«Ναι. Τραγουδώ την Αίγυπτο…»

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΑΠΟ ΚΑΘΕ ΑΛΛΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΤΟΥ ΄60, Η ΤΡΙΛΟΓΙΑ
ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗ ΤΣΙΡΚΑ ΔΙΑΒΑΣΤΗΚΕ «ΠΟΛΙΤΙΚΑ», ΕΝΤΑΓΜΕΝΗ
ΚΥΡΙΩΣ ΜΕΣΑ ΣΤΙΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ,
ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟΝ ΔΟΓΜΑΤΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΝΕΩΣΗ.
ΣΗΜΕΡΑ, ΤΡΙΑΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ, ΤΟ ΕΡΓΟ
ΤΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΞΑΝΑΔΙΑΒΑΣΤΕΙ, ΕΞΙΣΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΑ, ΜΕΣΑ ΣΤΑ ΣΥΜΦΡΑΖΟΜΕΝΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑ-ΑΠΟΙΚΙΑΚΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ
Ένας σταθερός θεματικός άξονας που συνδέει την προμυθιστορηματική παραγωγή του Στρατή Τσίρκα (ποιήματα και διηγήματα) με την τριλογία Ακυβέρνητες Πολιτείες ( Η Λέσχη 1961,Αριάγνη 1962,Η Νυχτερίδα, 1965) είναι, όπως παρατηρούσε έγκαιρα ο Π. Ζάννας, στο περιοδικό O Πολίτης (1980), «η ζωή των φελλάχων και ο αγώνας τους ενάντια στον Άγγλο αποικιοκράτη ή όποιον Έλληνα ή Αιγύπτιο εκμεταλλευτή». Η ανάδειξη της αποικιακής δομής και της πολιτικής καταπίεσης των κοινωνιών της Μέσης Ανατολής και ιδιαίτερα της Αιγύπτου αποτελεί σταθερό ενδιαφέρον του συγγραφέα από τα χρόνια των πρώτων ποιητικών δοκιμών μέχρι την ώριμη πεζογραφική παραγωγή του.

Η ενασχόληση του Τσίρκα τόσο με το πολιτικό φαινόμενο της αποικιοκρατίας όσο και με τη λογοτεχνική μυθολογία του οριενταλισμού έχει ως αφετηρία τη δεκαετία του ΄30. Είναι η εποχή που ο Τσίρκας δουλεύει ως υπάλληλος σε εκκοκκιστήριο βάμβακος στο Ντεϋρούτ. Είναι επίσης η εποχή που έρχεται σε επαφή με το ντόπιο στοιχείο των εργατικών τάξεων και δραστηριοποιείται στις αριστερές αντιφασιστικές οργανώσεις της Αιγύπτου. Με την έκδοση, ήδη, της πρώτης του ποιητικής συλλογής ( Φελλάχοι, Αλεξάνδρεια 1937) εγκαινιάζεται προγραμματικά η κριτική στα στερεότυπα της «εξωτικής» Αιγύπτου. Στο ποίημα «Τραγουδώ την Αίγυπτο» διαβάζουμε:

“Τι οχληρό βιβλίο, θα πουν, μυρίζει χώμα / κ΄ ιδρώτα και σβουνιές και χνώτα” / κι ακόμα:

“Δε βρίσκει / κανείς αυτού παρά κραυγές και μοιρολόγια… / Χαθήκαν οι ομορφιές των Φαραώ κ΄ οι οβελίσκοι, / τα δειλινά οι χουρμαδιές κ΄ οι Πυραμίδες;” Ναι. Τραγουδώ την Αίγυπτο. Αυτήν, / που δε σας δείχνει ο Κουκ, αυτήν, / που σκουντουφλάτε χρόνια δίχως να τη δείτε.

Και τραγουδώ την Αίγυπτο / γιατί με τρέφει και με σκέπει σα μητέρα / γιατί πονάει σα μητέρα / και γιατί ελπίζει σα μητέρα.

Στα διηγήματα της μεταπολεμικής περιόδου πυκνώνουν οι αναφορές στην αλληλεγγύη των δύο σύνοικων πληθυσμών και των εργατικών στρωμάτων της ελληνικής και αιγυπτιακής κοινότητας. Ο Τσίρκας αμβλύνει τις αποστάσεις που χωρίζουν την ελληνική παροικία με τον ντόπιο πληθυσμό και αναδεικνύει τις κοινές οδυνηρές εμπειρίες. Σε συλλογή διηγημάτων αυτής της περιόδου, που στεγάστηκαν κάτω από το γενικό τίτλο Ο Απρίλης είναι πιο σκληρός, ο Τσίρκας προσπαθεί να αναδείξει την παράλληλη πολιτική συνειδητοποίηση των δύο πληθυσμών και τη δυναμική μιας ευρύτερης συμμαχίας ανάμεσα στον ελληνικό και τον αιγυπτιακό πληθυσμό.