Αναζήτηση
Μέσα από τα χέρια των Σκοπιανών κατάφερε η Ελλάδα την τελευταία στιγμή να αρπάξει έναν σπάνιο καλυκωτό κρατήρα- προϊόν αρχαιοκαπηλίας από την Πιερία- που ανήκε σε ύποπτη αμερικανική συλλογή
«Θρίλερ για γερά νεύρα» θα μπορούσε να είναι ο τίτλος της υπόθεσης επαναπατρισμού δύο πολύτιμων αρχαιοτήτων, προϊόντων αρχαιοκαπηλίας, που επιστράφηκαν στην Ελλάδα: ένα τμήμα μαρμάρινης επιτύμβιας στήλης από την Αττική (410-400 π.Χ.) και ένας χάλκινος καλυκωτός κρατήρας από την Πιερία (340-320 π.Χ.). Μυστικές πληροφορίες, ρίσκο, σκληρές διαπραγματεύσεις με μία από τις μεγαλύτερες συλλέκτριες στον κόσμο, ανατροπές, παρεμβολές και διεκδικήσεις από τα Σκόπια «οργίασαν» στο παρασκήνιο ώσπου τα δύο σημαντικά κομμάτια από τη συλλογή τής Σέλμπι Γουάιτ να ταξιδέψουν από τις Ηνωμένες Πολιτείες στην Αθήνα. Το υπουργείο Πολιτισμού και η Σέλμπι Γουάιτ είχαν καταλήξει σε συμφωνία για επιστροφή τού άνω τμήματος επιτύμβιας στήλης από το Πόρτο Ράφτη, της οποίας το κάτω μέρος εκτίθεται στο Μουσείο της Βραυρώνας, καθώς είχε αποδειχθεί πως αποτελεί προϊόν αρχαιοκαπηλίας. Και την τελευταία στιγμή ήρθαν στο φως στοιχεία πως και ο σπάνιος χάλκινος κρατήρας της συλλογής Γουάιτ είχε κλαπεί από βασιλικό τάφο και προερχόταν από το ίδιο εργαστήριο με αντίστοιχο που έχει βρεθεί σε τάφο του 4ου αι. π.Χ. στη Σεβαστή Πιερίας.
«Το ρίσκο ήταν μεγάλο. Αποφασίσαμε να τον διεκδικήσουμε όμως μαζί με τη στήλη, αλλιώς θα τον χάναμε. Η Σέλμπι Γουάιτ έκανε πίσω αρχικά, ενώ ήδη οι Σκοπιανοί είχαν αρχίσει μέσω Διαδικτύου να εκδηλώνουν ενδιαφέρον για τη διεκδίκηση του κρατήρα ως προϊόν της ευρύτερης περιοχής της Μακεδονίας», εξηγεί στα «ΝΕΑ» άνθρωπος- κλειδί στην υπόθεση.
«Οι Σκοπιανοί εδώ και καιρό προσπαθούν να “χτίσουν” το παρελθόν τους διεκδικώντας ελληνικές αρχαιότητες. Κοσμούν το Κοινοβούλιό τους με ελληνικά και ρωμαϊκά αγάλματα και αγοράζουν κομμάτια από την παράνομη αγορά με προέλευση από τον ευρύτερο χώρο της Μακεδονίας, ανεξαρτήτως της δικής τους εδαφικής δικαιοδοσίας» εξηγεί. Προσθέτει δε πως οι αρχαιοκάπηλοι στη Βόρεια Ελλάδα διευκολύνουν την τακτική των Σκοπιανών, καθώς κρύβουν το εμπόρευμά τους στην άλλη πλευρά των συνόρων και βρίσκουν συχνά ντόπιους αγοραστές.
Το κουβάρι άρχισε να ξετυλίγεται όταν το 2007 το υπουργείο Πολιτισμού απέκτησε ατράνταχτα στοιχεία για τη στήλη από το Πόρτο Ράφτη. Το πρόβλημα ήταν όμως ότι οι αρχαιοκάπηλοι είχαν πουλήσει τη στήλη πριν από τουλάχιστον 40 χρόνια, με αποτέλεσμα να έχει παραγραφεί το αδίκημα τόσο από το ελληνικό ό σο και από το αμερικανικό δίκαιο (δεν ήταν σε ισχύ ούτε η διεθνής σύμβαση της UΝΕSCΟ). «Η πίεση ήταν κυρίως ηθική προς τη Σέλμπι Γουάιτ, η οποία ήθελε να αποφύγει τη δικαστική εμπλοκή» αναφέρουν στα «ΝΕΑ» άνθρωποι που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην υπόθεση. Η χήρα του επιχειρηματία Λέον Λεβί έχει πρωτοκλασάτα κομμάτια στη συλλογή της, «άγνωστης προέλευσης» σε ποσοστό έως και 93%! Είναι δε γνωστή για τα δούναι και λαβείν της με διαβόητους εμπόρους αρχαιοτήτων και διακινητές προϊόντων αρχαιοκαπηλίας, ανάμεσά τους ο Ρόμπιν Σάιμς και ο συνεργάτης του Χρήστος Μιχαηλίδης. Στη βίλα του τελευταίου στη Σχοινούσα εντοπίσθηκαν πρόσφατα αδήλωτες αρχαιότητες. Στην δε έπαυλη της Γουάιτ σε θέρετρο της Ιταλίας σκοτώθηκε ο Μιχαηλίδης, υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες (φέρεται να χτύπησε το κεφάλι του σε καλοριφέρ).
ΙΝFΟ
Οι δύο αρχαιότητες εκτίθενται προσωρινά στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Από 23/9 θα φιλοξενηθούν στην έκθεση «Νostoi» στο Νέο Μουσείο Ακροπόλεως με επαναπατρισθείσες αρχαιότητες.
Από τη στάνη στην Ατλάντα
Ακόμη τρεις σημαντικές κλεμμένες ελληνικές αρχαιότητες ανεκτίμητης αξίας διεκδικούμε- αν βεβαίως ο φάκελος που βρίσκεται ήδη στον εισαγγελέα δεν χαθεί στα γρανάζια της γραφειοκρατίας.
● Ένα φυσικού μεγέθους μαρμάρινο άγαλμα της Τερψιχόρης (4ος-2ος π.Χ.)
που φυλασσόταν σε στάνη στα Γιάννινα προτού φύγει στο εξωτερικό- αξίας τουλάχιστον 10 εκατ. δολαρίων.
● Έναν μνημειακού μεγέθους πίθο πιθανόν από τη Ρόδο (650-600 π.Χ.).
● Μία ακέραια μινωική πήλινη λάρνακα (14ος αιώνα π.Χ.) με πλούσια γραπτή διακόσμηση (κυρίως θαλάσσια όντα) από την Κρήτη.
Και οι τρεις αρχαιότητες εκτίθενται στο Μichael Carlos Μuseum του Πανεπιστημίου Εmory της Ατλάντας στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Το χρονικό των αρπαγών
Δεκαετίες ΄50-΄60: Εντοπίζεται η στήλη (σπασμένη;) στο Πόρτο Ρ άφτη 1963: Το κάτω τμήμα της εκτίθεται στο Μουσείο Βραυρώνας. Το πάνω τμήμα έχει εξαφανιστεί 1990: Παρουσιάζεται το άνω τμήμα στο Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης 1991: Αναγνωρίζεται από τον καθηγητή Γεώργιο Δεσπίνη ότι συνανήκει με το έκθεμα στο Μουσείο Βραυρώνας 2007: Αρχίζει η διεκδίκηση από το υπουργείο Πολιτισμού Καλυκωτός κρατήρας
2006: Εμφα-νίζεται ο κρατήρας σε έκθεση στο Τενεσί 2007: Αποδεικνύεται πως έργο του ίδιου εργαστηρίου- αν όχι από το ίδιο χέριπροέρχεται από τη Σεβαστή Πιερίας και αρχίζει η διεκδίκησή του 2008: Επιστροφή στην Ελλάδα
