Πριν από τη δόξα της αρχαίας Ελλάδας και της Ρώμης, πριν από τις πρώτες πόλεις της Μεσοποταμίας και τους ναούς των Αιγυπτίων στον Νείλο, οι κάτοικοι οικισμών στα Βαλκάνια και την Κοιλάδα του Δούναβη ήταν μπροστά από την εποχή τους στις τέχνες, την τεχνολογία και το εμπόριο.

Πριν από το 5000 π.Χ., και για περίπου 1.500 χρόνια, καλλιεργούσαν τη γη και έχτιζαν ευμεγέθεις οικισμούς, μερικοί με 2.000 κατοικίες. Χειρίζονταν άριστα τον χαλκό αναπτύσσοντας τη νέα τεχνολογία της εποχής τους. Οι τάφοι τους περιέχουν εντυπωσιακά κοσμήματα, ενώ σε ένα νεκροταφείο έχουν βρεθεί τα παλαιότερα χρυσά αντικείμενα στον κόσμο.

Τα φανταχτερά σχέδια στα πήλινα αντικείμενά τους δείχνουν το επίπεδο της τέχνης τους. Μέχρι πρόσφατα, τα σημαντικότερα κεραμικά ευρήματά τους ήταν γυναικείες θεότητες, τις οποίες οι αρχαιολόγοι θεωρούσαν ενδεικτικές της πνευματικής και πολιτικής δύναμης που είχαν οι γυναίκες στην κοινωνία τους.

Νεώτερες ανακαλύψεις όμως έχουν βοηθήσει τους ειδικούς να μάθουν περισσότερα γι΄ αυτούς τους ανθρώπους, που ενδεχομένως να ήταν μέρος ενός από τους παλαιότερους «πολιτισμούς» στην Ιστορία. Χωρίς όνομα. Η γραφή δεν είχε εφευρεθεί ακόμα κι έτσι δεν ξέρουμε πώς αποκαλούσαν τον εαυτό τους. Έτσι, οι ερευνητές ονομάζουν την περιοχή και την κοινωνία τους Παλιά Ευρώπη.

Αυτές τις μέρες διοργανώνεται μια μεγάλη έκθεση στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης με τίτλο «Ο χαμένος κόσμος της Παλιάς Ευρώπης: Η Κοιλάδα του Δούναβη, 5000- 3500 π.Χ.». Περιέχει 250 αντικείμενα από μουσεία της Βουλγαρίας, της Μολδαβίας και της Ρουμανίας.

«Στην ακμή της, γύρω στο 4500 π.Χ., η Παλιά Ευρώπη ήταν από τα πιο εξελιγμένα και τεχνολογικά προηγμένα μέρη στον κόσμο και ήταν εμφανή πολλά από τα πολιτικά, ιδεολογικά και τεχνολογικά ίχνη ενός πολιτισμού», επισημαίνει ο Ντέιβιντ Άντονι, επιμελητής της έκθεσης και καθηγητής Ανθρωπολογίας.

Σύμφωνα με τους ιστορικούς, η κοινωνία τους κατέρρευσε όταν ήρθαν μετανάστες από τις στέπες του Βορρά στη Νοτιοανατολική Ευρώπη το 3500 π.Χ.

Οι ανασκαφές. Τον τελευταίο αιώνα, ανασκαφές έφεραν στο φως ίχνη αρχαίων οικισμών και τις πήλινες θεότητες. Η μεγάλη ανακάλυψη όμως έγινε το 1972 στη Βάρνα της Βουλγαρίας, όταν βρέθηκε ένα μεγάλο νεκροταφείο της πέμπτης χιλιετίας π.Χ. Τα πλούσια ευρήματα είναι ενδεικτικά μιας ανεπτυγμένης κοινωνίας με ιεραρχικές δομές. Η πτώση του κομμουνισμού έκανε ευρέως γνωστό στη Δύση το έργο των αρχαιολόγων και τα σπουδαία ευρήματά τους.

Έλληνες μετανάστες. Οι ειδικοί πιστεύουν ότι το 6200 π.Χ. γεωργοί από την Ελλάδα μετανάστευσαν στα βόρεια φέρνοντας μαζί τους σιτηρά και κριθάρι, καθώς και πρόβατα και βοοειδή. Δημιούργησαν αποικίες στη Μαύρη Θάλασσα και στις κοιλάδες των ποταμών, οι οποίες εξελίχθηκαν σε ξεχωριστούς πολιτισμούς. Οι οικισμοί διατήρησαν στενές επαφές μεταξύ τους μέσω εμπορικών ανταλλαγών με κύρια προϊόντα τον χρυσό και τον χαλκό, αλλά και πήλινα αντικείμενα.

Έμεναν σε διώροφα σπίτια

ΣΕ ΜΙΑ ΜΕΓΑΛΗ περιοχή, όπου σήμερα βρίσκονται η Βουλγαρία και η Ρουμανία, οι ντόπιοι έμεναν σε χωριά με οικίες ενός ή περισσότερων δωματίων, περιφραγμένων με πασσάλους. Μερικά σπίτια ήταν διώροφα με κύρια δομικά υλικά το ξύλο και τον πηλό, τα οποία έφτιαχναν και σε μικρογραφίες ως διακοσμητικά αντικείμενα. Μερικές πόλεις στην περιοχή του λαού του Cucuteni στα βόρεια της Παλιάς Ευρώπης- πληθυσμός από τους πιο εξελιγμένους τεχνολογικά- ήταν οι μεγαλύτερες της εποχής τους κατά τους αρχαιολόγους.

Παλάτια, ναοί ή μεγάλα κτίρια δεν έχουν βρεθεί ακόμα στις ανασκαφές.

Αρχικά, η απουσία τους έκανε τους μελετητές να θεωρούν ότι η Παλιά Ευρώπη δεν είχε ιεραρχική κοινωνική και πολιτική δομή. Μετά όμως βρέθηκε το νεκροταφείο στη Βάρνα. Στο διάστημα δύο δεκαετιών μετά το 1972, οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν 310 τάφους, που χρονολογούνται γύρω στο 4500 π.Χ. Σε 62 τάφους βρέθηκαν περισσότερα από 3.000 χρυσά αντικείμενα, μαζί με χάλκινα όπλα κι εργαλεία, καθώς και κοσμήματα και διακοσμητικά αντικείμενα από κοχύλια του Αιγαίου. «Η ύπαρξη των τάφων είναι η η πιο σαφής ένδειξη για την ύπαρξη μίας ξεκάθαρα ιεραρχημένης ανώτερης κοινωνικής και πολιτικής τάξης», επισημαίνει ο Άντονι.