Ο ξεχασμένος εμφύλιος

Στην Αγκόλα, ο πρώην στρατηγός του αντάρτικου κινήματος της Ουνιτά, Γιακίντο

Μπαντούα, περπατούσε επί 16 ημέρες προκειμένου να παραδοθεί στις κυβερνητικές

δυνάμεις στο Αντούλου στις 16 Νοεμβρίου. Ήταν από τους σημαντικότερους και πιο

στενούς συμβούλους του ηγέτη της οργάνωσης Γιόνας Σαβίμπι, όμως δεν δίστασε να

τον αποκηρύξει… Είπε πως κουράστηκε από τον πόλεμο και από τη δικτατορική

στάση του ηγέτη του. Ο Σαβίμπι μπορεί να έχει κάθε λόγο να ανησυχεί. Η ενότητα

της Ουνιτά διαταράχθηκε, οι ήττες της τον τελευταίο καιρό έναντι των

κυβερνητικών στρατευμάτων έπληξαν σημαντικά το ηθικό των ανταρτών του, ο ίδιος

εμφανίζεται απομονωμένος και ήδη η Βρετανία τον προσθέτει στην ίδια λίστα με

τον Σαντάμ Χουσεΐν και τον Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς.

Μόλις πριν από λίγες ημέρες, ο αρχηγός του στρατού της Αγκόλας στρατηγός Ζοάο

ντε Μάτος, δήλωσε πως ο τερματισμός του 25χρονου εμφυλίου πλησιάζει.

Ενισχύοντας προηγούμενα δημοσιεύματα, τόνισε πως οι κυβερνητικές δυνάμεις

κατέστρεψαν το 80% των συμβατικών πολεμικών δυνατοτήτων της Ουνιτά και πως «θα

συνεχίσουν τις επιθέσεις τους έως ότου συλλάβουν ή εξοντώσουν τον Σαβίμπι».

Εθνικές εντάσεις

Πρόκειται για τον μακροβιότερο εμφύλιο πόλεμο στην Αφρική. Ο ξεχασμένος

πόλεμος της Αγκόλας ελάχιστα έχει παρουσιασθεί στα μέσα ενημέρωσης, και πολύ

λιγότερο αναλυθεί. Η βία στην περιοχή έχει χαρακτηριστεί κατά καιρούς

αντιαυτοκρατορική και επαναστατική ή άγριος ανταγωνισμός μεταξύ αντίπαλων

δυνάμεων για πρόσβαση στις πλουτοπαραγωγικές πηγές της χώρας. Ωστόσο, τα αίτια

του αιματοκυλίσματος, σύμφωνα με διεθνείς παρατηρητές στην περιοχή, θα πρέπει

να αναζητηθούν στις εθνικές και ιστορικές εντάσεις που καταγράφηκαν κατά τη

διάρκεια των αιώνων. Κλειδί για την κατανόηση του ξεχασμένου πολέμου είναι η

αινιγματική και παράλληλα χαρισματική φυσιογνωμία του αντάρτη ηγέτη Γιόνας

Σαβίμπι, το κίνημα του οποίου (UNITA – Εθνική Ένωση για την Ολική Ανεξαρτησία

της Αγκόλας) έστρεψε πρώτα τα όπλα της εναντίον των Πορτογάλων αποικιοκρατών ­

το 1961 ­ και στη συνέχεια κατά των δύο ισχυρότερων απελευθερωτικών κινημάτων.

Αρχικά μαοϊστικής απόκλισης και έπειτα φιλοδυτικοί, για την Ουνιτά, όπως και

για την κυβέρνηση, η ιδεολογία δεν υπήρξε ποτέ κάτι περισσότερο από εργαλείο

για το στήριγμα του αγώνα. Το κίνημα του Γιόνας Σαβίμπι ­ «οι πραγματικοί

Αφρικανοί, οι γιοι της πατρίδας, που μάχονται στα δάση ενάντια στους

κοσμοπολίτες και καλύτερα μορφωμένους των αστικών κέντρων» ­ αναδύθηκε την ώρα

που στην περιοχή κυριαρχούσαν το Κίνημα για την Απελευθέρωση της Αγκόλας

(MPLA), μέλη της οποίας ήταν κυρίως διανοούμενοι διαφόρων φυλών από τις

παράκτιες περιοχές, και το Εθνικό Μέτωπο για την Απελευθέρωση της Αγκόλας

(FNLA) των βορείων. Το 1975 και ενώ πλησίαζε η ανεξαρτητοποίηση από τους

Πορτογάλους, κάθε πλευρά αναζήτησε την υποστήριξη σε ψυχροπολεμικούς

εκπροσώπους. Η Κούβα βοήθησε το MPLA να αναλάβει τον έλεγχο της πρωτεύουσας

Λουάντα, η Νότια Αφρική στάθηκε στο πλευρό της Ουνιτά, ενώ οι Ηνωμένες

Πολιτείες τάχθηκαν αρχικά υπέρ των όλο και πιο αδύναμων, του FNLA και της Ουνιτά.

Η Ουνιτά

Το 1992, η ήττα της Ουνιτά και του Σαβίμπι στις εκλογές σήμαναν απλώς τη

συνέχιση των μαχών, όμως πιο λυσσαλέων από ποτέ. Η ειρηνευτική συμφωνία του

1994, όπως και οι προηγούμενες (1974, 1989, 1991), κατέρρευσε. Παρά τις

πρόσκαιρες ελπίδες που δημιουργούσαν, η χώρα αφηνόταν κάθε φορά στο έλεος των συγκρούσεων.

Σχεδόν ένα εκατομμύριο άνθρωποι έχουν σκοτωθεί μέχρι στιγμής, δύο εκατομμύρια

έγιναν πρόσφυγες, ενώ εκατοντάδες χιλιάδες άλλοι καταδικάστηκαν στη φτώχεια.

Ολόκληρες γενιές δεν γνώρισαν τίποτα άλλο παρά πόλεμο. Δεν υπάρχει ούτε μια

οικογένεια στην Αγκόλα που δεν θρηνεί για το χαμό κάποιου δικού της. Δεν

υπάρχει ούτε ένας πολίτης στα περίπου 11 εκατομμύρια πληθυσμού, που να μην του

αναλογεί και μια νάρκη στο αιματηρό μέτωπο.

Διαμάντια και πετρέλαιο

Έναν πόλεμο, που καθώς διανύει την τρίτη του δεκαετία δεν επέτρεψε στους

αυτόχθονες να κερδίσουν κάτι από τον φυσικό πλούτο της πατρίδας τους. Είναι

τόσο πλούσιο το έδαφος, που καλλιεργούνται σχεδόν τα πάντα. Όμως, μερίδα του

λέοντος για τις αντιμαχόμενες πλευρές δεν είναι αυτό. Είναι τα διαμάντια και

το πετρέλαιο που διαθέτει η Αγκόλα και υποδαυλίζουν τις συγκρούσεις, κάνοντας

τον εμφύλιο να φαντάζει ατέλειωτος. Δυτικοί δημοσιογράφοι που περιηγήθηκαν

στην περιοχή λένε ότι οι αντάρτες της Ουνιτά παίρνουν τα διαμάντια ενώ

αξιωματούχοι της κυβέρνησης μοιράζονται τα κέρδη από τις συμφωνίες για το

πετρέλαιο. Στην άγρια σαβάνα στα βορειοανατολικά, οι αντάρτες κινούνται χωρίς

δυσκολία. Τα ποτάμια φιλοξενούν μερικά από τα ωραιότερα και ακριβότερα

διαμάντια του κόσμου, αποδίδοντας στον Σαβίμπι το αντίτιμο για τα περίπου δύο

τρίτα της συνολικής ετήσιας παραγωγής. Τρεις παράκτιες περιοχές στην Αγκόλα

εκτιμάται ότι περιέχουν τα μεγαλύτερα, ανεκμετάλλευτα μέχρι στιγμής,

πετρελαϊκά αποθέματα.