«Θητεία» τέχνης στον Άθω

Ένα χρόνο μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, όταν ο Σπύρος Παπαλουκάς είδε να

χάνεται το σύνολο του έργου του ως πολεμικού ζωγράφου, ο 26χρονος τότε

καλλιτέχνης, μαζί με τον φίλο του Στρατή Δούκα, πήγε στο Άγιον Όρος. Επί ένα

χρόνο ζωγράφισε τις μονές και την οργιώδη φύση, μελέτησε τη βυζαντινή

ζωγραφική με το μάτι ενός τελειόφοιτου της παρισινής Σχολής Καλών Τεχνών. H

απουσία προοπτικής, η ιδιότυπη αφαίρεση, ο δισδιάστατος βυζαντινός τρόπος της

απόδοσης των μορφών δεν τον ξένισε, αντίθετα άνοιγε ένα νέο δρόμο για να

συνδεθεί ουσιαστικά η παράδοση με τη σύγχρονη τέχνη. «H ζωγραφική», έλεγε,

«πρέπει να συγκινεί με τα υλικά της μέρη και όχι με το θέμα». Ο Παπαλουκάς

αντιλήφθηκε γρήγορα ότι το δυνατό φως φθείρει τη φόρμα και το χρώμα, όχι μόνο

φυσιοκρατικά, κυριολεκτικά, αλλά μέχρι του σημείου να απελευθερώνει τον νου

και να οδηγεί στην καθαρή ζωγραφική. Και αυτό έκανε μέσα από μια εκπληκτική

σειρά πινάκων και σχεδίων. Δημιούργησε τον δικό του Άθω, λουσμένο σε ένα

εξώκοσμο φως, μια οπτασία.

H πρώτη παρουσίαση των έργων έγινε στη Θεσσαλονίκη το 1924 και ήταν η

πρώτη έκθεση τέχνης στην πρόσφατα απελευθερωμένη πόλη. Ένα πολυτελές

«καφενείο», δίπλα στον Λευκό Πύργο, διαμορφώθηκε για τη φιλοξενία των

εκατοντάδων ασυνήθιστων έργων, μερικά από τα οποία πουλήθηκαν.

Πρωτότυπος συνδυασμός λευκώματος, έρευνας και χρονικού, το βιβλίο αυτό

έγινε με τη συμβολή δεκάδων μελετητών, μαρτυριών και κειμένων για τον

Παπαλουκά, ενώ η έκδοση συμπληρώνεται με τις δυσπρόσιτες εικόνες των έργων. Τη

χορηγία μάλιστα ανέλαβε ένας μαθητής του τιμωμένου ζωγράφου – επιχειρηματίας

και δόκιμος ζωγράφος ο ίδιος – ο Νίκος Θεοχαράκης. Την έρευνα και επιμέλεια

υπογράφει ο ζωγράφος-επιμελητής της Αγιορείτικης Φωτοθήκης Μάρκος Καμπάνης.

Επιμέρους κεφάλαια έγραψαν οι Αφροδίτη Κουριά, Γιώργος Γαβαλάρης, Γιώργος

Χατζημιχάλης, ενώ την έρευνα για την ανασύσταση της πρώτης έκθεσης έκαναν οι

Ευάγγελος Χεμίκογλου και Ευφροσύνη Ρούπα.

INFO

Σπύρου Παπαλουκά, «Θητεία στον Άθω», Αγιορείτικη Φωτοθήκη, Εκδοτική Επιμέλεια:

Εκδόσεις Άγρα, Χορηγός: Νικ.I. Θεοχαράκης A.E. Σελ. 320.