Στα βάθη του Aρκτικού Ωκεανού

Θα μπορούσε να πιστέψει κανείς εν έτει 2004, ότι σε κάποια περιοχή του

πλανήτη μας ζουν χιλιάδες άγνωστοι θαλάσσιοι οργανισμοί οι οποίοι μάλιστα

είναι αποκομμένοι από τον «έξω» κόσμο για εκατομμύρια χρόνια; Τριακόσιοι

επιστήμονες από 53 χώρες λένε «ναι» και ήδη ζεσταίνουν τις μηχανές των

υποβρύχιων σκαφών τους για να ξεκινήσουν μια από τις μεγαλύτερες εξερευνήσεις.

H αποστολή θα γίνει στο πλαίσιο του προγράμματος Census of Marine Life

(Πληθυσμική Απογραφή της Θαλάσσιας Ζωής), το οποίο ξεκίνησε πριν από 4 χρόνια

με τη συμμετοχή εκατοντάδων επιστημόνων από δεκάδες χώρες. Ήδη μάλιστα στα

τέσσερα αυτά χρόνια ανακαλύφθηκαν τουλάχιστον 500 νέα είδη ψαριών και

οργανισμών σε διάφορα σημεία της Γης.

Πριν από λίγες μέρες, οι ειδικοί που παρουσίασαν τους στόχους της φιλόδοξης

εξερεύνησης τόνισαν ότι ο Αρκτικός Ωκεανός είναι ίσως η λιγότερο γνωστή

θάλασσα του πλανήτη μας. Στο σημείο αυτό και ειδικότερα στη λεγόμενη Λεκάνη

του Καναδά, η οποία έχει βάθος περί τα 3.800 μέτρα, πιστεύεται ότι ζουν

απομονωμένοι μερικές χιλιάδες άγνωστοι οργανισμοί. Ο εντοπισμός και η

καταγραφή τους είναι επιτακτική ανάγκη, εξαιτίας μάλιστα και της τάσης που

εμφανίζει το κλίμα της Γης να γίνεται σταδιακά όλο και θερμότερο.

Με υποβρύχια ρομπότ. Σύμφωνα με την αγγλική εφημερίδα «Independent», o

Δρ Ρον Ο’ Ντορ, που είναι επικεφαλής για την παγκόσμια απογραφή, ανέφερε στο

πλαίσιο παρουσίασης του προγράμματος ότι η εξερεύνηση του Ωκεανού θα γίνει με

υποβρύχια ρομπότ και σόναρ σύγχρονης τεχνολογίας και παράλληλα θα

χρησιμοποιηθούν παραδοσιακές τεχνικές συλλογής δειγμάτων με τη βοήθεια

ερευνητικών παγοθραυστικών σκαφών.

Ο Αρκτικός Ωκεανός είναι η πιο μυστήρια θάλασσα, γιατί το μεγαλύτερο μέρος της

είναι σχεδόν μονίμως σκεπασμένο από πάγο και περιβάλλεται από ξηρά, με

αποτέλεσμα να μειώνεται η επικοινωνία της με άλλους ωκεανούς. «Ολόκληρος ο

Αρκτικός Ωκεανός είναι σαν ένα σφραγισμένο κουτί με ένα κάλυμμα πάγου στην

επιφάνειά του. Δεν υπάρχει κανένα άλλο μέρος στον κόσμο σαν κι αυτό», τονίζει

ο Ο’ Ντορ ενώ οι επιστήμονες Ρολφ Γκράντιγκερ, Ρας Χόπκροφτ και Μπόντιλ

Μπλουμ, από το Πανεπιστήμιο της Αλάσκας, προσθέτουν ότι «ειδικότερα η

εξερεύνηση της Λεκάνης του Καναδά, που είναι μια μεγάλη περιοχή στα βόρεια της

Αλάσκας, αποτελεί πρωταρχικό στόχο του προγράμματος, επειδή ελάχιστα πράγματα

είναι γνωστά για τα όντα που ζουν στα απομονωμένα βάθη της».

Καλυμμένος από πάγο. Πριν από λίγον καιρό ανακαλύφθηκε ένα άγνωστο έως

τώρα είδος τσούχτρας στον Αρκτικό Ωκεανό και σύμφωνα με τους ειδικούς η

βιοποικιλότητα τέτοιων ειδών στον Αρκτικό δεν υπολείπεται από εκείνη που

παρατηρείται στα θερμότερα ύδατα άλλων ωκεανών.

Ένα χαρακτηριστικό στοιχείο του Αρκτικού Ωκεανού είναι ο πάγος που καλύπτει το

μεγαλύτερο μέρος του, τους περισσότερους μήνες του χρόνου. Κατά μια εκδοχή, η

επικράτηση θερμότερων θερμοκρασιών τα τελευταίων χρόνια έχει αλλάξει την

πυκνότητα της παγοκάλυψης και το εμβαδό που αυτή καταλαμβάνει.

Ειδικά συστήματα μέτρησης που χρησιμοποιήθηκαν από αμερικανικά και βρετανικά

πυρηνοκίνητα υποβρύχια έδειξαν ότι τα τελευταία 30 με 40 χρόνια συντελέστηκε

μείωση κατά περίπου 40% της πυκνότητας της παγοκάλυψης ενώ την ίδια στιγμή

δορυφορικές παρατηρήσεις καταγράφουν μείωση του εμβαδού παγοκάλυψης με ρυθμό

4% ανά δεκαετία.

Με βάση αυτά τα στοιχεία, κάποιοι κλιματολόγοι εκτιμούν ότι το Αρκτικό

καλοκαίρι – όπου οι πάγοι λειώνουν – επιμηκύνεται κατά πέντε μέρες ανά

δεκαετία και, όπως λένε, μέχρι το 2080 η θαλάσσια αυτή περιοχή δεν θα

καλύπτεται καθόλου από πάγους.

H πανίδα υποφέρει. H μείωση της ποσότητας των πάγων έχει ήδη προκαλέσει

ορατές επιπλοκές στην τοπική πανίδα. Για παράδειγμα, σημαντικός αριθμός

πολικών αρκούδων λιμοκτονούν επειδή πρέπει να διασχίζουν μεγαλύτερες

αποστάσεις κολυμπώντας ανάμεσα σε ογκόπαγους που επιπλέουν, ώστε να κυνηγήσουν

φώκιες κατά τη διάρκεια της άνοιξης και του καλοκαιριού. Το πρόβλημα

ενδεχομένως να αγγίξει σύντομα και άλλα μοναδικά είδη που ζουν εκεί, όπως οι

αρκτοφάλαινες, οι θαλάσσιοι ίπποι, η λευκή φάλαινα μπελούγκα και ορισμένα

σπάνια είδη γλάρων και άλκεων.

Ένας μικρός ανεξερεύνητος παράδεισος

Ο Αρκτικός Ωκεανός βρίσκεται στην κορυφή του βόρειου ημισφαιρίου. Είναι

ο μικρότερος από τους άλλους τρεις (Ειρηνικό, Ατλαντικό, Ινδικό) και έχει

έκταση 14 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα. H ακτογραμμή του είναι 45.389

χιλιόμετρα. Το μέγεθος του Αρκτικού Ωκεανού είναι κατά μιάμιση φορά μεγαλύτερο

από εκείνο των Ηνωμένων Πολιτειών και κατά 30 φορές μικρότερο από το

αντίστοιχο του Ειρηνικού Ωκεανού. H πρώτη πτήση πάνω από αυτή την περιοχή

έγινε το 1926 από τους Αμούδσεν και Έλσγουορθ.

H ανάγκη για την εξερεύνηση του Αρκτικού Ωκεανού έγινε πιο επιτακτική όταν

κατανοήθηκε πως τα αεροπλάνα που πηγαινοέρχονταν ανάμεσα στις μεγάλες πόλεις

του βόρειου ημισφαιρίου θα γλίτωναν πολύ χρόνο αν πετούσαν πάνω από εκεί. Οι

επιστημονικές αποστολές στον Αρκτικό ξεκίνησαν πριν από το 1950, όταν

Σοβιετικοί επιστήμονες ερεύνησαν τη διετία 1948-49 την ακρώρεια Λομονόσοφ,

όπως την ονόμασαν, η οποία είναι μια υποθαλάσσια οροσειρά που επηρεάζει τη

μετακίνηση των πάγων και την κυκλοφορία του νερού. Δέκα χρόνια αργότερα, το

1959, Αμερικανοί επιστήμονες ανακάλυψαν μια υποθαλάσσια διαμόρφωση η οποία

εκτείνεται σε ύψος 2.469 μέτρων από τον πυθμένα.

Επιμέλεια: Στέφανος Κρίκκης, Εύη Ελευθεριάδου