«Κάτω από το πλακόστρω το υπάρχει η παραλία»
«Πώς να αφηγηθείς σε αυτούς που δεν τον έζησαν, και που είναι δυστυχώς σήμερα οι περισσότεροι, έναν τρελό συλλογικό έρωτα; Ο Μάης του ΄68 ήταν σαν ένας παθιασμένος έρωτας που διήρκεσε πολλές εβδομάδες. Τρελός, γιατί οι ημέρες και οι νύχτες συχνά αντιστρέφονταν, γιατί λέγαμε πολλές ανοησίες, γιατί βλέπαμε πράγματα που δεν υπήρχαν ή δεν υπήρχαν με τη μορφή που τα βλέπαμε, αλλά που τελικά δεν είχαν και τόση σημασία σε σύγκριση με αυτό που γινόταν. Τρελό, γιατί το να θέλεις να αλλάξεις τον κόσμο είναι τελικά τρελό, αλλά τόσο διεγερτικό».
Σαν ταινία του Γκοντάρ.
Τελικά, ο Σερζ Ζουλί, ένας από τους πρωταγωνιστές του Μάη, συνιδρυτής και διευθυντής επί 33 έτη της εφημερίδας «Liberation», αναζήτησε βοήθεια στην τέχνη: «Ο Μάης του ΄68 έμοιαζε με ένα φιλμ του Ζαν Λικ Γκοντάρ, είχε την προκλητική ελευθερία τού “Με κομμένη την ανάσα” και τα μεθυστικά χρώματα του “Ο τρελός Πιερό”. Απαγγέλλαμε μέρα-νύχτα Ρεμπό χωρίς να το συνειδητοποιούμε».
Αυτό που έχει μείνει στην Ιστορία ως Μάης του ΄68 ξεκίνησε στην πραγματικότητα πολύ νωρίτερα, ταξίδεψε στη Γαλλία από αλλού και μακριά, από την Καλιφόρνια, τη Βρετανία και το Βιετνάμ, από τους «προφήτες του ροκ» και το κίνημα των χίπις, από την κιθάρα του Μπομπ Ντίλαν και τον Τζιμ Μόρισον που τραγουδούσε, ήδη από το 1967, «Θέλουμε τον κόσμο και τον θέλουμε τώρα».
Ταξίδεψε και βρήκε πρόσφορο έδαφος, γιατί η Γαλλία τότε δεν «έπληττε» απλώς, όπως έγραφε ο Πιερ Βιανσόν-Ποντέ στη «Μonde» παραμονές του Μάη, πνιγόταν, ασφυκτιούσε, η δύσκολη μεταπολεμική περίοδος είχε παρέλθει, η οικονομία προόδευε, αλλά οι κοινωνικές δομές παρέμεναν αρχαϊκές, η λέξη «λαός», η λέξη «νέος» δεν ήταν παρά μια αφηρημένη έννοια.
«Η Αστυνομία χτυπούσε με τα κλομπ εγκύους»
Μάης του ΄68,40 χρόνια μετά. Ποια ανάμνηση κρατάτε;
Κρατώ την ανάμνηση ενός κινήματος που έφερε μια πρωτόγνωρη για τα τότε δεδομένα ελευθερία της σκέψης και βοήθησε στο να υπάρξει μεγαλύτερη κατανόηση ανάμεσα στον κόσμο των εργατών και τον κόσμο της εργοδοσίας, γιατί την εποχή εκείνη στη Γαλλία οι εργασιακές δομές βρίσκονταν ακόμα στον Μεσαίωνα.
Ας μεταφερθούμε λίγο πίσω,σε εκείνη την περίοδο.Είχατε μόλις επιστρέψει στο Παρίσι από ένα μεγάλο ταξίδι στη Νοτιοανατολική Ασία.Πότε καταλάβατε ότι συνέβαινε κάτι σοβαρό,κάτι μεγάλο,μπορείτε να θυμηθείτε;
Θα έλεγα στις 6 Μαΐου, είχαν γίνει την ημέρα εκείνη πραγματικά μεγάλες ταραχές στο Σεν-Ζερμέν-ντεΠρε, η αστυνομική καταστολή ήταν πολύ σκληρή και είδα ότι οι Παριζιάνοι στήριζαν το φοιτητικό κίνημα. Ξέρετε, η Αστυνομία συμπεριφέρθηκε αρχικά πολύ αδέξια, κάποιες φορές χτυπούσε με τα κλομπ εγκύους, απλούς περαστικούς και αυτό έκανε την κοινή γνώμη να συμπαραταχθεί με τους φοιτητές. Μόνο αργότερα άλλαξε αυτό, γιατί η απεργία διήρκεσε πολύ καιρό και επήλθε μια κόπωση· και δεν ήταν μόνο η απεργία των φοιτητών, εγκατέλειψαν τις δουλειές τους εννέα εκατομμύρια εργάτες, ήταν η πρώτη φορά στη Γαλλία που πραγματοποιήθηκε τόσο μεγάλη απεργία ενώνοντας φοιτητές και εργάτες.
Μια σκηνή που σας συγκλόνισε; Κοιτάξτε, υπήρξαν σκηνές βίας, νύχτες ταραχών πολύ πολύ βίαιες, η καταστροφή, τα πυρπολημένα αυτοκίνητα στους δρόμους του Καρτιέ Λατέν δεν ήταν κάτι όμορφο. Απεναντίας, ο διάλογος ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις ήταν κάτι το υπέροχο. Ήταν εκπληκτικό να βλέπεις έναν καθηγητή πανεπιστημίου, έναν διευθυντή επιχείρησης, έναν φοιτητή, έναν εργάτη, μια θυρωρό με το αφεντικό της να κάνουν διάλογο.
Είναι αλήθεια αυτό που λέγεται, πως άγνωστοι μεταξύ τους άνθρωποι έστηναν συζητήσεις στους δρόμους;
Απολύτως! Ένα από τα συνθήματα του Μάη, άλλωστε, ήταν: «Μιλήστε
ΕΙΠΕ:
Ήταν εκπληκτικό να βλέπεις έναν καθηγητή πανεπιστημίου, έναν διευθυντή επιχείρησης, έναν φοιτητή, έναν εργάτη, μία θυρωρό με το αφεντικό της να κάνουν διάλογο
στους γείτονές σας». Έβλεπες ένα άνοιγμα, μια πρωτόγνωρη ανάγκη για επικοινωνία.
Το δικό σας αγαπημένο σύνθημαποιο ήταν;
Ω, ήταν τόσα πολλά… Πολλά συνδέονταν και με την επικαιρότητα της εποχής, είναι δύσκολο να τα μεταφέρεις στο σήμερα. Θα έλεγα όμως το «Κάτω από το πλακόστρωτο, υπάρχει η παραλία».
Πώς βγήκε αυτό το σύνθημα,ξέρετε να μας πείτε;
Στους δρόμους του Καρτιέ Λατέν, κάθε φορά που ξήλωναν μια πλάκα (με προφανή σκοπό) έβρισκαν από κάτω άμμο, το πλακόστρωτο είναι τοποθετημένο πάνω σε ένα στρώμα άμμου. Έτσι βγήκε αυτό το λίγο σουρεαλιστικό σύνθημα, που είναι όμως, νομίζω, το πιο ωραίο.
Πείτε μου κάτι,ήσασταν τότε πολύ νέος,υπήρξε κάποια στιγμή που να νιώσατε την παρόρμηση να πετάξετε την κάμερα και να συμμετάσχετε στα γεγονότα;
Ακούστε, όχι, ένιωθα πως ήταν πιο σημαντικό να μεταφέρω, να καταγράψω όσα συνέβαιναν και βλέπετε πως, 40 χρόνια αργότερα, αυτό που απομένει ως ντοκουμέντο εκείνης της περιόδου είναι οι φωτογραφίες, τα τηλεοπτικά μέσα απεργούσαν τότε. Είχα αν θέλετε συνείδηση αυτής της ευθύνης. Την εποχή εκείνη, μάλιστα, γυρίζαμε τις φωτογραφίες αυτές σε ταινίες μικρού μήκους, cine-tracts τις λέγαμε, και τις προβάλλαμε σε ολόκληρη τη Γαλλία. Ήταν κι αυτό μια μορφή στράτευσης.
Γνωρίσατε προσωπικά εκείνη την περίοδο κανέναν από τους ηγέτες του Μάη;
Ναι, βέβαια, τον Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ μάλιστα τον είδα πρόσφατα, επ΄ ευκαιρία ενός τηλεοπτικού πορτρέτου που του έκανε ο Σερζ Ζουλί, ο πρώην διευθυντής της «Liberation». Είναι ένας άνθρωπος τον οποίον απολαμβάνω πάντα να ακούω, έχει διατηρήσει μια μεγάλη φρεσκάδα, μια νεότητα πνεύματος. Είναι πάντως κάπως αστείο, γιατί όλοι αυτοί οι νέοι που γνώρισα εκείνη την περίοδο φοιτητές είναι σήμερα ευρωβουλευτές, γερουσιαστές…
ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ
Ο Μπρουνό Μπαρμπέ γεννήθηκε στο Μαρόκο και σπούδασε φωτογραφία και γραφικές τέχνες στην Ελβετία. Έχει γυρίσει με την κάμερά του τις πέντε ηπείρους, έχει καλύψει, παρ΄ ότι αρνείται την ετικέτα τού «πολεμικού φωτογράφου», πολυάριθμους πολέμους και συρράξεις. Για τη τεσσαρακοστή επέτειο του Μάη ετοιμάζει δύο νέα λευκώματα και εκθέσεις στη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ισπανία, την Τσεχία και την Τουρκία. Σύνθημά του: «Η φωτογραφία είναι η μόνη γλώσσα που μπορεί να γίνει κατανοητή σε ολόκληρο τον κόσμο».
«Ο Σαρκοζί έκανε τον Μάη πιο επίκαιρο από ποτέ»
Όταν ακούσατε προεκλογικά τον Νικολά Σαρκοζί να κατηγορεί τον Μάη του ΄68 για όλα τα κακά της γαλλικής κοινωνίας,μέχρι και την «ενιαία σκέψη» ως εφεύρεση του Μάη την κατήγγειλε,πώς νιώσατε; Μου φάνηκε πολύ άκομψο, δεν μπορείς να λες ότι ο Μάης ήταν μια καταστροφή, κάτι το απολύτως αρνητικό. Φυσικά και υπήρξε μια απεργία που παρέλυσε τη χώρα, κόστισε μια περιουσία κ.λπ., παράλληλα ωστόσο εκδηλώθηκε ένα πνεύμα ανατροπής, μια επιθυμία της νεολαίας για αλλαγή που επηρέασε όλους τους τομείς. Είναι κι αυτός, πιστεύω, ένας λόγος για τον οποίον βλέπουμε όλο αυτό το μπαράζ της νοσταλγίας, των αφιερωμάτων. Χωρίς να το θέλει, ο Σαρκοζί έκανε τον Μάη του ΄68 πιο επίκαιρο από ποτέ στη Γαλλία.
Και όχι μόνο! «Αλήθεια; Αυτό και αν είναι περίεργο… Υποθέτω πως είναι και μια αντίδραση στην εποχή μας! Τότε δεν υπήρχε η βαριά ατμόσφαιρα που υπάρχει σήμερα, οι νέοι σήμερα έχουν τεράστιο άγχος- και δικαίως. Για μένα εκείνη η περίοδος ήταν απλώς πιο χαρούμενη, πιο ευτυχισμένη για τους νέους, υπήρχε ακόμα η ελπίδα ότι μπορούμε να αλλάξουμε τον κόσμο, ότι ο κόσμος μας ανήκει, ενώ τώρα…». Κύριε Μπαρμπέ,σας ευχαριστώ. Α, μια τελευταία ερώτηση:η αγαπημένη σας φωτογραφίαποια είναι; Τρεις νέοι στη Σεν-Ζερμέν Μπουλβάρ να εκτοξεύουν πέτρες και ξύλα. Σαράντα χρόνια πριν.
Τα γεγονότα με μια ματιά
8 Ιανουαρίου 1968: Ο Κον-Μπεντίτ αποδοκιμάζει τον υπουργό Αθλητισμού, Φρανσουά Μισόφ, που έχει έρθει στην πανεπιστημιούπολη της Ναντέρ να εγκαινιάσει μια πισίνα: «Διάβασα το βιβλίο σας. Εξακόσιες σελίδες όλο βλακείες. Ούτε για τα σεξουαλικά προβλήματα των νέων δεν μιλάτε».
26 Ιανουαρίου 1968: Η Ναντέρ ζει τις πρώτες της μεγάλες ταραχές. Οι φοιτητές διαμαρτύρονται για την «μπατσοποίηση του πανεπιστημίου» και τη δρομολογούμενη αποβολή του Κον-Μπεντίτ. Ο πρύτανης καλεί την αστυνομία.
20 Μαρτίου: Τέσσερις ημέρες μετά τη σφαγή αμάχων στο Μάι Λάι του Βιετνάμ, νεαροί επιτίθενται και σπάνε τα τζάμια των γραφείων της Αmerican Εxpress. Συλλαμβάνονται έξι ακτιβιστές της εθνικής Επιτροπής Βιετνάμ.
22 Μαρτίου: Κατάληψη της Ναντέρ, γέννηση του Κινήματος της 22ας Μαρτίου με επικεφαλής τον Κον-Μπεντίτ.
1 Μαΐου: Διαδήλωση των συνδικάτων στο Παρίσι. Κατάληψη της Σορβόννης.
3 Μαΐου: Οι αστυνομικές δυνάμεις εκκενώνουν διά της βίας τη Σορβόννη και συλλαμβάνουν 400 φοιτητές. Το Καρτιέ Λατέν μετατρέπεται σε πεδίο μάχης.
6 Μαΐου: Πρώτα οδοφράγματα στο Παρίσι. Βίαια επεισόδια στο Καρτιέ Λατέν. Το κίνημα εξαπλώνεται στην περιφέρεια.
10-11 Μαΐου: Το Καρτιέ Λατέν ζει τη «νύχτα των οδοφραγμάτων». Οι δυνάμεις καταστολής εκτοξεύουν περισσότερα από 6.000 δακρυγόνα, τραυματίζονται περισσότερα από 1.000 άτομα.
13 Μαΐου:
800.000 φοιτητές και εργάτες διαδηλώνουν στο Παρίσι.
19 Μαΐου: Επιστρέφοντας από ταξίδι στη Ρουμανία, ο Ντε Γκωλ δηλώνει ενώπιον των υπευθύνων των δυνάμεων της τάξης: «Ναι στις μεταρρυθμίσεις, όχι στο “chienlit”!», όπου chienlit το χάος, η ανακατωσούρα, αλλά και η γελοιότητα, η μασκαράτα.
22 Μαΐου: Εννέα εκατομμύρια εργάτες σε απεργία. Ο «Κόκκινος Ντάνι» στερείται τη γαλλική ιθαγένεια.
24 Μαΐου: Επεισόδια στο Παρίσι, πυρπόληση του χρηματιστηρίου. Ο Ντε Γκωλ ζητεί στήριξη από τους Γάλλους με δημοψήφισμα.
30 Μαΐου: Μαζική διαδήλωση γκωλικών στα Ηλύσια Πεδία. Ο Ντε Γκωλ ανακοινώνει τη διάλυση της Εθνοσυνέλευσης.
12 Ιουνίου: Η κυβέρνηση διαλύει πολλές ακροαριστερές οργανώσεις και απαγορεύει τις διαδηλώσεις σε όλη την επικράτεια.
23-30 Ιουνίου: Κοινοβουλευτικές εκλογές. Μεγάλη νίκη των γκωλικών.
Μένει μια στιγμή της Ιστορίας
Σήμερα, έπειτα από όλα αυτά και τόσα ακόμη, τι απομένει από τον Μάη; Όπως επισήμαινε ο Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ, ο «Κόκκινος» και μετέπειτα «Πράσινος» Ντάνι, το χαρακτηριστικότερο πρόσωπο του Μάη, προτού κουραστεί να μιλάει για αυτά και σημάνει σιωπητήριο, «μένει μια στιγμή της Ιστορίας! Η κοινωνία έχει αλλάξει τόσο πολύ, είναι αδύνατο να πει κανείς τι μένει. Η κοινωνία, η ηθική, τα ήθη, το δικαίωμα στη ζωή, όλα αυτά επηρεάστηκαν από το 1968 και εντάσσονται σήμερα στην ιδεολογική κληρονομιά των κοινωνιών μας». Ένα πράγμα είναι βέβαιο. Όσα χρόνια (και όσοι Σαρκοζί) και αν περάσουν, ο Μάης θα εξακολουθεί να προκαλεί πάθη και συγκινήσεις, έχει γίνει πια άλλωστε κομμάτι της γαλλικής μυθολογίας.
