοπροσωπία ενός λαού, την
ιστορία των καλλιτεχνικών μορφών που καλλιέργησε. Δείτε πώς εξευτελίζουν, όταν
δανείζονται δόκιμες μορφές και πρακτικές, τα εθνικά γνωρίσματα μιας
καλλιτεχνικής έκφρασης.
Εξευτέλισαν το ιαπωνικό ζεν για να υποκαταστήσουν τη φθαρμένη ψυχανάλυση·
ταπείνωσαν τη μέθοδο των Ινδών γιόγκα για να αδυνατίσουν, χρησιμοποίησαν τους
θρησκευτικούς ρυθμούς των νέγρων για να «φτιαχτούν».
Η μόδα τώρα είναι «έθνικ», δηλαδή κατεξευτελισμός των βαθύρριζων εθνικών
καλλιτεχνικών μορφών, ξεριζωμένων από το έδαφός τους για να χρησιμοποιηθούν ως
ράκη μιας μεταμοντέρνας κουρελούς, όπου αιώνων συμπεριφορές, αιώνων
τελετουργικές μυσταγωγίες αποσπώνται από τον φυσικό, κοινωνικά λειτουργικό και
μεμετρημένο αισθητικά χώρο τους και γίνονται γρανάζια μιας τερατώδους μηχανής
που θύει και απολύει τάχα στην πολυπολιτισμικότητα. Η πολυπολιτισμικότητα, ενώ
παρουσιάζεται ως αντίδοτο στην παγκοσμιοποίηση, είναι ο τροφοδότης της. Η
παγκοσμιοποίηση του πολιτισμού είναι σαν τα κρεματόρια, που για να δουλέψουν
χρειάζονται πτώματα και παραδίδουν στάχτη.
Δείτε τα σίριαλ που γίνονται διεθνή μπεστ σέλερ. Για να σαγηνεύσουν ταυτόχρονα
χριστιανούς και μουσουλμάνους, βασιλόφρονες και μαρξιστές, φτωχούς και
πλούσιους, αναλφάβητους και πτυχιούχους, μικρούς και μεγάλους, άνδρες και
γυναίκες δεν έχουν ίχνος ιδεολογίας, ηθικής, παράδοσης, φιλοσοφίας, ιστορικής
μνήμης, έχουν μόνο ευθύγραμμη πλοκή, παράδοξα, απροσδόκητα, ανατροπές για να
συντηρούν το ενδιαφέρον. Για να μπορεί να συγκινηθεί την ίδια στιγμή όλο αυτό
το ετερόκλητο τηλεκοινό, πρέπει να οδηγηθεί στα σπηλαία αισθήματα, στους
φόβους, στους τρόμους και στις υπογάστριες χαρές των εποχών πριν από τον λόγο.
Και προσφέρουν εικόνες.
Αν η κρίση στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης αδειάζει τις τσέπες σας χωρίς να
υπολογίσει τον ιδρώτα που χύσατε, συχνά το αίμα και τον μόχθο που αδειάζει την
ψυχή σας και σαν μπαλόνια πετώντας έχετε την ψευδαίσθηση ότι αποκτήσατε την
ελευθερία σας από τις βαθιές σας ρίζες, ενώ σας έχουν ρυθμίσει μεθοδικά το
πότε και πώς θα ξεφουσκώσετε.
Ο Μιχάλης Κατσαρός μάς προειδοποίησε πριν από σαράντα χρόνια: «Πάρτε μαζί σας
νερό· το μέλλον μας έχει πολλή ξηρασία»!
