Όταν η τηλεοπτική εικόνα βομβαρδίζει τον παιδικό ψυχισμό

Παιδιά χάνουν τα σπίτια τους, πεινούν, σύρονται μέσα από συντρίμμια ή αργοπεθαίνουν. Τι γίνεται με τα «άλλα» παιδιά που βρίσκονται μακριά, προστατευμένα μέσα στο σπίτι τους και άθελά τους ταυτίζονται με το θύμα; Τα θύματα του σεισμού γίνονται ο καθρέφτης του εαυτού τους. Ο θάνατος μπαίνει στη ζωή τους ως ένα απειλητικό ενδεχόμενο.

Ο κίνδυνος της τηλεόρασης είναι ότι προβάλλει την καταστροφή ως μια υπαρκτή πραγματικότητα, χωρίς ωστόσο να προσφέρει στο μικρό παιδί τρόπους και μηχανισμούς για να την κατανοήσει. Συνήθη συμπτώματα ανεπεξέργαστων βιωμάτων φόβου στο μικρό παιδί είναι οι εφιάλτες, οι νυχτερινοί τρόμοι και ένα διάχυτο αίσθημα ανασφάλειας στην καθημερινότητά του.

Ανάλογα με την προσωπικότητα, την ηλικία και την ανθεκτικότητα του κάθε παιδιού, η τηλεοπτική εικόνα μπορεί να το οδηγήσει σε μία πλήρη ταύτιση με την καταστροφή ή αντίθετα σε μια απευαισθητοποίηση και ανοχή σε εκείνη.

Στην προσχολική ηλικία, το παιδί λειτουργεί ως παθητικός και ευάλωτος δέκτης: συγχέει το πραγματικό με το φανταστικό, το ξένο με το οικείο. Βλέπει τον σεισμό στην Ιαπωνία και πιστεύει ότι αυτό μπορεί να συμβαίνει δίπλα του. Το παιδί του δημοτικού μπορεί να καταλάβει την πραγματικότητα μιας καταστροφής, αλλά δυσκολεύεται να κατανοήσει το πλαίσιο: γιατί; πώς; πότε; ποιος φταίει;

Ο έφηβος εμπλέκεται ηθικά, υπαρξιακά, συναισθηματικά και πνευματικά με τη φρίκη μιας καταστροφής. Σκέφτεται τι μπορεί να κάνει για να αλλάξει τον κόσμο ή ποιο τελικά είναι το νόημα της ζωής.

Κλείνοντας την τηλεόραση, προστατεύονται άραγε τα παιδιά;

Η απαγόρευση μπορεί να γίνει γοητευτική και το σκοτεινό να μαγνητίσει ένα παιδί. Η ελαχιστοποίηση, όμως, της έκθεσης ενός παιδιού στην τηλεοπτική εικόνα κρίνεται απαραίτητη σε περιόδους όπου η ανθρωπότητα πλήττεται από δραματικές καταστροφές. Προτείνεται:

* Οι γονείς να είστε κοντά στα παιδιά σας και να μοιράζεστε τα σύγχρονα τραυματικά βιώματα.

* Να τα παροτρύνετε να εκφράζουν ελεύθερα τα συναισθήματά τους, όπως την οργή, το άγχος, τον φόβο, την απελπισία, τη συμπόνια.

* Να καλλιεργείτε ένα αίσθημα άνευ όρων ασφάλειας, μια συνέπεια και σταθερότητα στις καθημερινές οικογενειακές τελετουργίες που θα αντισταθμίσει την ευμεταβλητότητα ενός κόσμου που δραματικά αλλάζει.

* Να ενθαρρύνετε εναλλακτικούς, πέρα από τον διάλογο, τρόπους για να μιλήσετε και να ανακουφίσετε τα παιδιά. Μέσα από τη ζωγραφική, το παίξιμο ρόλου, τα παιχνίδια.

Η Μυρσίνη Κωστοπούλου είναι ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια (PhD), myrsi@hol.gr