Ο θάνατος του συνιδρυτή της Apple Στιβ Τζομπς από καρκίνο του παγκρέατος, έφερε για μία ακόμα φορά στο προσκήνιο μία δύσκολη νόσο, που τα τελευταία χρόνια έχει κοστίσει τη ζωή σε αρκετούς διάσημους ανθρώπους.

Ο όγκος του Τζομπς ήταν στην πραγματικότητα ένας από τους καρκίνους του παγκρέατος που έχουν καλύτερη πρόγνωση απ’ ό,τι οι μορφές της νόσου που κόστισαν γρήγορα τη ζωή στον ηθοποιό Πάτρικ Σουέιζι (ήταν πρωταγωνιστής στην κλασική ταινία «Ghost») και στον φημισμένο τενόρο Λουτσιάνο Παβαρότι.

Ο καρκίνος του Τζομπς είναι επίσης πολύ πιο σπάνιος. Στις ΗΠΑ, λ.χ., οι πάσχοντες που διαπιστώνεται ότι έχουν νευροενδοκρινή όγκο του παγκρέατος, όπως λέγεται η νόσος του Τζομπς, είναι περίπου 1.000 τον χρόνο.

Αντίστοιχα, ο «παραδοσιακός» καρκίνος του παγκρέατος, δηλαδή το αδενοκαρκίνωμα, από το οποίο έπασχαν οι Σουέιζι και Παβαρότι, ανιχνεύεται κάθε χρόνο σε 40.000 Αμερικανούς (υπολογίζεται πως το σχεδόν 95% των καρκίνων του παγκρέατος είναι αδενοκαρκινώματα).

Ο καρκίνος του παγκρέατος έχει υψηλό ποσοστό θνησιμότητας, κυρίως επειδή συνήθως δεν προκαλεί συμπτώματα και έτσι ανιχνεύεται όταν ήδη βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο. Στις ΗΠΑ αποτελεί την τέταρτη κύρια αιτία θανάτου από καρκίνο.

Στην Ελλάδα, υπολογίζεται πως περισσότεροι από 1.070 άντρες και γυναίκες διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο με παγκρεατικό καρκίνο, ενώ σχεδόν άλλοι τόσοι χάνουν τη ζωή τους από αυτόν.

Η πρόγνωση

Μία άλλη διαφορά μεταξύ των δύο μορφών παγκρεατικού καρκίνου εντοπίζεται στην πρόγνωσή τους:

* Το 50-60% των πασχόντων από νευροενδοκρινείς όγκους του παγκρέατος επιζούν επί τουλάχιστον 5 χρόνια μετά τη διάγνωση, ενώ αν ο καρκίνος είναι ήδη μεταστατικός όταν γίνει η διάγνωση, το ποσοστό αυτό μειώνεται στο 27%. Ο Στιβ Τζομπς έζησε επτά χρόνια με τον καρκίνο του.

* Το αντίστοιχο ποσοστό στην περίπτωση του «παραδοσιακού» παγκρεατικού καρκίνου είναι 5-10%. Η μέση επιβίωση όταν ο καρκίνος είναι μεταστατικός, είναι περίπου 10 μήνες, κατά τον δρα Ντάνιελ Λάμποου, επικεφαλής του Τμήματος Χειρουργικής Ογκολογίας στο Νοσοκομείο Mount Sinai της Νέας Υόρκης.

Ο Παβαρότι έχασε τη ζωή του 14 μήνες έπειτα από τη διάγνωση του καρκίνου του (πέθανε το 2007), ενώ ο Σουέιζι έπειτα από 20 μήνες (πέθανε το 2009).

Ένας άλλος γνωστός ηθοποιός, ο Μάικλ Λάντον (πρωταγωνιστούσε την δεκαετία του ’70 στην τηλεοπτική σειρά «Το Μικρό Σπίτι στο Λιβάδι») έζησε μόλις 3 μήνες μετά τη διάγνωση του καρκίνου του (πέθανε το 1991)

Το πάγκρεας

Όπως εξηγεί ο δρ Λάμποου, οι νευροενδοκρινείς όγκοι αρκετές φορές αρχίζουν στο πάγκρεας, αλλά πιο συχνά εμφανίζονται πρώτα στο λεπτό έντερο και, σπανιότερα, στην σκωληκοειδή απόφυση, στο στομάχι ή στο ορθό έντερο.

Το πάγκρεας βρίσκεται βαθιά μέσα στην κοιλιά, ανάμεσα στο στομάχι και στην σπονδυλική στήλη, και δίπλα στο ήπαρ.

Έχει δύο κύριες λειτουργίες: μία εξωκρινή που παίζει ρόλο στην πέψη και μία ενδοκρινή η οποία είναι η ρύθμιση των επιπέδων σακχάρου (γλυκόζης) στο αίμα, σύμφωνα με το Κολέγιο Παθολόγων & Χειρουργών του Πανεπιστημίου Κολούμπια.

Επειδή το πάγκρεας βρίσκεται τόσο βαθιά μέσα στο σώμα, η πρώιμη διάγνωση των όγκων σε αυτό είναι δύσκολη, διότι στα πρώτα στάδια του καρκίνου ο όγκος δεν επεμβαίνει στην λειτουργία παρακείμενων οργάνων, όπως το στομάχι, το ήπαρ ή η χοληδόχος κύστη, σύμφωνα με την ιατρική βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Τζωνς Χόπκινς.

Νευροενδοκρινείς όγκοι

Οι νευροενδοκρινείς όγκοι εκδηλώνονται στα κύτταρα του παγκρέατος που παράγουν ορμόνες, με συνέπεια να προκαλείται υπερπαραγωγή αυτών των ορμονών.

Οι όγκοι αυτοί χωρίζονται σε συμπτωματικούς και ασυμπτωματικούς, αναλόγως με το αν προκαλούν ή όχι ύποπτες κλινικές εκδηλώσεις. Τα τυχόν συμπτώματα που θα εμφανιστούν σχετίζονται πρωτίστως με την ορμονική υπερπαραγωγή.

Αν λ.χ. ο όγκος έχει αναπτυχθεί στα κύτταρα που παράγουν την ορμόνη γαστρίνη (είναι αυτή που ρυθμίζει την παραγωγή οξέων στο στομάχι), το επακόλουθο θα είναι υπερπαραγωγή γαστρίνης και πεπτικών οξέων – και ο ασθενής μπορεί να αναπτύξει έλκος στο στομάχι που θα του προκαλέσει πόνο, ναυτία και ανορεξία.

Αναλόγως, λοιπόν, με το είδος των παγκρεατικών κυττάρων στα οποία αναπτύσσεται ο καρκίνος, ο ασθενής ενδέχεται να εκδηλώσει συμπτώματα όπως διάρροια, δυσπεψία, επίμονο στομαχικό έλκος, δερματικό εξάνθημα, θρομβώσεις στους πνεύμονες ή «πέτρες στη χολή» (χολολιθίαση).

Ηλικία διάγνωσης

Οι νευροενδοκρινείς όγκοι συχνά εκδηλώνονται σε νεαρά άτομα – κυρίως σε 30άρηδες και 40άρηδες (ο Τζομπς ήταν 49 ετών όταν διαγνώστηκε με τη νόσο). Αντιθέτως, το αδενοκαρκίνωμα του παγκρέατος εκδηλώνεται σε μεγαλύτερης ηλικίας ανθρώπους (μέση ηλικία εμφάνισής του είναι τα 60 χρόνια).

Οι παράγοντες κινδύνου για την εκδήλωση νευροενδοκρινών όγκων στο πάγκρεας παραμένουν εν πολλοί άγνωστοι. Γενικά όμως για τους καρκίνους του παγκρέατος, παράγοντες κινδύνου θεωρούνται η ηλικία, το κάπνισμα, η παχυσαρκία, ο διαβήτης και η φυλή (στη μαύρη φυλή τα κρούσματα είναι περισσότερα απ’ ό,τι στη λευκή).

Η θεραπεία

Η κύρια θεραπεία για τους νευροενδοκρινείς όγκους είναι η εγχείρηση και μερικές φορές η έγχυση ουσιών που αποτρέπουν την υπερπαραγωγή των ορμονών. Η παραδοσιακή χημειοθεραπεία σπανίως είναι αποτελεσματική, κατά τον δρα Λάμποου.

Πολλοί ασθενείς, εξάλλου, χρειάζονται (όπως συνέβη και στην περίπτωση του Τζομπς) μεταμόσχευση ήπατος, ενώ τον τελευταίο χρόνο στο φαρμακευτικό οπλοστάσιο εναντίον τους έχουν προστεθεί δύο φάρμακα, οι ουσίες σουνιτινίμπη και εβερόλιμους, που συνιστώνται κυρίως σε πάσχοντες από προχωρημένους (μεταστατικούς) νευροενδοκρινείς όγκους του παγκρέατος.