Στα μέσα Σεπτεμβρίου του 1937, πριν από εβδομήντα τέσσερα χρόνια, έκανε μια εθελούσια πτήση από τον βράχο του Ακροκόρινθου ο Ιωάννης Συκουτρής, ένας νεότατος και ιδιοφυής κλασικός φιλόλογος, θύμα του φθόνου, της μιζέριας και της υποκριτικής κοινωνίας της Ελλάδας, την εποχή που ο σπιθαμιαίος δικτάτορας παιάνιζε τον τρίτο ελληνικό πολιτισμό, τρομάρα του.
Θα μου πείτε πώς το θυμήθηκα αυτό το αποτρόπαιο για την πνευματική ζωή του τόπου γεγονός, σήμερα. Αλίμονο, σήμερα πιο επίκαιρο ηχεί αυτό που ο καθηγητής και ακαδημαϊκός τότε Σωκράτης Κουγέας είχε εκφράσει αλληλέγγυος εν ζωή με τον Συκουτρή, στον επικήδειο λόγο του. «Μικρό κανόνι εκρέπαρε και ξαρματώθη κάστρο», στίχο από ένα μανιάτικο μοιρολόγι, ένα από κείνα που ο Κουγέας είχε συλλέξει σε μια σπουδαία του συλλογή. Πράγματι οι μικρόψυχοι της εποχής, συνάδελφοι εν πανεπιστημίω, δημοσιογράφοι και άλλοι επιστρατευμένοι συκοφάντες από όλα τα κοινωνικά στρώματα ήταν ένα άθλιο κανονάκι της φωτιάς, που όμως σώριασε έναν γίγαντα της επιστήμης.
Ο Συκουτρής, φιλόλογος ολκής, που σε ηλικία που άλλοι σπάνε μόλις το αυγό και ξεμυτίζουν στον επιστημονικό χώρο, είχε διαπρέψει στη Γερμανία. Είχε εκλεγεί καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Πράγας, θέση που δεν δέχτηκε γιατί ήθελε να προσφέρει τις γνώσεις του και τα παιδαγωγικά του οράματα στην πατρίδα, διορίστηκε υφηγητής στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών αλλά δεν ψηφίστηκε ως καθηγητής γιατί έπεσαν οι ψύλλοι να τον φάνε.
Σήμερα που το πανεπιστήμιο, όπως όλοι οι θεμελιώδεις θεσμοί της κοινωνίας μας, περνάει κρίση και τα οργανωμένα συντεχνιακά συμφέροντα πετροβολούν, όπως οι γνωστοί άγνωστοι κουκουλοφόροι, κάθε προσπάθεια για προσαρμογή του τουλάχιστον στα προ πεντηκονταετίας ισχύοντα στα πανεπιστήμια της Ευρώπης, της Αμερικής, της Ασίας και της Αφρικής, είναι πρόσφορο και αναγκαίο απαιτητικά να ανατρέξουμε στον διωγμό που υπέστη ο Συκουτρής, συμβολικό παράδειγμα, όσων άλλων δασκάλων, συγγραφέων, καλλιτεχνών που τράβηξαν του λιναριού τα πάθη, υπερασπιζόμενοι αξίες, ιδέες, πρωτοπόρες γνώσεις. Να θυμηθούμε τον Ροΐδη και τους διωγμούς για την «Πάπισσα Ιωάννα», τον αφορισμό του Λασκαράτου, τους προπηλακισμούς του Ψυχάρη, τον απηνή διωγμό και την αυτοκτονία του Καρυωτάκη, τους χυδαίους υπαινιγμούς εναντίον του Καβάφη, τις δίκες και τους διωγμούς του Δελμούζου, του Δ. Γληνού, του Παπανούτσου, τον αφορισμό και την πολεμική λυσσαλέα του Καζαντζάκη, τις απολύσεις από δημόσιες θέσεις του Βάρναλη, του Βάρβογλη, του Παρθένη, τις εξορίες του Κατράκη, του Ρίτσου, του Δεσποτόπουλου, τις καταδίκες σε θάνατο του Αναγνωστάκη, την υποχρεωτική προσφυγιά της Αξιώτη, του Δ. Χατζή, του Μακρή, του Σεβαστίκογλου, του σκηνοθέτη Γιαννίδη, του Λουντέμη.
Και να ήταν μόνο το κράτος της Δεξιάς, δικτατορικό ή αστικό, που γινόταν αστυφύλακας ιδεών και βασανιστής ιδεολόγων. Η δογματική Αριστερά και τα σταλινικά πρότυπα και μιμήματα κυνήγησαν και απομόνωσαν, συχνά εξόντωσαν, αριστερούς διανοουμένους. Ο Κατσαρός, ο Πατρίκιος, ο Αναγνωστάκης, ο Αλεξάνδρου, ο Τσίρκας αντιμετώπισαν άτυπα κομματικά δικαστήρια. Ακόμη και τον Ρίτσο μετά τη Μεταπολίτευση, νεολαίοι μιας ζντανοφικής νοοτροπίας εξαιτίας της δημοσίευσης του εξομολογητικού αυτοβιογραφικού έργου του, τον χαρακτήριζαν σε κομματικά περιοδικά «παρακμιακά μικροαστό»!
Ο Συκουτρής τόλμησε να ταράξει τα νερά της πανεπιστημιακής ραστώνης.
Και την εποχή που στη Ρωσία του Στάλιν και στη Γερμανία του Χίτλερ γίνονταν τα πογκρόμ και τα ολοκαυτώματα εναντίον των αντιφρονούντων, των Εβραίων, των Τσιγγάνων και των ομοφυλοφίλων, ο Συκουτρής με νηφαλιότητα, επιστημονική τεκμηρίωση, ποιητική ερμηνευτική φαντασία, αναλύει ένα από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας φιλοσοφίας αλλά και λογοτεχνίας. Αφού αναλύει τον αρχαίο έρωτα, τολμά, στο τελευταίο κεφάλαιο της εισαγωγής του να τιτλοφορεί το περιεχόμενο: «Πλατωνικός έρως και χριστιανική αγάπη».
Επιστρατεύτηκαν τα γνωστά γραΐδια, τα λάβαρα και τα εξαπτέρυγα της υποκρισίας, η φαλλοκρατική πατριδοκαπηλική μαφία αλλά και τα χαμαντράκια της εκπαίδευσης και της πανεπιστημιακής κόζα νόστρα. Πώς ν’ αντέξει ένας ευαίσθητος δάσκαλος όταν ο κίτρινος Τύπος δημοσίευε καθημερινά τα τηλεγραφήματα των εκδορέων Πατρών, του συλλόγου γονέων, της εφορίας και της εκπαιδευτικής περιφέρειας τάδε και δείνα που καταδίκαζαν τον αναίσχυντο, τον υπερασπιστή των κιναίδων, τον διαφθορέα της νεολαίας, τον άθεο Συκουτρή. Η Ελλάδα έχασε στα 36 χρόνια του μια μεγάλη φερέλπιδα διεθνή επιστημονική προσωπικότητα. Είχα τη μεγάλη τύχη να συζητώ και να συνεργάζομαι με φοιτητές του σεμιναρίου του, σπουδαίους αργότερα φιλολόγους και οι αναμνήσεις τους ήταν όχι απλώς ζώσες, αλλά εγκαυστικές.
Οι ίδιοι άνθρωποι που καταδίωξαν στο Αθήνησι τον Συκουτρή, αργότερα με τη «Δίκη των τόνων» κυνήγησαν τον Ιωάννη Κακριδή και φρόντισαν στα χρόνια που σπούδασα να εξωθήσουν στην επιστημονική εξορία τον σπουδαίο φιλόλογο και λατινιστή Κολακλίδη. Ευτυχώς εκείνος φτάνοντας στις ΗΠΑ γνώρισε στον μεγάλο Γιάκομπσον τον Καβάφη και έκτοτε ο Αλεξανδρινός έγινε ποιητής του 20ού αιώνα.
Τελευταία Νέα