ΣΑΡΑΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ ΤΟΝ
ΜΑΗ ΤΟΥ ΄68, ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΡΟΦΟΔΟΤΕΙ
ΜΙΑ ΑΠΡΟΣΔΟΚΗΤΑ
ΠΛΟΥΣΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ. ΠΟΥ
ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ ΑΡΑΓΕ ΑΥΤΟ;
1 ΓΙΑΤΙ ΤΟΣΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ;
Οι απαντήσεις στο ερώτημα είναι πολλές: Είναι το πραγματικό περιεχόμενο του Μάη και οι αλλαγές που προκάλεσε στις ευρωπαϊκές κοινωνίες; Η νοσταλγία μιας εποχής, όταν η ουτοπία και οι ιδέες κατέβαζαν τα πλήθη στους δρόμους και δημιουργούσαν συγκρούσεις; Η συνειδητοποίηση του τέλους- ανεπιστρεπτί- εκείνης της εποχής και οι συγκρίσεις με τον σημερινό πραγματισμό; Είναι η επίγνωση πως ίσως αύριο θα ΄ναι αργά για εκτιμήσεις, με δεδομένο πως οι πρωταγωνιστές της περιόδου- σημερινοί 60άρηδες και κάτι- βρίσκονται λίγο πριν την έξοδο από την ενεργό παρουσία και δράση; Είναι η απλή νοσταλγία της νιότης μας και των μύθων που την έθρεψαν;
Όλα παίζουν. Ωστόσο, στη βάση βρίσκεται μια μεγάλη αλήθεια. Ο Μάης του ΄68 διαμόρφωσε μια νέα κοινωνική πραγματικότητα που επηρέασε αποφασιστικά τις δυτικές κοινωνίες, και όχι μόνο αυτές. Επηρέασε επίσης τα κινήματα αντίστασης κατά του ολοκληρωτισμού στα καθεστώτα σοβιετικής επιρροής αλλά και δεκάδες εθνοαπελευθερωτικά κινήματα στις χώρες του ονοματιζόμενου την εποχή εκείνη Τρίτου Κόσμου.
Υποστηρίζω πως αυτά τα χαρακτηριστικά του Μάη του ΄68, επί της ουσίας ανατρεπτικά, είναι που τού απέδωσαν και την τελευταία του νίκη. Επέζησε στην Ιστορία ως σύμβολο ανατροπής χωρίς να καταντήσει μουσείο ή επίσημη αργία του κράτους. Διατήρησε ανοικτούς τους λογαριασμούς του με την εξουσία. Έχει φίλους και φανατικούς εχθρούς ακόμη και σήμερα όπως, 40 χρόνια μετά, απέδειξαν οι αφοριστικές δηλώσεις Σαρκοζί, παραμονές της εκλογής του στην ηγεσία του γαλλικού κράτους.
2 ΕΞΕΓΕΡΣΗ Ή ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ;
Τι ήταν λοιπόν ο Μάης; Εξέγερση ή επανάσταση; Αφορούσε μια χώρα ή μια συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα ανθρώπων, όπως οι φοιτητές και οι νέοι; Είχε σημείο αναφοράς ένα συγκεκριμένο οικονομικό μοντέλο; Ποιες ήταν οι σχέσεις του με την πολιτική και την εξουσία;
Αρκετοί από τους πρωταγωνιστές του γαλλικού Μάη επιμένουν πως αποτέλεσε μια μαζική εξέγερση, που οδήγησε μεν σε προοδευτικές μεταρρυθμίσεις στο επίπεδο του κοινωνικού εποικοδομήματος, αλλά τελικά έδωσε ζωή και μέλλον στο σύστημα ή στο καθεστώς (γκωλικό ή άλλο).
Θεωρώ πως αυτή η άποψη περιορίζει απελπιστικά την οπτική μας στο πολιτικό πεδίο και μόνο. Δεν μπορώ να δεχθώ πως στον 21ο αιώνα η επανάσταση θα πρέπει να συνδέεται αποκλειστικά με πολιτικούς στόχους, να τοποθετείται περιοριστικά στο ταξικό πεδίο και στη μαρξιστική ανάλυσή του. Ο Μάης δεν ήταν απλώς μια μαζική εξέγερση. Είχε κοινωνικό περιεχόμενο. Υπήρξε, λοιπόν, μια επιτυχημένη πολιτισμική επανάσταση που συνοδεύθηκε από την ανατροπή παλαιών κοινωνικών αξιών. Συγχρόνως υπήρξε μια αποτυχημένη πολιτική εξέγερση για όσους εξακολουθούν να θέλουν να πιστεύουν πως μόνο οι πολιτικές ανατροπές διαθέτουν επαναστατικά χαρακτηριστικά. Ήταν το αποτέλεσμα της μαζικής αμφισβήτησης από τη γενιά του ΄60 της μεταπολεμικής τάξης πραγμάτων. Δεν ήρθε ως κεραυνός εν αιθρία, αλλά ως προϊόν μιας άλλης κοινωνικής πραγματικότητας που, καθώς εξελισσόταν, είχε ανάγκη να αποτινάξει τα παλαιά δεδομένα του πολιτικού αυταρχισμού, του πουριτανισμού και της κοινωνικής υποκρισίας, της στρατιωτικού τύπου ιεραρχίας, του συντηρητισμού των ιδεών. Ο Μάης ήταν η επανάσταση της κοινωνικής χειραφέτησης του ατόμου. Και παρ΄ ότι το σύστημα εμφανίστηκε πολιτικά ισχυρότερο μετά την καταιγίδα, τίποτα δεν έμεινε όπως πριν: στο πανεπιστήμιο και το σχολείο, στους μισθούς, στην ισοτιμία ανδρών και γυναικών, στον σεβασμό της ατομικότητας και την αποδοχή της διαφορετικότητας ανεξάρτητα από φύλο, φυλή, εθνική καταγωγή ή θρησκεία, στον έρωτα και στην τέχνη. Κυρίως σ΄ αυτήν. Η κουλτούρα, η μουσική, οι εικαστικές τέχνες, ο κινηματογράφος, επαναδιαπραγματεύτηκαν τους θεμελιώδεις ορισμούς τους, το αξιακό τους περιεχόμενο και τη σχέση τους με το κοινό.
Έτσι, ο Μάης υπήρξε μια σαρωτική επανάσταση ιδεών. Που θα μπορούσε να θεωρηθεί ως σύγχρονη εκδοχή του Διαφωτισμού. Σηματοδότησε την απελευθέρωση του ατόμου από τα βαρίδια της παράδοσης, την αξία της προσωπικής βούλησης και της ατομικότητας, όχι με εγωκεντρικά χαρακτηριστικά, αλλά ως απάντηση στην ισοπέδωση. Μπορεί το ιδεολογικό του ντεκόρ να ήταν μαρξιστικό- λενινιστικό με έντονα τα χαρακτηριστικά του αριστερισμού κάθε εκδοχής, όμως οι ιδέες που έφερε στο προσκήνιο ο Μάης του ΄68 διαμόρφωσαν επί της ουσίας το πλαίσιο του πολιτικού φιλελευθερισμού και της συμμετοχικής δημοκρατίας. Τα θεμέλια για την ανάδειξη της κοινωνίας των πολιτών.
Ασφαλώς, η εξουσία δεν άλλαξε χέρια. Ήταν όμως αυτό το ζητούμενο; Οι φοιτητές του ΄68 όχι μόνο στη Ναντέρ, στη Σορβόννη και στο φλεγόμενο Καρτιέ Λατέν αλλά και στο Κολούμπια και το Μπέρκλεϊ στην άλλη μεριά του Ατλαντικού, στο Βερολίνο, στην Πίζα, στο Τορίνο και στην Πράγα δεν οραματίστηκαν ποτέ να πάρουν οι ίδιοι την εξουσία. Ο αγώνας τους δεν αφορούσε μόνο μια χώρα ή μια περιοχή. Ήθελαν να αλλάξουν τον τρόπο σκέψης των ανθρώπων και το πέτυχαν.
Το κίνημα των Λαμπράκηδων
το 1965 βρέθηκε πολύ πιο κοντά στον
γαλλικό Μάη του ΄68 και τα μηνύματά
του και όχι εμείς του Πολυτεχνείου που είχαμε άλλα προτάγματα
3 Η ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΚΑΙ ΤΑ ΣΥΝΔΙΚΑΤΑ:ΣΤΑΘΗΚΑΝ ΑΠΕΝΑΝΤΙ;
Είναι αναμφισβήτητο ότι ο Μάης υπήρξε φοιτητικό και νεανικό δημιούργημα. Γεννήθηκε ωστόσο μέσα στη μήτρα μιας βαθιάς πολιτικής κρίσης, μιας μεγάλης πολιτικής αντιπαράθεσης με τη συντήρηση, στην οποία οι φοιτητές και το εργατικό κίνημα είχαν συμπορευθεί. Βεβαίως το περιεχόμενο των κινητοποιήσεών τους ήταν διαφορετικό και η φύση των κινημάτων είναι και αυτή διαφορετική. Ορισμένοι ισχυρίζονται πως τα συνδικάτα μετά τις συμφωνίες της Γκρενέλ πούλησαν τους νέους. Ένα είναι βέβαιο. Για να υπάρξει συστράτευση θα έπρεπε τα δύο κινήματα να μπορούν να συναντηθούν σε ένα πολιτικό σχέδιο. Αυτό όμως δεν υπήρξε από την πλευρά της Αριστεράς. Οι Γάλλοι σοσιαλιστές ήταν την εποχή εκείνη ανύπαρκτοι, και το Κομμουνιστικό Κόμμα, ισχυρό και με μεγάλη επιρροή στα συνδικάτα, υπήρξε από επιφυλακτικό έως εχθρικό απέναντι σε ένα κίνημα χωρίς κομματική πειθαρχία, μη ελεγχόμενο από το ίδιο και τους μηχανισμούς του. Το πολιτικό πεδίο ήταν λοιπόν ανοικτό για τον στρατηγό Ντε Γκωλ και τις δικές του μεθοδεύσεις. Η συγκεκριμένη εξέλιξη άφησε μια πικρή γεύση στους εξεγερμένους, όμως ο γαλλικός Μάης κέρδισε το στοίχημα της αλλαγής της κοινωνίας και της αντίληψης για το άτομο. Ώθησε τους ανθρώπους να αναλάβουν την ευθύνη της ζωής τους.
Πολλοί αναφέρονται στο Πολυτεχνείο του 1973 ως τον ελληνικό Μάη του 1968. Επιρροή ασφαλώς υπήρξε. Ήταν ο σπόρος της αμφισβήτησης και της εναντίωσης στον αυταρχισμό της εξουσίας. Επίσης υπήρξε η ίδια εχθρότητα από τα κομματικά κατεστημένα για μια εξέγερση που δεν ήλεγχαν. Στο επίπεδο όμως των ιδεών, έχω την αίσθηση ότι το κίνημα των Λαμπράκηδων το 1965 βρέθηκε πολύ πιο κοντά στον γαλλικό Μάη του ΄68 και τα μηνύματά του. Και όχι εμείς, που αντικειμενικά οφείλαμε να προτάξουμε την αντιδικτατορική πάλη και τον αγώνα για πολιτικές ελευθερίες και δημοκρατία.
Σαράντα χρόνια μετά, ο Μάης συνεχίζει να είναι παρών. Όχι επειδή η Ιστορία μπορεί να επαναληφθεί με τον ίδιο τρόπο, ούτε γιατί το ΄68 μπορεί να αναπαραχθεί κοινωνικά. Είναι παρών, γιατί το σπέρμα της αμφισβήτησης απέναντι στην κάθε μορφής εξουσία καταφέρνει να κρατά ζωντανή τη σκέψη ιδιαίτερα των νέων ανθρώπων και θυμίζει σε κάθε εξουσία ότι υπάρχουν- και θα υπάρχουν πάντα- εξελίξεις που δεν μπορεί να ελέγξει.
