ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ Η δύναμη του Τρίτου Κόσμου

Όσο περισσότερο αναπτύσσεται ο πλανήτης τόσο μεγαλύτερες ανισότητες

γεννιούνται. Η επίλυση αυτού του αινίγματος έχει γίνει για τον Ρίσαρντ

Καπουσίνσκι στόχος ζωής.

Δύο τάσεις χαρακτηρίζουν τον εικοστό αιώνα: η εμφάνιση των οργανωμένων μαζών,

που αναλύει με μοναδικό τρόπο ο Ορτέγκα υ Γκασέτ στο βιβλίο του «Η εξέγερση

των μαζών» (1930), και η δημιουργία του Τρίτου Κόσμου, που είχε ως αποτέλεσμα

για πρώτη φορά στην ιστορία ολόκληρη η ανθρωπότητα να γίνει πολιτικά

ανεξάρτητη. Τις μάζες προσπάθησαν να τις καθυποτάξουν οι ολοκληρωτισμοί,

φασισμοί και κομμουνισμοί. Και τον Τρίτο Κόσμο τον ανέλαβαν τα μέσα

ενημέρωσης, που έχουν στήσει μια αριστοτεχνική απάτη: δεν δείχνουν τις ζώνες

της φτώχειας, γιατί η φτώχεια είναι ένα πρόβλημα οικουμενικό που απαιτεί

ριζοσπαστικές λύσεις, αλλά επιλεγμένες ζώνες όπου ο κόσμος πεινάει, μικρές

αποικίες που μπορούμε να λύσουμε το πρόβλημά τους στέλνοντας αεροπλάνα γεμάτα

τρόφιμα. Να γιατί η σύγχρονη φτώχεια δεν παράγει πλέον επαναστάσεις, ούτε καν

συζητήσεις. Κι είμαστε όλοι ευχαριστημένοι.

Πρώτα δημοσιογράφος, αφού έχει επισκεφθεί όλες τις χώρες για τις οποίες

γράφει, κι έπειτα συγγραφέας, ιστορικός και δοκιμιογράφος, ο Καπουσίνσκι

εξακολουθεί να αισθάνεται την ανάσα της «Κεντρικής Επιτροπής» που διοικούσε

για τόσες δεκαετίες τη χώρα του, την Πολωνία. Μόνο που τώρα έχει απλώσει τα

πλοκάμια της παντού. Όλα έχουν ιδιωτικοποιηθεί: η πολιτική ζωή, η οικονομία,

οι πόλεμοι, οι ανθρώπινες δραστηριότητες. Μα η κρίση πλήττει πάνω απ’ όλα δύο

θεσμούς: τα πολιτικά κόμματα, που έχουν μετατραπεί σε εκλογικές μηχανές, και

τα συνδικάτα, που δεν έχουν επιβιώσει παρά σε ελάχιστες χώρες. Και οι

ιδεολογίες; Ο κομμουνισμός, ο καπιταλισμός; «Από τον πρώτο δεν θα μείνει

τίποτα παραπάνω από έναν αστερίσκο στην ιστορία», λέει ο συγγραφέας του Έβενου

στην Ελ Παΐς. «Ο φιλελευθερισμός και η σοσιαλδημοκρατία, αντίθετα, θα

παραμείνουν πολύ ισχυρές στο μέλλον γιατί είναι ιδεολογίες σύμμικτες,

ανοιχτές, έχουν καταφέρει να ενσωματώσουν στοιχεία και χαρακτηριστικά που δεν

ήταν δικά τους».

Όταν ο Καπουσίνσκι άρχισε να ταξιδεύει, τη δεκαετία του ’50, όλες οι χώρες του

Τρίτου Κόσμου, η Λατινική Αμερική, η Ασία, η Αφρική, ήταν γεμάτες με

Ευρωπαίους. Σήμερα, οι τελευταίοι συναντώνται μόνο στην Ευρώπη ­ κι όταν

μετακινούνται, πηγαίνουν στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η Ευρώπη χάνει σιγά-σιγά την

κυριαρχία της στους τομείς του πολιτισμού, της φιλοσοφίας, της πολιτικής, της

οικονομίας. Στον κόσμο του 21ου αιώνα θα ασκούνται όλο και εντονότερα δύο

αντίρροπες δυνάμεις. Από τη μια πλευρά θα είναι η αμερικανική εξουσία. Κι από

την άλλη, οι νέοι πολιτισμοί του Τρίτου Κόσμου. Για πρώτη φορά, οι πολίτες του

Τρίτου Κόσμου αισθάνονται υπερήφανοι για τους πολιτισμούς τους, βρήκαν τις

ρίζες τους, έκτισαν τη δική τους φιλοσοφία. Και θα μας αναγκάσουν, θέλουμε δεν

θέλουμε, να μιλήσουμε για τη φτώχεια. Οι τεχνολογικές δυνατότητες υπάρχουν. Ο

21ος αιώνας θα είναι μάρτυρας της εξάλειψής της. Παρά τα όσα έχουν δει τα

μάτια του, ο Ρίσαρντ Καπουσίνσκι αισιοδοξεί.