Κατεψυγμένος γαλέος με υδράργυρο, φρέσκα μπαρμπούνια και σαργοί με υψηλές συγκεντρώσεις αρσενικού και κονσέρβες τόνου εμπλουτισμένου με κάδμιο.

Ψάρια- από αυτά που φθάνουν καθημερινά στο πιάτο μας- αγόρασαν «ΤΑ ΝΕΑ» σε αλυσίδα σούπερ μάρκετ και σε συνοικιακό ιχθυοπωλείο και τα παρέδωσαν σε πιστοποιημένο, από το Εθνικό Σύστημα Διαπίστευσης, εργαστήριο χημικών αναλύσεων. Όπως διαπιστώθηκε εμφάνιζαν μεγάλες συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων.
«ΤΑ ΝΕΑ» αγόρασαν 7 διαφορετικά είδη ψαριών, φρέσκα, κατεψυγμένα και σε κονσέρβα. Συνολικά 9 δείγματα παραδόθηκαν σε πιστοποιημένο ελληνικό εργαστήριο: φρέσκος σαργός Αιγαίου, φρέσκο μπαρμπούνι Αιγαίου, φρέσκο σκουμπρί Αιγαίου, σφυρίδα Ινδίας κατεψυγμένη, φαγκρί κατεψυγμένο Σενεγάλης, γαλέος φέτα Νοτιοανατολικού Ατλαντικού και τρεις διαφορετικές μάρκες τόνος κονσέρβα.

ΤΑ 9 ΔΕΙΓΜΑΤΑ

αγοράστηκαν τυχαία από συνοικιακό ιχθυοπωλείο και μεγάλο σούπερ μάρκετ

Πρέπει να σημειωθεί πάντως, ότι η προέλευση των ψαριών- ειδικά για τα φρέσκα- είναι αυτή που δήλωσε στα «ΝΕΑ»- όπως και στους υπόλοιπους πελάτες τουο ιχθυοπώλης.

Τα ευρήματα

Τα αποτελέσματα των αναλύσεων- που επιβεβαιώθηκαν από διαπιστευμένο εργαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης- έδειξαν ότι τρία από τα δείγματα εμφάνιζαν αυξημένες συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων και ένα τέταρτο ήταν στις οριακές τιμές των ανώτατων επιτρεπομένων ορίων.

«Τα συγκεκριμένα ευρήματα πρέπει να χτυπήσουν το καμπανάκι στους αρμόδιους ελεγκτικούς φορείς: με την υπάρχουσα ρύπανση των θαλασσών χρειάζεται διεξοδική παρακολούθηση των τροφών που καταλήγουν στο πιάτο μας. Ωστόσο, όπως φαίνεται και από τη συγκεκριμένη έρευνα, είμαστε ουσιαστικά απροστάτευτοι λόγω της απουσίας του ελεγκτικού μηχανισμού παρακολούθησης. Η Πολιτεία δεν πρέπει να μείνει αδρανής σε αυτήν την υπόθεση, ενώ δεν πρέπει να προκληθεί πανικός στους πολίτες. Τα ευρήματα αυτά θα πρέπει να μας ευαισθητοποιούν για την προστασία του περιβάλλοντος και όχι να μας κάνουν να κωφεύουμε και να εθελοτυφλούμε», επισημαίνει η κ. Νικολοπούλου-Σταμάτη, επιστημονική υπεύθυνη του μεταπτυχιακού προγράμματος «Περιβάλλον και Υγεία: Διαχείριση περιβαλλοντικών θεμάτων με επιπτώσεις στην υγεία», αναπληρώτρια καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Μπαρμπούνι και σαργός με αρσενικό


ΣΤΟ ΦΡΕΣΚΟ μπαρμπούνι, το οποίο σύμφωνα με τον ιχθυοπώλη είχε αλιευθεί στο Κεντρικό Αιγαίο, οι συγκεντρώσεις σε αρσενικό ήταν 21.500 μgr/kgr. «Ένα σενάριο που ερμηνεύει τις συγκεντρώσεις αυτές είναι ότι φταίνε τα φυτοφάρμακα που χρησιμοποιούνται σε αγροτικές καλλιέργειες, έχουν αρσενικό και καταλήγουν με τις βροχές στη θάλασσα. Κατά τη γνώμη μου όμως αυτό είναι πολύ μακρινό σενάριο. Πιο πιθανό είναι ο ιχθυοπώλης να είπε ψέματα και το συγκεκριμένο ψάρι να προέρχεται από ακτές της Αφρικής», λέει ο κ. Λεονάρδου. «Υπάρχει ένας πολύ καλά στημένος μηχανισμός για τη μεταφορά φρέσκων ψαριών από την Αφρική: αεροπλάνα με αποθηκευτικούς χώρους που διαθέτουν τροποποιημένη ατμόσφαιρα διοξειδίου του άνθρακα φτάνουν στον προορισμό τους αυθημερόν ή την επόμενη ημέρα μετά την αλίευση. Με το διοξείδιο του άνθρακα τα ψάρια δείχνουν πιο φρέσκα», αναφέρει ο κ. Λεονάρδου.

«Πιστεύω ότι το μπαρμπούνι που βρέθηκε γεμάτο αρσενικό μπορεί να έφαγε κάτι ιδιαίτερα επιμολυσμένο, όπως μαλάκια από τον βυθό. Τα μαλάκια συσσωρεύουν μεγάλες ποσότητες τοξικών μετάλλων», επισημαίνει ο κ. Γιάννης Ζαμπετάκης, λέκτορας Χημείας Τροφίμων στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Προς το παρόν, στα ψάρια δεν προβλέπεται ανώτατο επιτρεπόμενο όριο αρσενικού, κι αυτό γιατί το συγκεκριμένο στοιχείο υπάρχει σε αυτά σε οργανική μορφή- η οποία θεωρείται σχετικώς ακίνδυνη- και σε ανόργανη, που είναι η πλέον επικίνδυνη.

Από διεξοδική μελέτη της Αγγλικής Υπηρεσίας Τροφίμων προέκυψε ότι η μεγαλύτερη ποσότητα ανόργανου- τοξικού- αρσενικού που δέχεται ο ανθρώπινος οργανισμός προέρχεται από τα ψάρια και τα οστρακοειδή. Σύμφωνα με την αγγλική έρευνα, σε 42 είδη ψαριών, 8 είδη οστρακοειδών και 75 μεμονωμένα οστρακοειδή που αναλύθηκαν, ο μέσος όρος αρσενικού ανερχόταν σε 3.214 μgr/kgr. Στο μπαρμπούνι από το κεντρικό Αιγαίο προκύπτει ότι η συγκέντρωση αρσενικού ήταν περίπου 7 φορές πάνω από τον μέσον όρο. «Από τα 21.500 μικρογραμμάρια αρσενικού στο μπαρμπούνι τοξικά είναι τα 107,5 μικρογραμμάρια αρσενικού- τόσα περίπου αντιστοιχούν στην ανόργανη και επικίνδυνη μορφή της ουσίας», επισημαίνει ο κ. Γιάννης Ζαμπετάκης. Την ίδια ώρα το όριο αρσενικού στο πόσιμο νερό ανέρχεται σε 10 μgr/kgr. Όπως επισημαίνουν οι ειδικοί, μπορεί να μην τρώμε τόσα ψάρια όσο νερό πίνουμε, όμως οι συγκεντρώσεις του αρσενικού στο δείγμα ήταν τουλάχιστον 10 φορές πάνω από τα θεσμοθετημένα όρια της Ε.Ε. για το νερό.

Γαλέος με υδράργυρο


ΟΙ ΚΑΤΕΨΥΓΜΕΝΕΣ φέτες γαλέου από τον Νοτιοανατολικό Ατλαντικό υπερέβαιναν κατά 60% τα όρια σε συγκεντρώσεις υδραργύρου. Βάσει του ευρωπαϊκού κανονισμού, οι μέγιστες επιτρεπόμενες ποσότητες της συγκεκριμένης τοξικής ουσίας ανέρχονται σε 500 μικρογραμμάρια ανά κιλό ψαριού (μgr/kgr). Στον κατεψυγμένο γαλέο που διατίθεται σε αλυσίδα σούπερ μάρκετ, οι τιμές συγκέντρωσης υδραργύρου έφταναν τα 805 μgr/kgr. Όπως επισημαίνουν οι ειδικοί, ο υδράργυρος είναι ένα από τα επικίνδυνα βαρέα μέταλλα που συσσωρεύεται στους οργανισμούς. Ιδιαίτερα ο γαλέος, που τρώει μικρότερα ψάρια συσσωρεύει υδράργυρο και σύμφωνα με τους ειδικούς αναμένεται να έχει αυξημένες συγκεντρώσεις της τοξικής ουσίας. Για το συγκεκριμένο δείγμα που βρέθηκε εκτός ορίων, υπεύθυνες σύμφωνα με τους επιστήμονες θεωρούνται οι βιομηχανικές δραστηριότητες σε χώρες της Νοτιοδυτικής Αφρικής. «Επειδή σ΄ αυτές τις περιοχές δεν τηρούνται βασικές προδιαγραφές στην επεξεργασία βιομηχανικών λυμάτων, αυτά καταλήγουν στη θάλασσα και τη ρυπαίνουν. Οι επιβλαβείς για την ανθρώπινη υγεία ουσίες περνούν μέσω του φυτοπλαγκτόν, του ζωοπλαγκτόν και των μικρών ψαριών στα μεγάλα σαρκοφάγα ψάρια», επισημαίνει ο κ. Γιάννης Λεονάρδου, επίκουρος καθηγητής Βιολογίας με ειδίκευση στην Ιχθυολογία στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.

Σύμφωνα με έρευνες, οι υψηλές συγκεντρώσεις υδραργύρου μπορεί να διαταράξουν την ανάπτυξη του νευρικού συστήματος των εμβρύων καθώς και να μειώσουν τη νοητική ικανότητα των παιδιών. Υπολογίζεται μάλιστα ότι το 8% των γυναικών που βρίσκονται σε ηλικία τεκνοποίησης έχουν στο αίμα τους επίπεδα υδραργύρου, τα οποία είναι δυνατόν να προκαλέσουν κινδύνους για το έμβρυο. Επιπλέον, μεγάλες ποσότητες υδραργύρου προκαλούν προβλήματα στα νεφρά και το συκώτι.

Οι βλάβες στην υγεία

«Ο υδράργυρος, το αρσενικό και το κάδμιο δρουν ως “ενδοκρινικοί διαταράκτες”, δηλαδή παρεμβαίνουν στο ορμονικό σύστημα του ανθρώπου με αποτέλεσμα την πρόκληση διαταραχών στις κανονικές λειτουργίες του οργανισμού. Για τις τοξικές ουσίες τα όρια είναι συμβατικά και δεν “εξασφαλίζουν” τις επιπτώσεις στην υγεία, γι΄ αυτό άλλωστε όταν υπάρχουν καινούργιες έρευνες αναπροσαρμόζονται. Επίσης δεν είναι απόλυτα γνωστή η συνέργεια των ουσιών αυτών με άλλα τοξικά. Συσσωρεύονται στον ανθρώπινο οργανισμό, και ως εκ τούτου δεν θα έπρεπε να διατίθενται στην αγορά προϊόντα που τις περιέχουν, καθώς δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε σε ποιες άλλες πηγές εκτιθέμεθα», επισημαίνει η κ. Πολυξένη Νικολοπούλου.

Τόνος με κάδμιο


Η ΚΟΝΣΕΡΒΑ τόνου σε νερό- ιδιωτική ετικέτα γνωστής αλυσίδας σούπερ μάρκετ- βρέθηκε να προσεγγίζει τα ανώτατα επιτρεπόμενα όρια που έχει θεσπίσει η Ε.Ε. για το κάδμιο στα ψάρια. Ειδικότερα, ανιχνεύθηκαν συγκεντρώσεις της τάξεως των 44 μgr/Κgr, ενώ το όριο ανέρχεται στα 50 μgr/kgr. Η προέλευση του τόνου, όπως αναγραφόταν στη συσκευασία, ήταν η Ταϊλάνδη.

Όπως εξηγούν οι ειδικοί, το κάδμιο που ανιχνεύθηκε στο συγκεκριμένο δείγμα πιθανότατα να προέρχεται από την ίδια την κονσέρβα, καθώς για την κατασκευή τους πολλές φορές χρησιμοποιείται λευκοσίδηρος. Η συνήθης τακτική για να αποφεύγεται η επαφή της τροφής απευθείας με το μέταλλο είναι επικάλυψη με ειδικό σπρέι στην εσωτερική τους πλευρά. «Πιθανότατα δεν είχε επικαλυφθεί ολόκληρη η περιοχή της κονσέρβας και έτσι το ψάρι εμφανίζεται επιμολυσμένο με κάδμιο», λέει ο κ. Λεονάρδου. Άλλη εκδοχή, σύμφωνα με τους ειδικούς, είναι η ανεξέλεγκτη βιομηχανική ρύπανση στη θαλάσσια περιοχή της Ταϊλάνδης. Όσον αφορά τις επιπτώσεις στην υγεία, το κάδμιο θεωρείται πιθανή καρκινογόνος ουσία, ενώ η υψηλή τοξικότητά του συνδέεται άμεσα με βλάβες στο συκώτι και τα νεφρά.