Αναζήτηση
Ολη η Ευρώπη γιορτάζει την απελευθέρωση από τους Ναζί στις 8 Μαΐου, ηµεροµηνία που το ελληνικό κράτος συστηµατικά αγνοεί, αρκούµενο στον εορτασµό της 28ης Οκτωβρίου.
Το γιατί συζητήθηκε από γνωστούς ιστορικούς στη Στέγη Γραµµάτων και Τεχνών του Ωνασείου Ιδρύµατος
«Η Ελλάδα είναι η µόνη χώρα που έχεικαθιερώσει ως εθνική εορτή την εµπλοκή της στον πόλεµο, ενώ σχεδόν αγνοεί τη λήξη του, την κατατρόπωση της ναζιστικής Γερµανίας», έλεγε ο ιστορικός Χάγκεν Φλάισερ σε εκδήλωση της Στέγης Γραµµάτων και Τεχνών, στο πλαίσιο της σειράς «Λέξεις και Σκέψεις». Το αξιοπρόσεκτο γεγονός έγινε αντικείµενο ανάλυσης στην εκδήλωση που είχε για τίτλο ακριβώς αυτό: «Γιατί γιορτάζουµε την είσοδο της χώρας στον πόλεµο και όχι το τέλος του Β’ Παγκοσµίου Πολέµου;» Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες έχει καθιερωθεί ως ηµέρα εορτασµού η 8η Μαΐου, που θεωρείται γενικά – αν και όχι καθολικά – ως Ηµέρα της Απελευθέρωσης. Και ενώ στην Ελλάδα η µέρα αυτή – την προηγούµενη Κυριακή – πέρασε και πάλι απαρατήρητη, στο εξωτερικό νέες µελέτες κατέκλυζαν την αγορά και εκατοντάδες επιστηµονικά συνέδρια είχαν οργανωθεί στο πλαίσιο της επετείου. Στις δε «στρογγυλές» επετείους του 1995 (50 χρόνια), 2005 (60 χρόνια), 2010 (65 χρόνια) φρενήρεις επιµνηµόσυνοι εορτασµοί πραγµατοποιούνταν παντού στον κόσµο – η Ελλάδα πάντοτε ήταν εξαίρεση.
«Πρέπει να εξετάσουµε την ιστορικότητα της επετείου και πώς αυτή εγκαθιδρύθηκε», λέει ο ιστορικός (καθηγητής στο Πανεπιστήµιο Αθηνών) Αντώνης Λιάκος, που επίσης συµµετείχε στην εκδήλωση. «Βασικό, κατά τη γνώµη µου, στοιχείο είναι ότι η 28η Οκτωβρίου άρχισε να γιορτάζεται πριν ακόµη τελειώσει ο πόλεµος. Ο πρώτος εορτασµός πραγµατοποιήθηκε στις 28 Οκτωβρίου του 1941 στο Πανεπιστήµιο Αθηνών. Στο Κεντρικό Κτίριο και στον προαύλιο χώρο. Οι φοιτητές έβγαζαν λόγους, ενώ λόγο πατριωτικό έβγαλε και ο Κωνσταντίνος Τσάτσος που αρνήθηκε να κάνει µάθηµα εκείνη τη µέρα και απολύθηκε από το Πανεπιστήµιο. Την επόµενη χρονιά πραγµατοποιήθηκε εορτασµός στην Πλατεία Συντάγµατος από τις οργανώσεις ΠΕΑΝ και ΕΠΟΝ». Οι διαδηλωτές φοβήθηκαν την αντίδραση των Ιταλών, οι οποίοι εν τέλει απέφυγαν να συγκρουστούν. Την ίδια µέρα έγιναν διαδηλώσεις και σε άλλες πόλεις. Στον Πειραιά µικρές µικρές οµάδες συγκεντρώνονταν, όπου κάποιοι ανέβαιναν σε µια καρέκλα, µιλούσαν δύο – τρία λεπτά και µετά διαλύονταν για τον φόβο των καραµπινιέρων.
Για το 1943 οι πληροφορίες είναι λίγες, λέει ο Αντώνης Λιάκος. Ο Ηλίας Βενέζης αναφέρει µόνο – ήταν υπάλληλος στην Εθνική Τράπεζα – ότι έγινε εορτασµός στο κτίριο της Εθνικής στην Πλατεία Κοτζιά, το οποίο όµως περικυκλώθηκε από τους Γερµανούς που είχαν πλέον αναλάβει την αστυνόµευση. Οι τελευταίοι υποχρέωσαν τους συµµετέχοντες στην εκδήλωση να µείνουν µε τα χέρια ψηλά µέχρι το βράδυ, ενώ έστειλαν είκοσι περίπου από αυτούς σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. ∆εν γύρισαν όλοι πίσω. Το 1944 πραγµατοποιήθηκε ο πρώτος επίσηµος εορτασµός µε παρέλαση παρόντος του πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου. «Η Πολιτεία επικύρωσε έναν εορτασµό που είχε καθιερωθεί από τα κάτω και είχε πραγµατοποιηθεί ήδη ανεπίσηµα τα προηγούµενα χρόνια», λέει ο κ. Λιάκος.
Ηταν όµως αυτή η µοναδική αιτία τούτης της καθιέρωσης; «Ολες οι µεγάλες εθνικές επέτειοι στην Ελλάδα συνδέονται µε την έναρξη και όχι µε το αποτέλεσµα ενός αγώνα, µε την ικανότητα δηλαδή του έθνους να εξεγείρεται απέναντι στη σκλαβιά (25η Μαρτίου) ή τον φασισµό (28η Οκτωβρίου)», είπε η Χριστίνα Κουλούρη, καθηγήτρια Νεώτερης Ιστορίας στο Πανεπιστήµιο Πελοποννήσου. «Και η ξεχασµένη επέτειος της 3ης Σεπτεµβρίου, που γιορταζόταν από το 1844 µέχρι το 1862, συνδεόταν µε την εξέγερση για το Σύνταγµα και όχι µε την ψήφισή του. Ακόµη και η 17η Νοέµβρη παραπέµπει σε αντίσταση και εξέγερση και όχι στην πτώση της χούντας», είπε.
Η γιορτή της «απόλυτης σύµπνοιας»
Ολοι συµφώνησαν ότι το τέλος του Β’ Παγκοσµίου Πολέµου βρίσκει την Ελλάδα στο µέσο µιας τραγωδίας (Εµφύλιος) και όχι µιας γιορτής. Αντανακλαστικά, η επιλογή της 28ης Οκτωβρίου – που είναι τριπλή γιορτή για τη Θεσσαλονίκη – «συµβολίζει τη σχεδόν απόλυτη σύµπνοια των Ελλήνων, συµπεριλαµβανοµένου ακόµη και του Μεταξά», όπως λέει ο καθηγητής Νεώτερης Ιστορίας στο Πανεπιστήµιο Αθηνών Χάγκεν Φλάισερ. Οσο για τα υπόλοιπα, ίσως απλώς έπρεπε να παραλειφθούν. Κατά την έκφραση της Χριστίνας Κουλούρη, «η 28η Οκτωβρίου ήταν το βολικό. Ο πόλεµος εναντίον των Ιταλών. Και εκεί εξαντλείτο η συζήτηση».
