Όσα ξέρουν οι μιναρέδες…

Το πρώτο και μεγαλύτερο μουσουλμανικό τέμενος της Ευρώπης, το τζαμί του

Διδυμοτείχου, κτίσθηκε 120 χρόνια πριν από την πτώση της Κωνσταντινούπολης από

τον Μουράτ, το 1368. Έχει εμβαδόν χιλίων τετραγωνικών μέτρων και δύο πέτρινους

μιναρέδες.

Δεν είναι το μόνο. H γη της Θράκης είναι γεμάτη από πάσης φύσεως μεγάλα και

μικρά μουσουλμανικά μνημεία, τεκέδες – μοναστήρια, τάφους αγίων και ευγενών,

μαυσωλεία, νεκροταφεία, κρήνες με αγιάσματα και υπαίθρια ιερά, φιλανθρωπικά

ιδρύματα, νοσοκομεία, πτωχοκομεία, ιμαρέτ – εμπορικά κέντρα- τσαρσιά. Στη

συντριπτική πλειονότητά τους πρόκειται για κτίρια του 19ου και 20ού αιώνα.

Υπάρχουν όμως και παλαιότερα, από τον 17ο και τον 16ο αιώνα, τη χρυσή εποχή

της ισλαμικής αρχιτεκτονικής. «H τέχνη ουδέποτε έβαλε σύνορα», παρατηρεί στα

προλεγόμενά του ο ιστορικός της τέχνης Μάνος Στεφανίδης. «Στη Θράκη, έννοιες –

σύμβολα, πίστη, παραδόσεις, κτίσματα διαφορετικών θρησκειών συνυπάρχουν μέσα

στους αιώνες, ενώ στο βάθος του ιδεατού εκείνου κάδρου που συγκροτεί τη ζωή

μας ένας Ορφέας κρούει την αθάνατη λύρα του με αινιγματικό χαμόγελο».

Τα εισαγωγικά κείμενα κάνουν ευρύτατα λόγο για τις βασικές πεποιθήσεις

της τρίτης μεγαλύτερης μονοθεϊστικής θρησκείας. Υπάρχει όμως κι ένα μικρό

ποσοστό μπεκτασήδων (10%-12%) που – από το δερβίσικο τάγμα που ίδρυσε τα 1357

ο Πέρσης Χατζή Μπεκτάς Βελή – ζει προς τα βουλγαρικά σύνορα και ακολουθεί μια

διαφορετική μυστικιστική και αντικρατική παράδοση, που φέρνει τους πιστούς της

κοντά στην ελεύθερη φύση, τις πηγές, τα δένδρα. Συγγενείς προς αυτούς είναι

και οι κιζιμπασήδες, πρώην αιρετικοί παυλικανοί που μεταφέρθηκαν στη Θράκη από

τη Μικρά Ασία και ακολουθούν κάποιες δικές τους τελετές που τους φέρνουν πιο

κοντά στη Θράκη του Ορφέα – με ζωοθυσίες, αγώνες δρόμου και πάλης, λατρεία σε

υπαίθριους τόπους κ.ά.

Στην εισαγωγή της Παυλίνας Νάσιουτζικ γίνεται μια προσπάθεια να υποδειχθούν

κάποιες φαντασιώσεις της Δύσης για την Ανατολή που δημιουργούν διαχωριστικές

γραμμές, όπως ότι υπάρχει η καθυστερημένη, παθητική δεισιδαίμων Ανατολή και η

φυλετική ανωτερότητα της Δύσης, που οδηγούν σε μια συγκρουσιακή αντίληψη, στη

διάθεση ελέγχου και στο κυνήγι μαγισσών.

«Ω εσύ Σούφι, εάν διψάς για Παράδεισο, στην κορυφή του Ουρανού στέκει η Αγία

Σοφία», σημειώνεται ένας στίχος του Τουρσούν Μπεγκ στην εισαγωγή του κεφαλαίου

της αρχιτεκτονικής των Οθωμανών, όπου επισημαίνεται ότι το παραδοσιακό τζαμί

ενσωματώνει την αισθητική του Βυζαντίου και εξελίσσεται σ’ ένα πολυσύνθετο από

πλευράς λειτουργιών οικοδόμημα, κέντρο πολιτικο-οικονομίας, αλλά και

οικονομικής δράσης της κοινότητας – έναν κόσμο υλικό και πνευματικό.

Ιστορία 120.000 μουσουλμάνων

Τα στοιχεία στα «Τεμένη της Θράκης» αποτυπώνουν την ιστορία του τόπου και

εξυπηρετούν σήμερα τις ανάγκες 120.000 μουσουλμάνων. Από αυτούς οι 25.000

είναι Αθίγγανοι, οι 40.000 Πομάκοι και οι 55.000 Τούρκοι. Οι περισσότεροι

είναι σουνίτες, ακολουθούν δηλαδή την ορθόδοξη πίστη που βασίζεται στη δράση

και στους λόγους του Προφήτη.

INFO

Μάνος Στεφανίδης, «Τα τεμένη της Θράκης. Εισαγωγή στην αισθητική του Ισλάμ»,

Εκδόσεις Μίλητος, Σελ. 300, Τιμή: 78 ευρώ.