Δεκαέξι χρόνια, αύριο, από τον θάνατο του Μάνου Χατζιδάκι (πέθανε στις 15 Ιουνίου του 1994), «αποβιβαζόµαστε» σε άγνωστες και γνωστές στάσεις του µύθου του
Οι πρωτοβουλίες του Μάνου Χατζιδάκι για την απενοχοποίηση του ρεµπέτικου µε λόγιους όρους προκάλεσαν σάλο σε µια Αθήνα που ζούσε στους ρυθµούς του «ελαφρού» τραγουδιού. Είχαν προηγηθεί ο Βασίλης Τσιτσάνης και ο Μανώλης Χιώτης στο πεδίο της δηµιουργίας, αλλά κάθε φαινόµενο έχει ανάγκη την ολοκλήρωσή του σε επίπεδο ιδεών, πράγµα που ο Μάνος πέτυχε µε µια διάλεξη για το ρεµπέτικο το 1949.

Ακόµη και το λαϊκό τραγούδι είχε ανάγκη τα θεωρητικά του δεκανίκια. Και τα βρήκε στο πρόσωπο (και) του Χατζιδάκι, την πιο συντηρητική εποχή.

Οι διαρκείς παρεµβάσεις του στα κοινωνικά – πολιτικά ζητήµατα της εποχής, ακόµη και αιρετικά, είχαν ακόµη τη σηµασία τους. Σήµερα, που οι διανοούµενοι σιωπούν – αν δεν λείπουν εντελώς – η φωνή του λείπει ακόµη περισσότερο.

Αλήθεια, τι θα έλεγε για το ΔΝΤ; Επίσης είναι αυτός που άλλαξε άρδην τον ραδιοφωνικό λόγο µε τα Σχόλια του Τρίτου, πράγµα που σήµερα – την εποχή του playlist – εκπνέει.

Με τις Μουσικές Γιορτές στα Ανώγεια, τον Μουσικό Αύγουστο στο Ηράκλειο της Κρήτης και όχι µόνο, έβαλε στην ατζέντα πάλι την παράδοση µε µια φρέσκια µατιά. Η παράδοση υπήρξε γι’ αυτόν όχηµα για το καινούργιο, όχι βατήρας για έναν επαρχιώτικο και εγωιστικό εφησυχασµό.

Με τους Μουσικούς Αγώνες στην Κέρκυρα, µε τους Πρώτους Αγώνες Ελληνικού Τραγουδιού στην Καλαµάτα, γνώρισε στο κοινό νέους καλλιτέχνες που θα αναζωογονούσαν το µουσικό πεδίο για τα επόµενα χρόνια. Πολύ απ’ αυτούς είναι στη σηµερινή πρώτη γραµµή της δηµιουργίας – όπως ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου που πρωτοεµφανίστηκε το 1982 στον διαγωνισµό της Κέρκυρας.

Και ψυχεδέλεια!

Μια από τις άγνωστες πτυχές της δραστηριότητας του Μάνου Χατζιδάκι ήταν η γνωριµία και η φιλία που τον συνέδεε µε την τραγουδίστρια Grace Slick και το γκρουπ του ψυχεδελικού ροκ Jefferson Αirplane, για τα οποία υπάρχουν µαρτυρίες, όπως υποστηρίζει ο σκηνοθέτης Αντώνης Μποσκοΐτης. «Από τις επιστο λές που έστελνε στον Δηµήτρη Βερνίκο και τον Νίκο Κυπουργό το διάστηµα που απουσίαζε στις ΗΠΑ µέχρι τις µποµπίνες µε τη φωνή του που επίσης έστελνε σε φίλους του στην Ελλάδα, όπως ο Μίνως Αργυράκης και βέβαια ο Νίκος Γκάτσος. Υπάρχουν ακόµη αποσπάσµατα από δηµοσιοποιηµένα ηµερολόγιά του, στα οποία φαίνονται οι παρατηρήσεις που σηµείωνε πάνω σε αγαπηµένους δίσκους του, όπως ήταν η “Μπανάνα” του Αndy Warhol για το άλµπουµ των Velvet Underground και το “Surrealistic Ρillow” των Jefferson Αirplane». Ο Μάνος εκτιµούσε πολύ την Grace Slick, µιαν ερµηνεύτρια, πρωταγωνίστρια της χίπικης σκηνής του Ηaight Αshbury. «Την προόριζε µάλιστα για τον ρόλο της Σαµάνθας στην “Οπερα για Πέντε”, που τελικά δόθηκε στη Φλέρυ Νταντωνάκη, µια και η Grace είχε χαθεί κάπου µεταξύ Μonterey και Woodstock», όπως σηµειώνει ο ίδιος. «Δυστυχώς, το µεγαλόπνοο έργο του συνθέτη δεν ολοκληρώθηκε. Κι έτσι, µας έµεινε η εικόνα – ποίηµα του αιωνίως παιχνιδιάρη Μάνου Χατζιδάκι να φοράει τη βυζαντινή κελεµπία του και µέσα στο πολύχρωµο βαν των Jefferson Αirplane να περιοδεύει µαζί τους σε πολιτείες της Αµερικής µεθώντας πνευµατικά από τα ινδικά sticks και τα µυστηριακά λιβάνια τους».

Τον Οκτώβριο του 1990 υποστήριξε την αποποινικοποίηση των ναρκωτικών για τους χρήστες σε συναυλία της ΟΝΝΕΔ

Ο «άγνωστος» Μεγάλος Αιρετικός


1Από την ηλικία των τεσσάρων ετών αρχίζει τα πρώτα µαθήµατα πιάνου, µε δασκάλα τη µουσικό της Ξάνθης και αρµενικής καταγωγής Κ. Αλτουνιάν.

2Με το έργο «Ασπροκόρακας», στο Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν, κάνει την πρώτη του εµφάνιση ως συνθέτης το σκληρό έτος 1944. Η επιθυµία του να γίνει ηθοποιός αποτρέπεται από τον Κουν ενώ για 15 χρόνια συνεργάζεται ως συνθέτης µε το Θέατρο Τέχνης. Είναι η περίοδος που µε τον φίλο του Αραβαντινό (στίχοι) γράφουν και το λυρικό «Ηρθε βοριάς, ήρθε νοτιάς», που πρωτοτραγούδησε χρόνια αργότερα η Νίκη Καµπά.

3Το 1945 ως νεαρός και µέλος της ΕΠΟΝ (Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων, προσκείµενη στο ΕΑΜ) και µε το κλιµάκιο των Ενωµένων Καλλιτεχνών ταξιδεύει ανά την Ελλάδα ως ακορντεονίστας και συνθέτης. Στη Λάρισα, µετά την παράσταση ξυλοκοπείται µαζί µε τους ηθοποιούς, από Αλφαµίτες.

4Το ηµερολόγιο δείχνει 13 Ιανουαρίου 1949 όταν πραγµατοποιεί την περίφηµη διάλεξή του για το ρεµπέτικο στο Θέατρο Τέχνης (την εκδήλωση είχε διοργανώσει ο συγγραφέας και στιχουργός Κώστας Κοφινιώτης). Δύο χρόνια αργότερα θα µεταγράψει στο πιάνο έξι ρεµπέτικα για το έργο του «Εξι Λαϊκές Ζωγραφιές». 5Το 1959 ο Χατζιδάκις παρουσιάζει τον Μίκη Θεοδωράκη για πρώτη φορά. Μάλιστα κάνει την ενορχήστρωση και ηχογράφηση του «Επιταφίου» µε τη Νάνα Μούσχουρη, πριν από την ιστορική ηχογράφηση µε τον Γρηγόρη Μπιθικώτση και αργότερα µε τους Μανώλη Χιώτη και Μαίρη Λίντα. 6Το 1960 δεν πάει στην τελετή απονοµής των Οσκαρ και δεν το παραλαµβάνει για «Τα παιδιά του Πειραιά». Ο πρόεδρος της FΟΧ Σπύρος Σκούρας τού το στέλνει σπίτι και εκείνος το πετάει στα σκουπίδια! Τελικά διασώζει η αδελφή του το πολύτιµο αγαλµατίδιο. Με τα χρήµατα από το βραβείο αγοράζει το διαµέρισµα στην οδό Ρηγίλλης.

ορχηστρικό δίσκο «Πασχαλιές Μέσα από την Νεκρή Γη».

8Το 1980 προσκαλεί τον Γιάννη Φλωρινιώτη στο Γ’ Πρόγραµµα. Η εκποµπή έχει τίτλο «Ενας αστροναύτης χωρίς επιστροφή» και ξεσηκώνει θύελλα!

7Το 1961 έρχεται σε σύγκρουση µε τον Γιώργο Μητσάκη αφού εντάσσει το «Κοµπολογάκι» του λαϊκού συνθέτη στον της Βαγγελιώς Βογιατζή (υπήρξε σύντροφος του Μιχάλη Πρέκα που σκοτώθηκε σε συµπλοκή µε την Αστυνοµία στην Καλογρέζα) µε το εφτά µηνών παιδί της. «Ενώνω κι εγώ την φωνή µου µε την δικιά σας, για να βγει αµέσως η Βογιατζή µε το παιδί της έξω απ’ την φυλακή ώσπου να δικαστεί», αναφέρει («Ο Καθρέφτης και το Μαχαίρι», Εκδ. Ικαρος).

10Τον Σεπτέµβριο του 1990 συµµετέχει σε διαδήλωση αναρχικών για την κράτηση του Νίκου Παπαµατθαίου στις Φυλακές Ανηλίκων Κορυδαλλού.

11Τον Οκτώβριο του 1990 υποστηρίζει την αποποινικοποίηση των ναρκωτικών για τους χρήστες σε συναυλία της ΟΝΝΕΔ.

9Το 1988 εκφράζει τη βαθιά του δυσαρέσκεια για την έκβαση της δίκης του αστυνοµικού Μελίστα που αθωώνεται για τη δολοφονία (τρία χρόνια πριν) του δεκαπεντάχρονου Μιχάλη Καλτεζά σε επεισόδια στο Πολυτεχνείο. Καταγγέλλει και την τότε κυβέρνηση, για την προφυλάκιση 12Το 1991 αγνοεί το υπουργείο Προεδρίας και κυκλοφορεί στον Σείριο το απαγορευµένο τραγούδι «Το Μάθηµα» του Σταµάτη Κραουνάκη σε στίχους Λίνας Νικολακοπούλου µε τον Γιώργο Μαρίνο. «Ο Μάνος αγνόησε επιδεικτικά και εντελώς τις επιτροπές ελέγχου του υπουργείου», θυµάται ο συνθέτης του επίµαχου τραγουδιού. Τι έλεγε το τραγούδι µε τον εναλλακτικό τίτλο «Μάθηµα Ελληνικής Ιστορίας»; «Οι Ελληνες είναι λαός / Ολο τιµή και δόξα / Το ένδοξό τους παρελθόν / Κλωσσάνε σαν την κλώσσα / Κι ανέκαθεν πολέµησαν / κατά της τυραννίας / Τους έµεινε η καρκατσουλιά / Και δυο αυγά Τουρκίας. / Οι Ελληνες είναι λαός / Με βίτσια και ψωνάρα / Γι’ αυτό τους µούντζωσε ο Θεός / Τους έριξε κατάρα / Κι αφού πολύ δοξάστηκαν / Και φτάσαν στην ακµή τους / Τους έσπασε ο τσαµπουκάς / Και βράζουν στο ζουµί τους…»

Παρ” ολίγον… ξύλο στα Ανώγεια


«Σ’ έναν διαγωνισµό λύρας στα Ανώγεια ήµασταν κριτική επιτροπή ο Μάνος, εγώ, ο Γιώργος Κουρουπός και ο τότε δήµαρχος Ανωγείων κ. Κλάδος» θυµάται ο φίλος του Νίκος Μαµαγκάκης. «Ο Μάνος επέµενε να βραβευθεί ο Ψαραντώνης – που του άρεσε πολύ – αλλά οι αντιδράσεις ήταν µεγάλες. Μετά τη βράβευση, πήγαµε στο δηµαρχείο, ενώ απ’ έξω άρχισαν να µαζεύονται διάφοροι οργισµένοι τύποι που θεωρούσαν πως ο Ψαραντώνης δεν ήταν απόλυτα παραδοσιακός καλλιτέχνης. Βγήκα, κάτι τους είπα και σταµάτησαν τις φωνές. “Τι τους είπες, Νίκο;”, µε ρώτησε ο Μάνος. “Τους είπα απλά ότι είµαι συγγενής του ξακουστού λυράρη Ανδρέα Ροδινού”, του απάντησα. Μια άλλη φορά, λίγο πριν από τη χούντα, γυρίζαµε απ’ του “Φλόκα” και µας συνέλαβε η Αστυνοµία στην οδό Πανεπιστηµίου. Ηµασταν ο Μάνος, εγώ, ο Εµιρζάς, ο Γκάτσος και άλλοι. “Τι κάνετε εδώ;” µας ρώτησε ο αστυνοµικός. “Ο,τι θέλουµε”, του απάντησε ο Μάνος και τον έβρισε. Μας µετέφεραν στο Αστυνοµικό Τµήµα Κολωνακίου. “Να µου δώσετε να πάρω τον Πρόεδρο”, φώναζε ο Μάνος και εννοούσε τον Καραµανλή. Μας άφησαν ελεύθερους», προσθέτει ο Νίκος Μαµαγκάκης, που γνώρισε τον Χατζιδάκι το 1949 στο «Μπαράκι του Μάριου» µέσω του Μάρκου Βαµβακάρη(!) και συνεργάστηκαν αλλά και συνδέθηκαν στενά.

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ


1925: Ο Μάνος Χατζιδάκις γεννιέται στις 23 Οκτωβρίου στην Ξάνθη 1960: Κερδίζει το Οσκαρ για την επιτυχία «Τα παιδιά του Πειραιά» της ταινίας του Ντασέν «Ποτέ την Κυριακή».

Το συγκεκριµένο τραγούδι είναι ένα απ’ τα δέκα εµπορικότερα τραγούδια του 20ού αιώνα.

1962: Ανεβάζει στην Αθήνα την «Οδό Ονείρων», παράσταση – έµβληµα για το µουσικό θέατρο σε σκηνοθεσία Αλέξη Σολοµού. Ο Τάκης Χορν στον πρωταγωνιστικό ρόλο. 1963: Γράφει τη µουσική για την ταινία «Αmerica Αmerica» του Ελία Καζάν.

1966: Φεύγει για την Αµερική όπου µένει µέχρι το 1972. Μερικά απ’ τα σηµαντικότερα έργα του γράφονται εδώ, όπως «Reflections», «Μεγάλος Ερωτικός», «Μεταµορφώσεις», «Χαµόγελο της Τζοκόντα» κ.ά.

1975: Διορίζεται αναπληρωτής γενικός διευθυντής της Λυρικής Σκηνής (1975-1977) και διευθυντής της Κρατικής Ορχήστρας (1975-1982). Επίσης, αναλαµβάνει τη διεύθυνση του Τρίτου Προγράµµατος µέχρι και το 1981.

1985: Εκδίδει το περιοδικό «Τέταρτο» και δηµιουργεί τη δισκογραφική εταιρεία Σείριος.

1989: Ιδρύει την Ορχήστρα των Χρωµάτων δίνοντας είκοσι συναυλίες και δώδεκα ρεσιτάλ.

1994: 15 Ιουνίου φεύγει από τη ζωή.

Τελευταία Νέα