Εφιάλτης η Ιαπωνία για την παγκόσμια οικονομία

Ο κόσμος, περιλαμβανομένης τής κάποτε οικονομικά πανίσχυρης Ιαπωνίας,

βρίσκεται πλέον αντιμέτωπος με το γεγονός ότι η δωδεκαετής ύφεση της ιαπωνικής

οικονομίας κινδυνεύει να εξελιχθεί σε βαθιά οικονομική κρίση. Η κατάρρευση της

δεύτερης μεγαλύτερης οικονομίας του πλανήτη θα θυμίσει την οικονομική κρίση

των Ηνωμένων Πολιτειών κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’90.

Τι συμβαίνει, όμως, με τη θεωρία ότι η Ιαπωνία είναι τόσο πλούσια, που μπορεί

να εξαγοράσει την έξοδό της από το τούνελ της χρηματοπιστωτικής κατάρρευσης; Η

Ιαπωνία δεν είναι Ρωσία, Αργεντινή ή Ταϊλάνδη. Είναι κάτι πολύ χειρότερο.

«Η ιαπωνική οικονομία είναι 42 φορές μεγαλύτερη από εκείνη της Ταϊλάνδης»,

λέει ο Κένεθ Κέρτις, αντιπρόεδρος του διεθνούς επενδυτικού οίκου Goldman Sachs

Ασίας, αναφερόμενος στη χώρα που αποτέλεσε το επίκεντρο της ασιατικής

χρηματοπιστωτικής κρίσης του 1997. «Η Ιαπωνία αντιπροσωπεύει τη μεγαλύτερη

οικονομική κρίση από τη δεκαετία του ’30».

«Ο κόσμος φαίνεται ότι κάθε αιώνα θα αντιμετωπίζει μια οικονομική κρίση», λέει

ο Ρότζι Μούσα, αναλυτής της διεθνούς επενδυτικής τράπεζας Deutsche Bank, ο

οποίος ασχολείται με την Ιαπωνία. Αναλογιστείτε ότι οι Ιάπωνες έχουν σε

τραπεζικούς λογαριασμούς συνολικές καταθέσεις περίπου 11 τρισεκατομμυρίων

δολαρίων. Μπορεί κάποιος να πει ότι αυτός ο πλούτος τούς δίνει τη δυνατότητα

να αντιμετωπίσουν τον κίνδυνο ύφεσης. Η άποψη αυτή, όμως, ανατρέπεται, αν

αναλογιστεί κάποιος ότι το συνολικό χρέος των ιαπωνικών νοικοκυριών και

επιχειρήσεων και της ιαπωνικής κυβέρνησης φθάνει περίπου τα 30 δισεκατομμύρια

δολάρια, σύμφωνα με εκτιμήσεις της Goldman Sachs. Αυτό το ποσό είναι εξαπλάσιο

του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος της Ιαπωνίας, το οποίο φθάνει τα 5

τρισεκατομμύρια δολάρια (το συνολικό δημόσιο και ιδιωτικό χρέος στις Ηνωμένες

Πολιτείες είναι περίπου 19 τρισεκατομμύρια δολάρια, περίπου διπλάσιο του

αμερικανικού οικονομικού προϊόντος).

Επιδείνωση

Οι δείκτες αυτοί επιδεινώνονται στην Ιαπωνία ημέρα με την ημέρα, μήνα με τον

μήνα, χρόνο με τον χρόνο, λόγω του αποπληθωρισμού, ο οποίος κινείται με ετήσιο

ρυθμό περίπου 4%, ταχύτερα από οποιαδήποτε άλλη οικονομία του κόσμου.

Θυμίζουμε ότι ο αποπληθωρισμός όξυνε την οικονομική κρίση που αντιμετώπισαν οι

Ηνωμένες Πολιτείες κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’30. Μάλιστα, ο

αποπληθωρισμός στην Ιαπωνία οξύνεται. Οι τιμές των αυτοκινήτων μειώνονται

συνεχώς. Και τα πράγματα θα γίνουν χειρότερα για τον υπόλοιπο κόσμο, αν η

ιαπωνική κυβέρνηση αποφασίσει την υποτίμηση του νομίσματός της, του γιεν. Τα

ιαπωνικά αυτοκίνητα θα γίνουν ακόμη πιο φθηνά για τους Αμερικανούς

καταναλωτές. Ο Ρόμπερτ Τζέι Πελόσκι, επικεφαλής του τμήματος παγκόσμιας

επενδυτικής στρατηγικής του οίκου Morgan Stanley, λέει: «Αυτό θα προκαλέσει

ένα σοκ τιμών στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Ευρώπη, σε μια εποχή που και οι

δύο φλερτάρουν με τον αποπληθωρισμό».

Αυτή τη στιγμή η Ιαπωνία βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα τεράστιο χρέος στο

εσωτερικό, που αποτελεί βραδυφλεγή βόμβα για την οικονομία της. Και το

χειρότερο είναι ότι, παράλληλα, η Ιαπωνία είναι ο μεγαλύτερος πιστωτής του

κόσμου. Αν οι τράπεζές της πανικοβάλλονταν, για παράδειγμα λόγω πανικού των

Ιαπώνων που θα έσπευδαν να κάνουν μαζικές αναλήψεις, και προχωρούσαν σε

ανάκληση των δανείων που είχαν χορηγήσει στο εξωτερικό, η παγκόσμια οικονομία

θα κινδύνευε με συρρίκνωση. Είναι γεγονός, ωστόσο, ότι αυτός ο φόβος, αν και

υπάρχει τα τελευταία δέκα χρόνια, δεν έχει ακόμη επαληθευτεί. Κάποιοι

οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι υπάρχει μικρή πιθανότητα να μεταφέρουν οι

ιαπωνικές τράπεζες μέρος αυτών των δανείων στο εσωτερικό, λόγω των χαμηλών

επιτοκίων που έχει η ιαπωνική τραπεζική αγορά. Παράλληλα, πολλά από τα 3

τρισεκατομμύρια δολάρια των ιαπωνικών περιουσιακών στοιχείων στο εξωτερικό

είναι σε μορφή «σκληρού» ενεργητικού, όπως εργοστάσια, τα οποία δεν μπορούν να

επαναπατρισθούν.

Συγκρίσεις

Παρ’ όλα αυτά, αναλογιστείτε τι συνέβη σε μικρότερη κλίμακα το 1997.

Χρειάστηκε μόνο η κατάρρευση μιας μεσαίου μεγέθους ιαπωνικής τράπεζας, της

Hokkaido Takushokou (με ενεργητικό περίπου 80 δισεκατομμυρίων δολαρίων), για

την εξαγωγή των προβλημάτων της Ταϊλάνδης στη Νοτιοανατολική Ασία, λέει ο

Τόμας Μπιρνς, αναλυτής του διεθνούς οίκου αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας

Moody’s. Μέσα σε τρεις μήνες μετά την κατάρρευση της τράπεζας, τα ιαπωνικά

χρηματοπιστωτικά ιδρύματα απέσυραν 118 δισεκατομμύρια δολάρια από την

παγκόσμια οικονομία, κυρίως από την Ασία και την Ανατολική Ευρώπη. Η Νότια

Κορέα, η δέκατη μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη, ουσιαστικά χρεοκόπησε λόγω

της απόσυρσης του ιαπωνικού χρήματος.

Μόνον οι τέσσερις μεγαλύτερες προβληματικές τράπεζες της Ιαπωνίας έχουν

συνολικό ενεργητικό, στο εξωτερικό, περίπου 3,7 τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Δεν

θα είναι μόνο η Κορέα και άλλες ασιατικές χώρες που θα υποφέρουν, στην

περίπτωση που αυτές οι τράπεζες επαναπατρίσουν τα κεφάλαιά τους. Η Ιαπωνία

είναι η μεγαλύτερη πηγή κεφαλαίων στον κόσμο. Μεγάλο μέρος του συνολικού

ενεργητικού των 3 τρισεκατομμυρίων δολαρίων είναι σε κινητά περιουσιακά

στοιχεία: περίπου 333 δισεκατομμύρια δολάρια σε αμερικανικά κρατικά ομόλογα,

ενώ τα δάνεια των ιαπωνικών τραπεζών στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Ευρώπη

ανέρχονται σε 340 δισεκατομμύρια και 363 δισεκατομμύρια δολάρια, αντίστοιχα. Ο

Μπιρνς διακρίνει κάποιες ενδείξεις ότι οι ιαπωνικές τράπεζες έχουν ήδη αρχίσει

να επαναπατρίζουν μέρος των κεφαλαίων τους.

Δίνει κάποιος σημασία σε αυτές τις ενδείξεις; Ο επιχειρηματικός Τύπος

ασχολείται περισσότερο με το σκάνδαλο της χρεοκοπίας της Enron και ίσως τα

οικονομικά προβλήματα της Αργεντινής. Υπάρχουν, ωστόσο, μερικές

προειδοποιητικές φωνές, όπως του Πολ Ο’ Νιλ, του Αμερικανού υπουργού

Οικονομικών, ο οποίος εξέφρασε τους φόβους του στους Ιάπωνες, κατά τη διάρκεια

πρόσφατης επίσκεψής του στο Τόκιο.

Ο Πολ Βόλκερ, πρώην κεντρικός τραπεζίτης των Ηνωμένων Πολιτειών, λέει ότι δεν

μπορεί να θυμηθεί στην καριέρα του μια δυσκολότερη παγκόσμια οικονομική

κατάσταση από τη σημερινή. «Η κατάσταση στην Αμερική είναι εύθραυστη: το

χρηματιστήριο είναι σε καλή κατάσταση, οι βραχυπρόθεσμες προοπτικές της

αμερικανικής οικονομίας είναι καλές, αλλά η κατάσταση είναι εύθραυστη, διότι

εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη συνεχή και μεγάλη εισροή κεφαλαίων από το

εξωτερικό», λέει ο Βόλκερ. «Αυτό δεν πρόκειται να κρατήσει για πάντα».

(c) Forbes Global Inc.

Επιμέλεια διεθνών οικονομικών θεμάτων: Σπύρος Δημητρέλης