ΑΜΑ ΘΕΛΕΙ Η ΝΥΦΗ (ΠΑΡΑΓΩΓΗ) ΚΑΙ Ο ΓΑΜΠΡΟΣ
(ΣΚΗΝΟΘΕΤΗΣ, ΤΑΛΑΝΤΟΥΧΟΙ ΗΘΟΠΟΙΟΙ,
ΠΕΤΥΧΗΜΕΝΗ ΣΚΗΝΟΓΡΑΦΙΑ)… ΤΥΦΛΑ
ΝΑ ΕΧΟΥΝ ΤΑ ΣΥΝΗΘΗ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΑ ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ
ΚΑΙ Ο ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ!
Κ αι είδαμε λίγο (τηλεοπτικό) φως: Μια ξεχωριστή, αν όχι μοναδική, για τα ελληνικά δεδομένα παραγωγή στην ελληνική τηλεόραση, με τη σειρά που είναι βασισμένη στο περίφημο- αν και ανολοκλήρωτο- μυθιστόρημα «10» του Μ. Καραγάτση.
Έργο ιδιότυπο και παράξενο, με το αιώνιο ερωτικό θέμα και την ακατανίκητη σεξουαλική ορμή να στοιχειώνουν τις ήδη μίζερες ζωές των αντιηρωικών χαρακτήρων, με έναν ρεαλισμό και μια περιγραφική δεινότητα να υφαίνουν το αδιαπέραστο υφάδι της αφηγηματικής- και όχι μόνον- απαισιοδοξίας, σκωπτικό, καυστικό, ειρωνικό, άνισο, το μυθιστόρημα του πληθωρικού Καραγάτση ( 1908- 1960) δεν τελειώνει με το τέλος της ιστορίας, αλλά με το τέλος του συγγραφέα/αφηγητή. Ένας πολιτικός καβγάς ανάμεσα σε ένα μέλος του κομμουνιστικού κόμματος και έναν ανένταχτο αριστερό, για το αν ο «αγώνας για έναν κόσμο που υποφέρει» πρέπει να έχει ή όχι κομματική ένταξη και καθοδήγηση, καταλήγει στο σαρκαστικό «Ας γελάσω»- μονάχα που εδώ γέλασε ο θάνατος.
Ημιτελές
Πεθαίνοντας στις 14 Σεπτεμβρίου του 1960, από την καρδιά του, και σε ηλικία μόλις 52 ετών, ο συγγραφέας αφήνει ημιτελές- και άρα ανοιχτό σε κάθε είδους εικασίες- το «10», έχοντας γράψει ένα πολύ μικρό μέρος από το σύνολο που σχεδίαζε. Σχετικά με τις προθέσεις του συγγραφέα, οι πληροφορίες λένε ότι ο Καραγάτσης έβλεπε το μυθιστόρημα αυτό ως το εκτενέστερο της ζωής του, με τη σύνθετη και πολυπρόσωπη δράση να εκτυλίσσεται σε τέσσερις εποχές, μέχρι να γίνει στάχτη μαζί με ολόκληρη την πολυκατοικία του «10» σε μια τελική καταστροφική πυρκαγιά. Ο πρόωρος θάνατός του έγραψε το δικό του αυθαίρετο τέλος σε ένα αφήγημα που δεν υπερβαίνει, από αυτήν την άποψη, ούτε τα τρία τέταρτα της πρώτης εποχής, ενδεχομένως ούτε κι ένα πρώτο μέρος συστατικό των πολυάριθμων χαρακτήρων και των ισάριθμων παράλληλων ιστοριών τους.
Καταργεί η βίαιη αυτή εξωγενής παρέμβαση τον αυθύπαρκτο χαρακτήρα του μυθιστορήματος; Εξαρτάται από την αναγνωστική σκοπιά. Γιατί θα μπορούσε και να το ευνοεί, εγγράφοντας τις ήδη μοντέρνες καταγραφές της αποπνικτικής και εγκλωβισμένης ζωής των ενοίκων του «10» μερικές δεκαετίες μπροστά.
Παράλληλα παρέχει μεγαλύτερη ελευθερία σε κάθε απόπειρα μεταγραφής ή μεταφοράς στη μικρή ή τη μεγάλη οθόνη, αρκεί να πέσει σε χέρια καλού και ευρηματικού αφηγητή.
Και η Πηγή Δημητρακοπούλου που σκηνοθετεί την τηλεοπτική σειρά στον Αlpha φαίνεται καταρχήν να ανταποκρίνεται, κάνοντας τις απαραίτητες θεματικές αλλά και ποιοτικές επιλογές, μεταβολές και μεταθέσεις στον μυθιστορηματικό κορμό.
Στο παλιό εργοστάσιο της ΧΡΩΠΕΙ στην οδό Πειραιώς, ανασταίνεται μια μικρή πολιτεία των αρχών της δεκαετίας του 1960, με το καφενείο, το κρεοπωλείο, το μπακάλικο, τα μακρινάαν και ελλειπτικά- πλάνα του λιμανιού, και τα ανόμοια εσωτερικά των διαμερισμάτων της οδού Παρασάγγη 10 με ασυνήθιστη σκηνογραφική και σκηνοθετική φροντίδα. Στο δίστρατο η επιλογή του αναπαραστατικού εγχειρήματος έχει ήδη γίνει: εδώ αναβιώνει η νοσταλγία κι όχι η λαϊκή πολυκατοικία, «ο καταθλιπτικός όγκος… η πολυάνθρωπη Σαχάρα κάθε μόχθου, βιοπάλης, φτώχειας κι αθλιότητας».
Αναλογικά και τα πρόσωπα. Ο «ακατέργαστος όγκος… απεριόριστα μαύρος» και ντυμένος με «βρωμερά κουρέλια που σκέπαζαν τα λάπια της γριάς», που «σηκώνει με κόπο τα γέρικα ξύγκια του» για να δρασκελίσει σε μισό μέτρο καταχωνιασμένης κάμαρας, πνιγμένη από την μπόχα, και θα ξαπλώσει με τον θολωμένο από το μεθύσι και την κάψα ψαρά, η βωμολοχούσα στραπατσαρισμένη, πρώην πόρνη Ελενάρα, δεν ωραιοποιείται απλώς στο πρόσωπο της εξαιρετικής Ρένης Πιττακή, υφίσταται μια προγραμματική μετάλλαξη. Ο ξεπεσμένος βιομήχανος Καλογεράς και ιδιοκτήτης του «10», ο ωραίος άνδρας με «τα λευκά μαλλιά και το ψαρό γένι να πλαισιώνει με αισθητική αντίθεση την βαθύχρωμη μορφή» ενώ από όλη του «την υπόσταση αχτινοβολούσε νοημοσύνη, ευαισθησία, δύναμη και δίψα ηδονής» (τον υποδύεται με θαυμαστή ερμηνευτική οικονομία και ευαισθησία ο Δημήτρης Καταλειφός) απών από την παροντική δράση στο μυθιστόρημα καθ΄ ότι από πολλά χρόνια πεθαμένος, στην τηλεοπτική αφήγηση, είναι δρων πρωταγωνιστικό πρόσωπο. Κι ίσως αναπόφευκτα στο πλαίσιο της τηλεοπτικής σειράς καθώς δεν αποτελεί μονάχα το αντίπαλο κοινωνικό δέος στην πλειοψηφούσα φτωχολογιά της λαϊκής πολυκατοικίας, αλλά και τον βασικό μοχλό της εκπόρνευσής της- κυριολεκτικής και συμβολικής. Συμπληρωματικά άλλωστε αρθρώνονται και οι ιστορίες των τριών γυναικών, της Ελενάρας (πρώην πόρνη), της εκτυφλωτικής Μαρίας (νυν πόρνη), και της όμορφης και συναισθηματικής Δέσποινας (που ο άνδρας της και ανιψιός του Καλογερά θα τη σπρώξει στην ερωτική αγκαλιά του θείου, για να τους κληροδοτήσει το «10»). Ιστορίες και γυναίκες που λειτουργούν ως κεντρομόλες αφηγηματικές δυνάμεις στην τηλεοπτική σειρά, χαράσσοντας τους πολυσχιδείς δρόμους του ερωτικού πάθους αλλά και της κοινωνικής μοίρας και προοπτικής.
Μ. Καραγάτσης
ΤΟ10
ΠΡΟΛΟΓΟΣΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ ΕΚΔ. ΕΣΤΙΑ, 2007 ΣΕΛ. 669, ΤΙΜΗ: 24 ΕΥΡΩ
