Αναζήτηση
Η εξάρτηση από τον σημαντικό άλλον θυμίζει έκφραση του απόλυτου έρωτα. Πότε όμως η εξάρτηση είναι «υγιής» και πότε αγγίζει τα όρια του νοσηρού; Γίνεται να αγαπάς παράφορα χωρίς να χάνεις, έστω και λίγο, τον εαυτό σου; Ή η εξάρτηση αποτελεί σύμπτωμα των βαθύτερων, στερημένων αναγκών μας;
Στην παθολογική εξάρτηση, τα όρια ανάμεσα στον εαυτό και τον άλλον χάνονται, με αποτέλεσμα ο άνθρωπος να βυθίζεται σε μια νοσηρή σχέση εξάρτησης, η οποία εδραιώνεται ως καθημερινός τρόπος ύπαρξης. Ο έρωτας προς το πρόσωπο του άλλου αποδυναμώνεται, στο όνομα της κατακλυσμιαίας ανάγκης του ανθρώπου να τροφοδοτεί την εξάρτησή του. Ο άλλος γίνεται το υποκατάστατο, όπως το ναρκωτικό για τον τοξικομανή.
Επίσης παρατηρείται…
* Έντονος φόβος της μοναξιάς και του αποχωρισμού.
* Τρόμος στην ιδέα του χωρισμού, αποφυγή της πιθανότητας να βιώσει την εγκατάλειψη από τον άλλον. Αυτό σημαίνει και συμβολική απώλεια των πηγαίων αναγκών του για εξάρτηση, για φροντίδα και ασφάλεια και τρόμος της ματαίωσής τους.
* Υπερβολική ανάγκη για φροντίδα και διαρκές αίσθημα προσωπικής ανεπάρκειας.
* Δυσκολία στη βαθύτερη επαφή και συμφιλίωση με τον εαυτό του.
* Αμφιβολία για την ικανότητά του να είναι ουσιαστικά αυτόνομος στη ζωή.
* Αγωνιώδης αναζήτηση διαβεβαίωσης από τους άλλους για κάθε σκέψη, για κάθε επιθυμία του.
* Υποτακτικότητα, αβουλία, έλλειψη διεκδικητικότητας, αποφυγή συγκρούσεων.
* Το «είναι» ταυτίζεται με το «τι νομίζω ότι θέλουν οι άλλοι να είμαι».
Ένας άνθρωπος με τάσεις εξάρτησης εκφράζεται συχνά μέσα από μία διογκωμένη την ανημποριά, την αυτολύπηση, την αβοηθησία, με αποτέλεσμα να προσκολλάται σε φίλους και συντρόφους οι οποίοι αναλαμβάνουν τον ρόλο του «κηδεμόνα».
Βέβαια, ο σύντροφος που εισχωρεί στον ρόλο του σωτήρα στη σχέση είναι πιθανό και ο ίδιος να έχει «παθολογικά» κίνητρα που τον οδηγούν στην επιλογή εξαρτητικού συντρόφου. Ο εξαρτητικός άνθρωπος συχνά καταλήγει στη ζωή του να είναι λιγότερο ικανός, διότι έχει αποφύγει «αποτελεσματικά» να εμπλακεί σε κάθε δοκιμασία της ενήλικης ζωής.
Η εξάρτηση ανακυκλώνεται ύπουλα ως τρόπος ύπαρξης, πείθοντάς τον ότι δεν είναι ικανός να τα βγάλει περά μόνος.
Η εξάρτηση δεν είναι πάντα εμφανής. Στη συγκεκαλυμμένη μορφή της εντάσσονται άνθρωποι που υπερλειτουργούν μέσω της αυτονομίας τους, δηλαδή αποφεύγουν οποιαδήποτε μορφή στήριξης ή βοήθειας από τρίτους.
Ουσιαστικά αμύνονται απέναντι στη βαθιά ριζωμένη εξάρτησή τους από τους άλλους με το να την αρνούνται, να την ακυρώνουν, να επιζητούν αγωνιωδώς την απόδειξη της αυτάρκειας.
Ανάμεσα σε άλλους, ορισμένοι χαρακτηριστικοί παράγοντες προδιάθεσης είναι ένα πρώιμο υπερπροστατευτικό οικογενειακό περιβάλλον που παρεμποδίζει την οικοδόμηση της αυτονομίας του παιδιού.
Αυτό συχνά αντανακλά τον φόβο των ίδιων των γονιών να «απελευθερώσουν» τα παιδιά τους επειδή στην πραγματικότητα υπάρχουν μέσω εκείνων. Γονείς που οι ίδιοι εκφράζονται μέσα από σχέσεις εξάρτησης, αποτελούν επίσης αρνητικά μοντέλα συμπεριφοράς για το παιδί.
Η Μυρσίνη Κωστοπούλου είναι ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια (ΡhD) email: myrsi@hol.gr
