Ελληνικό παρελθόν έχει το μέτωπο υπέρ της πυρηνικής ενέργειας που σχηματίζεται τώρα στην Ευρώπη με πρωταγωνιστές τους ηγέτες της Γαλλίας και της Βρετανίας. Τη δεκαετία του 1970, κατασκευάστηκαν στη Γαλλία και την Αγγλία δεκάδες πυρηνικοί σταθμοί, πολλοί εκ των οποίων φέρουν την υπογραφή της αμερικανικής εταιρείας ΕΒΑSCΟ. Τότε έγινε και η μοναδική απόπειρα να δημιουργηθεί στην Ελλάδα πυρηνικό εργοστάσιο.
«Έπειτα από διεξοδική μελέτη των υποψήφιων ελληνικών περιοχών, το επιστημονικό επιτελείο της ΕΒΑSCΟ κατέληξε στην πρόταση της Καρύστου για την κατασκευή του πυρηνικού εργοστασίου. Το 1977 μόλις είχα προσληφθεί στην εταιρεία και ήταν η πρώτη μου επαγγελματική αποστολή εκτός ΗΠΑ. Θυμάμαι ότι υπήρχαν μεγάλες αντιδράσεις από τους κατοίκους της περιοχής, γινόταν αυτό που θα χαρακτήριζε κανείς ξεσηκωμός», λέει στα «ΝΕΑ» ο Φρέντερικ Σμάιντερ, πρώην υπάλληλος της ΕΒΑSCΟ στον τομέα των γεωλογικών- γεωφυσικών ερευνών.
«Η Νότια Εύβοια είχε επιλεχθεί λόγω του ότι οι μελέτες της ΕΒΑSCΟ τη χαρακτήριζαν ως “ασεισμική περιοχή”. Όμως, υπήρχαν και άλλοι λόγοι για τη συγκεκριμένη επιλογή, όπως για παράδειγμα ότι υπάρχει άφθονο νερό που θα χρησίμευε στην ψύξη του πυρηνικού αντιδραστήρα, ενώ ταυτόχρονα βρίσκεται στο κέντρο βάρους της ραχοκοκαλιάς του ηλεκτρικού δικτύου της Ελλάδας. Αν δεν κάνω λάθος, ανάμεσα στις υποψήφιες περιοχές ήταν και η Βόρεια Κεντρική Ελλάδα, ενώ ο στρατός στα τέλη της δεκαετίας του 1970 είχε ζητήσει να κατασκευαστεί το πυρηνικό εργοστάσιο νότια της Λάρισας», αναφέρει ο δρ Αναστάσιος Γιούτσος, διευθυντής του Ινστιτούτου Πυρηνικής Τεχνολογίας- Ακτινοπροστασίας στο ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος».
Οι πρωταγωνιστές του εγχειρήματος θυμούνται πως είχε γίνει ξεσηκωμός και συλλαλητήρια στη Χαλκίδα
Τους κυνήγησαν. «Ήταν Απρίλιος
του 1978 όταν κάτοικοι των χωριών της περιοχής αντιλήφθηκαν την παρουσία ξένων με μηχανήματα που πραγματοποιούσαν μετρήσεις. Η φήμη ότι η Κάρυστος ήταν μία από τις υποψήφιες τοποθεσίες για την κατασκευή πυρηνικού σταθμού είχε κυκλοφορήσει, αλλά δεν υπήρχε κάποιο έγγραφο που να επιβεβαιώνει το γεγονός. Οι κομματικές παρατάξεις δεν έπαιρναν θέση, ενώ η κυβέρνηση Ράλλη δεν διέψευδε τις φήμες. Οι ξένοι με τα μηχανήματα ήταν η απόδειξη και οι κάτοικοι των χωριών τούς κυνήγησαν με τα φτυάρια», αναφέρει η κόρη του δημάρχου Καρύστου εκείνη την εποχή κ. Μόσχα Χατζηνικολή. Μοναδική εξαίρεση ήταν ο πρόεδρος της ΕΔΑ Ηλίας Ηλιού, ο οποίος παραβρέθηκε στην εκδήλωση διαμαρτυρίας που πραγματοποιήθηκε στην Χαλκίδα στις 20 Μαΐου 1979 όπου συγκεντρώθηκαν πάνω από 8.000 άτομα.
Η ΕΚΠΟΙΖΩ. Η οικολογική οργάνωση η οποία πρωτοστάτησε στους αντιπυρηνικούς αγώνες που διήρκεσαν από το 1978 έως το 1980 ήταν η Ένωση για την Ποιότητα Ζωής, από την οποία προέκυψε η σημερινή καταναλωτική οργάνωση ΕΚΠΟΙΖΩ. «Ήμασταν ο μοναδικός φορέας που έλεγε όχι στο πυρηνικό εργοστάσιο. Θυμάμαι ότι η κοινή γνώμη τότε είχε διχαστεί: υπήρχε μια μερίδα Ελλήνων που ήθελε τη δυτική τεχνολογία και άλλοι που ήθελαν την ανατολική. Το ίδιο ίσχυε και για το ουράνιο με το οποίο θα λειτουργούσε ο πυρηνικός σταθμός. Οι συζητήσεις είχαν προχωρήσει αρκετά, ενώ η κυβέρνηση ήταν σαφώς υπέρ του πυρηνικού εργοστασίου», αναφέρει ο κ. Ηλίας Κουκογιάννης, γενικός γραμματέας σήμερα της ΕΚΠΟΙΖΩ. Ανάμεσα στις δράσεις της οικολογικής οργάνωσης ήταν και η υποβολή υπομνημάτων στην κυβέρνηση Ράλλη, οργάνωση συγκεντρώσεων και ομιλιών με θέμα την επικίνδυνη «φύση της πυρηνικής ενέργειας» καθώς και η εκπόνηση μελέτης για τους κινδύνους από πυρηνικό ατύχημα.
Με βενζίνη στο εργοτάξιο. Στις αρχές του 1980 ο δήμαρχος Χατζηνικολής ξεσήκωσε για άλλη μία φορά τους κατοίκους της Καρύστου και με εργάτες του δήμου πήραν μπιτόνια με βενζίνη και πήγαν στο χώρο όπου βρίσκονταν τα μηχανήματα για τις έρευνες στην περιοχή, απειλώντας τα κλιμάκια της ΕΒΑSCΟ ότι θα τα κάψουν αν δεν φύγουν αμέσως. Τελικά τους ανάγκασαν να φύγουν, ενώ το γεωτρύπανο της εταιρείας έμεινε για μερικές ημέρες έξω από το Αστυνομικό Τμήμα Καρύστου «προς αποφυγήν δολιοφθοράς».
«Τα κύρια επιχειρήματά μας για να μην κατασκευαστεί ο πυρηνικός σταθμός ήταν καταρχήν ότι η Κάρυστος βρίσκεται κοντά σε σεισμογενείς περιοχές, όπως η Σκύρος. Λέγαμε τότε: «Είμαστε μια πατημασιά χώρα, αν γίνει ένα ατύχημα τίποτα δεν θα μπορεί να μας σώσει». Σιγά σιγά άρχισαν να βγαίνουν στον Τύπο και δημοσιεύματα από επιστήμονες που τόνιζαν την επικινδυνότητα ενός πυρηνικού εργοστασίου. Βέβαια, αν ήθελαν να το φτιάξουν θα το έφτιαχναν. Γι΄ αυτό πιστεύω ότι τα κριτήρια για την ακύρωση ήταν τελικά οικονομικής φύσεως και όχι επειδή είχαμε ξεσηκωθεί», λέει ο κ. Κουκογιάννης.
Ο άνεμος και το κύμα φυγής. «Κατά τη γνώμη μου, το επιχείρημα της σεισμικότητας ήταν αστείο. Ήδη στην Ιαπωνία είχαν κατασκευαστεί πυρηνικοί σταθμοί, οι οποίοι αντέχουν περισσότερα από 8 Ρίχτερ. Καθόλου αστείο όμως δεν ήταν ότι στις αρχές του 1980 στο Διοικητικό Συμβούλιο της ΔΕΗ ειπώθηκε το εξής: Αν υπήρχε μια φήμη για διαρροή από το εργοστάσιο, ο Τύπος και τα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης της εποχής το προέβαλλαν και φυσούσε ανατολικός άνεμος, ο οποίος θα μετέφερε τη ραδιενέργεια στο Λεκανοπέδιο, τότε τα τρία εκατομμύρια Αθηναίων θα προσπαθούσαν να εγκαταλείψουν την πόλη από την αντίθετη πλευρά, δηλαδή θα πήγαιναν προς Κόρινθο. Πώς θα μπορούσε να περάσει από τη διώρυγα όλος αυτός ο κόσμος χωρίς να υπάρξουν θύματα;», λέει ο κ. Γιούτσος. Οι συζητήσεις για την κατασκευή του πυρηνικού εργοστασίου στην Κάρυστο έληξαν οριστικά το 1982.
