Γλώσσα λανθάνουσα… λάθη λέγει

Εν αρχή ην ο λόγος. Και η γραφή. «Από την ώρα που ο άνθρωπος απέκτησε τις

λέξεις, η κοίτη της σκέψης του έγινε λεκτική. Η σκέψη χωρίς τη γλώσσα

παραμένει βουβή, αλλά και η γλώσσα χωρίς τη σκέψη μεταβάλλεται σε κραυγή…»

Στα εισαγωγικά μαθήματα του πρώτου τόμου «Τη γλώσσα μού έδωσαν ελληνική», που

εκδόθηκε το 1999 και αποτελούσε μεταγραφή σε γραπτό λόγο σειράς εκατοντάδων

ραδιοφωνικών εκπομπών του στο τότε πολιτιστικό ραδιόφωνο της ΕΡΤ-3, 9.58, ο

καθηγητής Χρίστος Τσολάκης επιχείρησε να προσεγγίσει την ιστορία της γλώσσας

και των λέξεων. Ακολούθησε τον Μάρτιο του 2000 ο δεύτερος τόμος με σημασίες

εννοιών, πάθη φθόγγων, περιπέτειες αντωνυμιών, στίξη και το 2004 ο τρίτος για

τις παροιμιακές φράσεις και λέξεις, την ενσωμάτωση ξένων λέξεων στην ελληνική

και τα «καμώματα» του τελικού «ν» (όλα από τον εκδοτικό οίκο «Νησίδες» του

Βασίλη Τομανά σε συνεργασία με τον ραδιοφωνικό σταθμό, που τη δεκαετία

1994-2004 εξέδωσε 20 βιβλία με περιεχόμενο εκπομπών του).

Έπειτα οι εκπομπές διακόπηκαν. Και οι δύο τελευταίοι τόμοι του έργου (για την

ορθογραφία και τη μορφολογία των λέξεων, τις «ειδικές» γλώσσες και την

«ποιητική» γραμματική) κυκλοφορούν τώρα από τον ίδιο τον καθηγητή σε

συνεργασία με τον εκδοτικό οίκο.

«Ένα βιβλίο για τη γλώσσα απευθύνεται σε όλο τον κόσμο. Όποιος δεν ξέρει τη

γλώσσα του, δεν ξέρει τίποτα, λένε οι ξένοι. Η γλώσσα μαθαίνεται με την

επικοινωνία. Είναι κοινωνικό προιόν. Το καλύτερο μέσο όμως για τη μελέτη της

ελληνικής γλώσσας είναι διαρκής άσκηση στον προφορικό και στον γραπτό λόγο»,

τονίζει ο ομότιμος πλέον καθηγητής της εφαρμοσμένης γλωσσολογίας στο

Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, Χρίστος Τσολάκης. «Απευθυνόμαστε σ’ ολους όσοι

θέλουν να καταλαβαίνουν και να χρησιμοποιούν σωστά τη γλώσσα μας», προσθέτει ο

εκδότης Βασίλης Τομανάς.

Σε όσους θέλουν να λένε, φερ’ ειπείν, σωστά, όπως σημειώνει ο καθηγητής,

«τριάμισι μήλα κι όχι τρεισήμισι μήλα αλλά τρεισήμισι ώρες κι όχι τριάμισι

ώρες» και «στη μία και τέταρτο κι όχι στις μία και τέταρτο». Ή ακόμη να μην

κλείνουν το ευρώ, που προέρχεται από το «Ευρώπη» η οποία κατά πάσα πιθανότητα

σήμαινε κόρη με μεγάλα μάτια (ευρύς και ωψ – γενική ωπός).

Καθημερινές αν-ορθο-λογίες

«Επί παντός του επιστητού» κι όχι «επί παντός επιστητού», διότι: Το

επιστητόν είναι το ουδέτερο ουσιαστικό του επιθέτου «επιστητός-ή-όν» που

σημαίνει εκείνο που υπόκειται στην επιστήμη, εκείνο που μπορεί να προσεγγίσει

κανείς με τη γνώση. Σήμερα ως επιστητόν εννοούμε το σύνολο όσων μπορούν να

διερευνηθούν.

«Μέτρον άριστον» κι όχι «Παν μέτρον άριστον» διότι: Δεν είναι κάθε

μέτρο άριστο, αλλά το μέτρο είναι άριστο. (Η έκφραση αποδίδεται σ’ έναν από

τους επτά σοφούς της αρχαιότητας, στον Κλεόβουλο, ο οποίος ήταν τύραννος στη

Ρόδο κατά τον ΣΤ’ αιώνα π.Χ.).

Τρελός κι όχι τρελλός καθώς η λέξη προήλθε από την αρχαία λέξη οτρηρός

που σημαίνει ελαφρός, ελαφρόμυαλος. Παλαιότερα έγραφαν με δύο λ και τον τρελλό

και την τρέλλα διότι παρήγαν (κι όχι παρήγαγαν καθώς «το “άγω” και οι αμαρτίες

του» συνιστούν ολόκληρο κεφάλαιο με τον τίτλο αυτό στον πέμπτο τόμο) τη λέξη

από το αρχαιοελληνικό ανθρωπωνύμιο Τρέλλος ή Τρέλλων.

«Όλων όσοι» κι όχι «όλων όσων». Πρόκειται για την έλξη της

αναφορικής αντωνυμίας όσος -η -ο που βρίσκεται σε ονομαστική πτώση από την

προηγούμενη γενική «όλων» που είναι η τελευταία της προηγούμενης πρότασης. Ο

κανόνας λέει ότι το υποκείμενο βρίσκεται σε πτώση ονομαστική. Επομένως, «θα

ακούσετε τις περιπτώσεις όλων όσοι…».

INFO

Χρίστος Τσολάκης, «Τη γλώσσα μού έδωσαν ελληνική». Σύνολο σελίδων (των πέντε

τόμων), περί τις 1.400. Εκδόσεις «Νησίδες». Τιμή: 16 ευρώ έκαστος.