|
|
|
|
Είναι γεγονός ότι οι δραστηριότητες των πολυεθνικών επιχειρήσεων (ΠΕ)
επηρεάζουν διαρκώς το διεθνές οικονομικό περιβάλλον με πολλούς και
ενδιαφέροντες τρόπους. Ένας από αυτούς είναι η μεταβολή της γεωγραφικής
κατανομής των εισροών και εκροών των άμεσων ξένων επενδύσεων (ΑΞΕ). Ένας άλλος
είναι η επέκταση των οικονομικών δραστηριοτήτων που επηρεάζονται από την
παγκοσμιοποίηση. Το φετινό World Investment Report (WIR) 2005 επισημαίνει
κάποιες από αυτές τις τάσεις και συζητά τις επιπτώσεις τους:
1. H τάση των ροών των άμεσων ξένων επενδύσεων στρέφεται προς τις
αναπτυσσόμενες χώρες: Την περυσινή χρονιά παρατηρήθηκε μια σχετική αύξηση
των παγκόσμιων ροών άμεσων ξένων επενδύσεων έπειτα από τρία χρόνια πτώσης. Οι
παγκόσμιες εισροές προσέγγισαν τα 648 δισ. δολάρια. Πάντως, πίσω από το
συνολικό μέγεθος βρίσκεται μια αρκετά ενδιαφέρουσα πολυμορφία, σε ό,τι αφορά
τη γεωγραφική κατανομή. Οι εισροές προς τις αναπτυσσόμενες χώρες αυξήθηκαν
κατά 40% φτάνοντας τα 233 δισ. δολάρια, ενώ στις ανεπτυγμένες χώρες συνέχισαν
να πέφτουν φτάνοντας τα 380 δισ. δολάρια το 2004. Συνεπώς, το 2004, οι
αναπτυσσόμενες χώρες έλαβαν ένα ασυνήθιστα μεγάλο μερίδιο άμεσων ξένων
επενδύσεων. H μεγαλύτερη αύξηση σημειώθηκε στην Ασία και την Ωκεανία. Οι
εισροές σε αυτές τις περιοχές έφτασαν τα 148 δισ. δολάρια, δηλαδή ήταν κατά
50% υψηλότερες σε σχέση με το 2003. H Κίνα παραμένει η χώρα με τις μεγαλύτερες
εισροές (61 δισ. δολάρια), με τις ΗΠΑ (96 δισ. δολάρια) και το Ηνωμένο
Βασίλειο (78 δισ. δολάρια) να είναι οι μοναδικές χώρες που την προσπερνούν.
Σε όρους εκροών, οι επιχειρήσεις των αναπτυγμένων χωρών συνεχίζουν να
συμβάλλουν στον μεγαλύτερο όγκο των άμεσων ξένων επενδύσεων. Για την ακρίβεια,
περίπου οι μισές ΑΞΕ προέρχονται από τρεις χώρες: τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο
και το Λουξεμβούργο. Πάντως, επιχειρήσεις που προέρχονται από μερικές
αναπτυσσόμενες χώρες – κυρίως ασιατικές – αποτελούν σημαντικές πηγές εκροών
ΑΞΕ (πάνω από το 1/10 του συνόλου των εκροών ΑΞΕ).
2. Οι πολυεθνικές επιχειρήσεις μεταφέρουν τις δραστηριότητες έρευνας και
ανάπτυξης (E&A) στις αναπτυσσόμενες χώρες: Οι πολυεθνικές επιχειρήσεις
είναι σημαντικοί φορείς έρευνας και ανάπτυξης παγκοσμίως. Από αυτές
προέρχονται περίπου οι μισές παγκόσμιες δαπάνες σε έρευνα και ανάπτυξη και
πάνω από τα 2/3 των παγκόσμιων επιχειρηματικών δαπανών. H έκθεση επισημαίνει
μια νέα τάση, σύμφωνα με την οποία οι ΠΕ εξαπλώνουν τις
υποδομές-δραστηριότητες E&A εκτός αναπτυγμένων χωρών. Μερικές
αναπτυσσόμενες χώρες και οικονομίες σε μετάβαση φαίνεται ότι προσελκύουν
δραστηριότητες E&A και μάλιστα, υπάρχει αυξητική τάση προς αυτή την
κατεύθυνση.
Περισσότερες από τις μισές κορυφαίες – σε όρους δαπανών για έρευνα και
ανάπτυξη – πολυεθνικές εταιρείες ήδη διεξάγουν έρευνα και ανάπτυξη στην Κίνα,
την Ινδία ή τη Σιγκαπούρη. Από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 μέχρι σήμερα,
που η Motorola εγκατέστησε το πρώτο εργαστήριο E&A στην Κίνα, τα ξένα
εργαστήρια E&A στη χώρα αυτή έφτασαν περίπου τα 700.
Στην Ινδία, οι ερευνητικές δραστηριότητες της General Electric απασχολούν
2.400 ανθρώπους σε διαφορετικούς τομείς (μηχανές αεροσκαφών, ιατρικά
μηχανήματα κ.λπ.). Οι περισσότερες φαρμακευτικές πολυεθνικές επιχειρήσεις
πραγματοποιούν εκεί τις κλινικές τους έρευνες. Ξεκινώντας από μηδενική βάση, η
περιοχή της Νοτιοανατολικής και Ανατολικής Ασίας κατέχει σήμερα, όπως
υπολογίζεται, το 30% του συνολικού σχεδιασμού των ημιαγωγών (semiconductor
design) στον κόσμο.
H ανάπτυξη των δραστηριοτήτων έρευνας και ανάπτυξης στις αναπτυσσόμενες χώρες
ήταν τόσο αναμενόμενη όσο και μη αναμενόμενη. Αναμενόμενη, επειδή οι
πολυεθνικές επιχειρήσεις χρειάζεται να υποστηρίξουν τις παραγωγικές τους
δραστηριότητες στις αναπτυσσόμενες χώρες με έρευνα και ανάπτυξη. Μη
αναμενόμενη, επειδή η έρευνα και ανάπτυξη είναι μια δραστηριότητα απαιτητική
σε ικανότητες, γνώση και υποδομή, στοιχεία που παραδοσιακά βρίσκονται πιο
εύκολα στις αναπτυγμένες χώρες. Όμως, χάρη σε επενδύσεις που έγιναν στην
εκπαίδευση – αλλά και σε άλλα μέρη του συστήματος καινοτομίας – κάποιων χωρών,
αυτό φαίνεται να αλλάζει. Αφενός οι ανταγωνιστικές πιέσεις και αφετέρου η
ανάγκη μερικών βιομηχανιών για ευελιξία (η E&A έχει ανάγκη από ποιότητα
και ποσότητα ερευνητών) είναι από τις κινητήριες δυνάμεις των νέων τάσεων.
Πηγές ταλέντων αποτελούν οι αναπτυσσόμενες χώρες. Για παράδειγμα, η Κίνα, η
Ινδία και η Ρωσία συγκεντρώνουν το 1/3 του συνόλου των φοιτητών θετικών
επιστημών στον κόσμο.
ΑΝΙΣΗ ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗ
Και ενώ το μερίδιο των αναπτυσσομένων χωρών σε κονδύλια για έρευνα και
ανάπτυξη εκ μέρους των πολυεθνικών εταιρειών αυξάνεται, αυτό δεν συμβαίνει
ισομερώς. Είναι εμφανές, ότι μόνο μια μικρή ομάδα χωρών συμμετέχει στη
διαδικασία διεθνοποίησης της E&A. Αυτό, βέβαια, αποτελεί κίνητρο και για
άλλες χώρες να αναπτύξουν τις απαραίτητες ικανότητες που θα τις φέρουν σε
συνεργασία με το δίκτυο των ΠΕ.
3. Οι συγκροτημένες πολιτικές είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη:
Άμεσες ξένες επενδύσεις σε έρευνα και ανάπτυξη μπορούν πραγματικά να βοηθήσουν
τις χώρες, προκειμένου να ενισχύσουν τα συστήματα καινοτομίας τους και να
αναβαθμιστούν βιομηχανικά και καινοτομικά. Αυτά τα οφέλη δεν έρχονται
αυτόματα. Είναι και οι σωστές πολιτικές απαραίτητες, προκειμένου να
υιοθετήσουν ένα πλαίσιο που υποστηρίζει τη δυνατότητα μιας χώρας να
καινοτομεί. Είναι αδιαμφισβήτητο ότι οι τεχνολογικές ικανότητες των εγχώριων
επιχειρήσεων και των ερευνητικών κέντρων είναι απαραίτητες, όχι μόνο για να
προσελκύσουν άμεσες ξένες επενδύσεις σε έρευνα και ανάπτυξη, αλλά και για να
επωφεληθούν από αυτές.
Την ίδια στιγμή, οι αναπτυγμένες χώρες αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο να χαθούν
θέσεις εργασίας. Τα όποια προστατευτικά μέτρα θα είναι, ουσιαστικά, μη
αποτελεσματικά. H ουσιαστική λύση είναι πολιτικές που βελτιώνουν τις
καινοτομικές ικανότητες μιας χώρας, καθώς και προσπάθειες να ενθαρρύνουν τη
συνεργασία μεταξύ χωρών σε τομείς επιστήμης, τεχνολογίας και εκπαίδευσης.
Συνοψίζοντας, η φετινή έκθεση WIR σημειώνει τη συνεχιζόμενη άνοδο των άμεσων
ξένων επενδύσεων και τη διεύρυνση της γεωγραφικής κατανομής τους, ελπίζοντας
ότι τα υψηλά επίπεδα των ΑΞΕ στις αναπτυσσόμενες χώρες θα συνεχιστούν,
συμπεριλαμβανομένης και της αύξησης των δραστηριοτήτων έρευνας και ανάπτυξης.
Αναζητούν νέες ευκαιρίες
Αυτό που φαίνεται από την έκθεση World Investment Report 2005 είναι ότι η
αύξηση των ροών επενδύσεων προς τις αναπτυσσόμενες χώρες αντικατοπτρίζει τις
ανταγωνιστικές πιέσεις που δέχονται οι πολυεθνικές επιχειρήσεις (ΠΕ). Οι ΠΕ
αναζητούν νέες ευκαιρίες σε νέες αγορές που αναπτύσσονται γρήγορα και
επιδιώκουν να μειώσουν το κόστος τους. Οι υψηλές τιμές πολλών πρώτων υλών
έχουν, επίσης, ενθαρρύνει τις άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ) στις
αναπτυσσόμενες χώρες που είναι πλούσιες σε αυτές. Διαφαίνεται, λοιπόν, ότι τα
υψηλά επίπεδα των άμεσων ξένων επενδύσεων στις αναπτυσσόμενες χώρες θα
διατηρηθούν και τα επόμενα χρόνια.
Σημαντικά μαθήματα μπορούν να διδαχθούν όλες οι αναπτυσσόμενες χώρες από
εκείνες που σήμερα λαμβάνουν ένα μεγάλο μερίδιο των άμεσων ξένων επενδύσεων σε
έρευνα και ανάπτυξη. Στις περισσότερες από τις χώρες αυτές προϋπήρξαν
αποτελεσματικές πολιτικές που είχαν στόχο να τις οδηγήσουν σε δραστηριότητες
«υψηλής προστιθέμενης αξίας» και «έντασης καινοτομίας». Ενδεικτικά:
* Επένδυσαν σε ανθρώπινο κεφάλαιο με έμφαση στις θετικές επιστήμες και
στις επιστήμες μηχανικού.
* Ανέπτυξαν υποδομή, όπως τεχνολογικά πάρκα και δημόσια ερευνητικά
κέντρα.
* Χρησιμοποίησαν κίνητρα και απαιτήσεις απόδοσης ως μέσα προσέλκυσης
άμεσων ξένων επενδύσεων σε έρευνα και ανάπτυξη.
* Εφάρμοσαν στρατηγικές προστασίας πνευματικών δικαιωμάτων.
Tips
Πάνω από…
… τις μισές κορυφαίες – σε όρους δαπανών για έρευνα και ανάπτυξη –
πολυεθνικές εταιρείες ήδη διεξάγουν έρευνα και ανάπτυξη στην Κίνα, την Ινδία ή
τη Σιγκαπούρη
Tips
Από τις…
… πολυεθνικές επιχειρήσεις προέρχονται περίπου οι μισές παγκόσμιες
δαπάνες σε έρευνα και ανάπτυξη και πάνω από τα 2/3 των παγκόσμιων
επιχειρηματικών δαπανών
(Το κείμενο στηρίζεται στην εισαγωγική δήλωση του κ. Supachai
Panichdakdi, γενικού γραμματέα της UNCTAD)
