Ο Β΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΤΕΧΕΙ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ ΕΞΕΧΟΥΣΑ
ΘΕΣΗ ΣΤΗ ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΜΝΗΜΗ ΚΑΙ ΕΞΑΚΟΛΟΥΘΕΙ
ΝΑ ΔΙΑΜΟΡΦΩΝΕΙ ΤΙΣ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣ. ΟΠΩΣ
ΦΑΙΝΕΤΑΙ, Ο ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΩΣ ΠΑΡΕΛΘΟΝ
ΕΧΕΙ ΠΟΛΥ ΜΕΛΛΟΝ ΑΚΟΜΗ…
Ο Χάγκεν Φλάισερ, με την κλασική δίτομη μελέτη του για την Κατοχή στην Ελλάδα και με πλήθος άλλων δημοσιεύσεων για τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, αποτελεί έναν από τους διαπρεπέστερους ιστορικούς της δεκαετίας του 1940 στην Ευρώπη. Σε αυτό το βιβλίο απομακρύνεται από τα οικεία θέματα και ασχολείται με τη συλλογική μνήμη και τη Δημόσια Ιστορία, δηλαδή όλα εκείνα που διαμορφώνουν την αντίληψή μας για το παρελθόν και συγκεκριμένα για τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Αφετηρία του είναι η ορθή διαπίστωση ότι την εικόνα που μια κοινωνία έχει για το παρελθόν δεν τη διαμορφώνουν οι ακαδημαϊκοί ιστορικοί. Πολύ μεγαλύτερη επιρροή έχουν τα μέσα ενημέρωσης, το Διαδίκτυο, τα πολιτικά κόμματα, ο κινηματογράφος, τα μουσεία ή η λογοτεχνία. Αυτό τον υποχρέωσε να εγκαταλείψει το γνώριμο πεδίο της ιστοριογραφίας και να στραφεί στη μελέτη άλλων πηγών και μέσων, ιδιαίτερα των εφημερίδων. Επίσης, αποφάσισε να καλύψει όλη την Ευρώπη και να επεκταθεί στην Ασία για να έχει μια συγκριτική και ολοκληρωμένη οπτική. Το αποτέλεσμα δεν είναι απλώς εντυπωσιακό, λόγω του εύρους, αλλά και τρομερά ενδιαφέρον.
Στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου η μνήμη δεν «πάγωσε» αλλά διαμορφώθηκαν αρκετά ανθεκτικά πλαίσια κατανόησης και ερμηνείας του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Τα ίδια τα γεγονότα εξελίχθηκαν με τέτοια ταχύτητα ώστε μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1940 είχαν παγιωθεί οι συνισταμένες της αντίληψης για τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η βασική θέση ήταν ότι η Γερμανία ήταν ο υπ΄ αριθμόν ένα υπεύθυνος και ένοχος για τον φονικότερο πόλεμο της Ιστορίας. Αυτονόητη θέση, αλλά και με ενδιαφέρουσες απολήξεις. Σε μια εποχή που το Ολοκαύτωμα δεν είχε ακόμα τη θέση που απέκτησε δύο δεκαετίες αργότερα και το οποίο έκτοτε συνδέθηκε αναπόσπαστα με τον πόλεμο, η Γερμανία ορθά θεωρήθηκε ένοχη αλλά δεν ήταν η μόνη. Η εστίαση στη Γερμανία επισκίασε τις ευθύνες των συμμάχων της. Η Αυστρία, πολύ βολικά, αυτοπαρουσιάστηκε ως το πρώτο θύμα του Χίτλερ και η Ιταλία από σύμμαχος της Γερμανίας μεταμορφώθηκε σε «συνεμπόλεμη» των Συμμάχων. Σίγουρα πιο προκλητική ήταν η περίπτωση της Ιαπωνίας, η οποία βαρυνόταν για τον θάνατο εκατομμυρίων Κινέζων- μόνο στη σφαγή της Νανκίνγκ το 1937 οι Ιάπωνες σκότωσαν 200.000 ανθρώπους και βίασαν δεκάδες χιλιάδες γυναίκες. Η Ιαπωνία, υπό αμερικανική κατοχή μετά το 1945, από αντίπαλος έγινε σύμμαχος μετά τη νίκη των Κινέζων κομμουνιστών το 1949 και τον πόλεμο της Κορέας. Το μιλιταριστικό παρελθόν και τα εγκλήματα της Ιαπωνίας δεν μπορούσαν να εξαγνιστούν, όμως επισκιάστηκαν από τη σύγκρουση του Ψυχρού Πολέμου, με αποτέλεσμα η ιαπωνική κοινωνία να μην τα θεωρήσει ως πρόβλημα και να μην έλθει αντιμέτωπη με τις ευθύνες για όσα διέπραξε εις βάρος των άλλων, γειτονικών λαών.
Η Γερμανία, με αυτόν τον τρόπο, μετατράπηκε στον αποκλειστικό υπεύθυνο για τις συμφορές του πολέμου. Αν και η γερμανική κοινωνία ήλθε από νωρίς αντιμέτωπη με το ναζιστικό παρελθόν, οι προτεραιότητες του Ψυχρού Πολέμου επικάλυψαν αυτή τη διαδικασία. Η εκκαθάριση του κράτους και των θεσμών από τους Ναζί ήταν περιορισμένη και οι σχέσεις της Δύσης με τη Δ. Γερμανία εξομαλύνθηκαν γρήγορα. Η αποκλειστική ευθύνη της Γερμανίας, άλλωστε, βοηθούσε να αποσιωπηθούν άλλες σκοτεινές όψεις του πολέμου και της Κατοχής. Στη Δυτική Ευρώπη τα φαινόμενα συνεργασίας και δωσιλογισμού κατά τη διάρκεια του πολέμου πέρασαν στο περιθώριο, ενώ υπερτονίστηκε η (μειοψηφική) Αντίσταση. Στην Ανατολική Ευρώπη η επιβολή των σοσιαλιστικών καθεστώτων προβλήθηκε ως ανάχωμα στην αναβίωση του φασισμού και επέτρεψε την αποσιώπηση των όσων είχαν διαπράξει οι Σοβιετικοί.
