Στο φως ο αρχαιότερος οικισμός του Αιγαίου

Τα λείψανα ενός μισοκατεστραμμένου από τη θάλασσα προϊστορικού οικισμού στη

θέση Μαρουλάς, στα Λουτρά της Κύθνου, διεκδικούν, σύμφωνα με τις πρώτες

μετρήσεις, πρωτεία αρχαιότητας στο Αιγαίο, αφού ο ανασκαφέας κ. Αδαμάντιος

Σάμψων υποστηρίζει ότι ο οικισμός χρονολογείται στην 8η χιλιετία π.Χ.! Υπέρ

αυτής της χρονολόγησης συνηγορούν τα προκαταρκτικά συμπεράσματα από την

ανασκαφή που συνεχίζεται εδώ και τρία χρόνια.

«Πρόκειται για μία από τις αρχαιότερες προϊστορικές θέσεις στο Αιγαίο μαζί με

το Σπήλαιο του Κύκλωπα στα Γιούρα και το Φράγχθι στην Αργολίδα», υπογραμμίζει

ο κ. Σάμψων.

Ο προϊστορικός οικισμός στον Μαρουλά είναι μάλιστα η μόνη έως τώρα μεσολιθική

θέση του Αιγαίου που έδωσε χτιστά οικιστικά κατάλοιπα, μαζί με τις ταφές, τα

«λείψανα» τροφής, τα λίθινα εργαλεία από πυριτόλιθο, οψιανό και χαλαζία. Ο

οικισμός ανάγεται σε μία ακεραμική περίοδο.

Η εξέταση των οργανικών καταλοίπων έγινε στον Δημόκριτο από τον

αρχαιομέτρη φυσικό κ. Μανιάτη, ο οποίος έχει κάνει τη βαθμονόμηση και άλλων

δειγμάτων από προϊστορικές θέσεις του Αιγαίου, ενώ δείγματα έχουν αναλυθεί,

σύμφωνα με τον κ. Σάμψων, σε εργαστήρια των ΗΠΑ και της Χαϊδελβέργης. Η

χρονολόγηση κυμαίνεται από το 8300 έως το 7900 π.Χ.

Άλλες μετρήσεις του παλαιοεδάφους έγιναν σε εργαστήριο της Κρακοβίας και

έδωσαν χρονολόγηση κάπως χαμηλότερη, 7500-7000 π.Χ. Στο 7500 π.Χ., επίσης,

τοποθετείται και ένα οστό ανθρώπου, η ανάλυση του οποίου έγινε πριν από 25

χρόνια από τον πρώτο ευρέτη και ανασκαφέα της θέσης, ανθρωπολόγο κ. Χόνεα. Η

μελέτη της λιθοτεχνίας έγινε χωριστά – 2.128 λίθινα ευρήματα (από τα οποία το

56% είναι εργαλεία), αγγεία και πολλά απολαξεύματα – από τον Πολωνό καθηγητή

κ. Γιάνους Κοσλόφσκι, ο οποίος συνυπογράφει τη δημοσίευση της «Μεσολιθικής

εγκατάστασης στον Μαρουλά Κύθνου» στο ομότιτλο άρθρο του περιοδικού

«Μεσογειακή Αρχαιολογία και Αρχαιομετρία». Είναι χαρακτηριστική η αφθονία

οψιανού – το 15,5% του συνολικού λίθινου υλικού. Κάτι που σημαίνει ότι υπήρχε

θαλάσσια επικοινωνία με τη Μήλο, η οποία βρίσκεται σε απόσταση 70-80

χιλιομέτρων από την Κύθνο. Άλλα χαρακτηριστικά των λίθινων ευρημάτων είναι ότι

πολλά είναι επανεπεξεργασμένα καθώς άλλαζε η τεχνολογία της εποχής, υπάρχει

μεγάλη αναλογία σε μικρολιθικά εργαλεία, υπήρχε εντόπια κατεργασία και

προσαρμογή τους στα τοπικά πετρώματα.

Η ανασκαφή στον Μαρουλά Κύθνου πραγματοποιείται με την ενίσχυση του Δήμου

Σκύρου και καλύπτει έκταση ενός στρέμματος, διότι ο υπόλοιπος οικισμός,

σύμφωνα με τον ανασκαφέα, έχει καταστραφεί. Έδωσε κυκλικά και ελλειψοειδή

κτίρια που έχουν εν μέρει καταστραφεί ή διαβρωθεί από τη θάλασσα, θεμέλια από

καλύβες διαμέτρου 3,2-3,45 μ. με δάπεδα από μεγάλες και μικρές πλάκες. Σε

ορισμένες περιπτώσεις, βρέθηκαν κάτω από το δάπεδο των καλυβιών δεύτερο

πλακόστρωτο και ταφές με τους νεκρούς σε συνεπτυγμένη στάση.

Στα αξιοπρόσεκτα αυτής της ανασκαφής ανήκει και η εύρεση ενός οστού

σκύλου – όπως και η εύρεση λειψάνων βρέφους και μάλιστα σε στρώμα χαμηλότερο

από την ταφή ενός ανδρός. Βρέθηκε ακόμα ένας αποθέτης και στρώμα καύσης.

Τα «λείψανα» τροφής περιλαμβάνουν χιλιάδες χερσαία σαλιγκάρια, θαλάσσιες

πεταλίδες και οστά ψαριών, ανάμεσά τους κι ενός τόνου, λίγα οστά μικρών ζώων

και πτηνών.

Εγκατάσταση ψαράδων

Σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις του κ. Σάμψων, πρόκειται για μια εγκατάσταση

ψαράδων στον νησιώτικο χώρο του Αιγαίου, σε μια εποχή που έχει ελάχιστα

ερευνηθεί. Λόγω της ανόδου της θαλάσσιας στάθμης, ο οικισμός έχει καταστραφεί

κατά το μεγαλύτερο μέρος του. Οι επιχώσεις προς την πλευρά της θάλασσας είναι

μικρές, ενώ είναι παχύτερες όσο προχωρούμε προς τα δυτικά γιατί δεν έχουν

επηρεασθεί από τη διάβρωση. Ήταν εξαιρετική τύχη ο εντοπισμός μιας τέτοιας

θέσης, αφού οι παραθαλάσσιες θέσεις της εποχής έχουν χαθεί διά παντός. Παρ’

όλα αυτά, μια συστηματική έρευνα και σε άλλα νησιά των Κυκλάδων ή γενικότερα

του Αιγαίου θα μπορούσε να αποδώσει και άλλες μεσολιθικές θέσεις.