ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ- ΠΑΠΑΣ ΠΑΤΑ, ΕΞ ΟΡΙΣΜΟΥ
ΣΧΕΔΟΝ, ΜΕ ΤΟ ΕΝΑ ΠΟΔΙ ΣΤΟΝ
ΜΥΘΟ ΚΑΙ ΜΕ ΤΟ ΑΛΛΟ ΣΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ!
Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ «ΠΑΠΙΣΣΑΣ
ΙΩΑΝΝΑΣ» ΜΕ ΤΗΝ ΤΑΙΝΙΑ ΤΟΥ
ΣΟΝΚΕ ΒΟΡΤΜΑΝ ΔΕΙΧΝΕΙ- ΟΠΩΣ ΚΑΙ
ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΟΥ ΜΑΣ
ΡΟΪΔΗ- ΟΤΙ ΟΙ ΔΥΟ ΑΥΤΟΙ ΠΟΛΟΙ ΕΠΙΣΤΡΑΤΕΥΟΝΤΑΙ
ΤΕΛΙΚΑ ΟΧΙ ΓΙΑ ΝΑ ΑΠΟΣΑΦΗΝΙΣΤΟΥΝ
ΑΛΛΑ ΓΙΑ ΝΑ ΣΥΜΨΗΦΙΣΤΟΥΝ
ΣΕ ΕΝΑ ΝΕΟ ΑΦΗΓΗΜΑ
Ποιος ενδιαφέρεται άλλωστε για τηνδυσδιάκριτη – πραγματικότητα; Στο βιβλίο ή στο πανί, κάθε αφήγημα διαθέτει τη δική του ιστορικότητα, ιδίως αν στον θεματικό του πυρήνα βρίσκεται μια εντελώς ξεχωριστή ιστορία. Εδώ, μια γυναίκα, που στη διάρκεια του ζοφερού, όλο βία, διαφθορά, αναλφαβητισμό και μισογυνισμό, 9ου αιώνα κατορθώνει- χάρη στην ευφυΐα και την ευγλωττία τηςνα καθήσει στον παπικό θρόνο, παραμένοντας στο ύπατο αξίωμα της Καθολικής Εκκλησίας πάνω από δύο χρόνια! Όλα αυτά βέβαια μεταμφιεσμένη σε άνδρα, μέχρι- φευ!- η γυναικεία φύση της να την προδώσει, και να την παγιδεύσει σε μια απροσδόκητη εγκυμοσύνη, στην ηλικία της Σάρας. Αποτέλεσμα; Να εξοβελιστεί στη σφαίρα την εξώτερη της Ιστορίας, εκεί απ΄ όπου ο εκάστοτε αφηγητής ανασύρει τον θεματικό σκελετό της. Κεραυνοβολημένη από αιφνίδιο θάνατο στη διάρκεια λιτανείας ή δεμένη στην ουρά ενός αλόγου και παραδομένη στον ξέφρενο όχλο ή αποσυρμένη σε μοναστήρι, η Ιωάννα πεθαίνει. Ο μύθος της ζει και… επιστρέφει!
Δημοσιευμένο το 1866, το μυθιστόρημα του Εμμανουήλ Ροΐδη, Πάπισσα Ιωάννα (Εστία, επιμέλεια Άλκη Αγγέλου) προκάλεσε σάλο αντιδράσεων, δίχασε Τύπο και κριτική και αφορίσθηκε «ως αντιχριστιανικόν και κακόηθες». Αντιδρώντας, ο Ροΐδης, που εδιώχθη και δικαστικά, υπερασπίσθηκε την ελευθεριότητα και την «επικρατούσα ελευθερία» του λόγου, τις κρίσεις του για τον «εκκλησιαστικό βόρβορο» του Μεσαίωνα και τις «απεχθείς» τελετουργίες της Ορθόδοξης Εκκλησίας· πάνω απ΄ όλα, την ιστορική ύπαρξη της Πάπισσας Ιωάννας, παραθέτοντας- σε πρόλογο και εκτενή εισαγωγή- ένα πλήθος μαρτυριών. Γραμμένη σε μια ιδιότυπη παρατακτική αφήγηση, που από ορισμένους επικρίθηκε ως πληκτική, η ιστορία της Πάπισσας Ιωάννας εξελίσσεται σε ευθύγραμμη πορεία, με παντελή έλλειψη διαλόγων, στην πραγματικότητα και πλοκής και τις συχνές αποστροφές του συγγραφέα προς τον αναγνώστη. Σ΄ ένα έργο που κυριαρχείται από «μια έντονη φωνή διαμαρτυρίας εναντίον των αστοχιών του αθηναϊκού ρομαντισμού» ανάλογη είναι και η σκιαγράφηση της ηρωίδας. Κόρη περιπλανώμενων Άγγλων μοναχών, αλλά καρπός βιασμού, η μικρή Ιωάννα πριν βγάλει δόντια γνωρίζει το «Πάτερ Ημών αγγλιστί, ελληνιστί και λατινιστί» ενώ βοηθά τον πατέρα της στο αποστολικό του έργο! Η σχεδόν εκ γενετής ευφυΐα με τη φιλομάθεια, την ευγλωττία και την ομορφιά είναι τα θετικά χαρακτηριστικά της, στα οποία θα επιμείνει ο Ροΐδης, διατηρώντας όμως τη σαρκαστική απόσταση που επιβάλλουν τα αρνητικά: φιλοδοξία άμετρη, ασυγκράτητες ερωτικές ορέξεις, εγωπάθεια, αναστολές μηδέν. Με αυτό το συγγραφικό περίβλημα παρακολουθούμε την Ιωάννα στην περιπετειώδη περιπλάνησή της, από την Ευρώπη στην Αθήνα, με τον επί 15 έτη κρυφό 
Διαφορές
Στον αντίποδα έχει στηθεί η Πάπισσα Ιωάννα στην ταινία του Γερμανού Σόνκε Βόρτμαν (Οdeon) που βασίζεται στο ομότιτλο μυθιστόρημα της Ντόνα Γούλφολκ Κρος. Κόρη ενός δεσποτικού και αυταρχικού φτωχού ιερέα, η Ιωάννα είναι χαρισματικό παιδί, που εύκολα μαθαίνει να διαβάζει, να γράφει και να ερμηνεύει τα σύμβολα, σε μια κοινωνία που απαγορεύει όμως στις γυναίκες να μορφώνονται!! Με όλα τα χαρακτηριστικά της μοναχικής και φιλόδοξης ηρωίδας, το κορίτσι θα παλέψει με τις αντιξοότητες και τα εμπόδια του φύλου και της εποχής, για να φοιτήσει σε μια ιερατική σχολή (αποκλειστικά για άνδρες), να αποφύγει έναν ανούσιο γάμο, να εξελιχθεί σε σοφό κήρυκα και φιλάνθρωπο θεραπευτή και να φτάσει στη Ρώμη, παρακάμπτοντας την Αθήνα, μεταμφιεσμένη σε Τζοβάνι Ανγκλίκο (ερμηνεύει η Γιοχάνα Βόκαλεκ). Εκεί αναδεικνυόμενη σε θεραπευτή (κι όχι όπως στον Ροΐδη εξολοθρευτή) του άρρωστου Πάπα, θα ξεπεράσει τα εμπόδια που οδηγούν στο ύπατο αξίωμα της Καθολικής Εκκλησίας, όχι όμως και έναν επίμονο, ρομαντικό έρωτα. Το δίλημμα ανάμεσα στη ζωή ενός ανεξάρτητου άντρα και μιας υποταγμένης, έστω και σε αγαπημένο σύζυγο, γυναίκας, επιλύεται με τους όρους μιας σύγχρονής μας, προδρομικής για τότε, ματιάς, που αποστρέφεται την ανισότητα των φύλων. Ό,τι είναι παλιό ήταν νέο κάποτε…
