Η αλήθεια για τον αρχηγό της Μεγάλης Απόδρασης

Ολόκληρη η ιστορία του μεγαλύτερου δραπέτη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου θα έρθει επιτέλους στο φως αφού η οικογένειά του έδωσε την περασμένη εβδομάδα τα έγγραφά του στο βρετανικό Αυτοκρατορικό Πολεμικό Μουσείο. Το εν λόγω αρχείο, το οποίο αποτελεί μια από τις πολυτιμότερες συλλογές επιστολών, ημερολογίων και φωτογραφιών που «επέζησε» του πολέμου, αλλά έμεινε κρυμμένο για μεγάλο μέρος των 65 τελευταίων ετών, ρίχνει φως στη ζωή του Ρότζερ Μπάσελ, του αξιωματικού της RAF, που ήταν γνωστός ως «Big X» (Μεγάλος Χ) και οργάνωσε το 1944 τη μαζική απόδραση από το στρατόπεδο αιχμαλώτων Stalag Luft III. Η ιστορία απαθανατίσθηκε στο βιβλίο του Πολ Μπρίκχιλ «Η Μεγάλη Απόδραση» και στην ταινία τον ρόλο του Μπάσελ υποδυόταν ο Ρίτσαρντ Ατένμπορο.

Ο επισμηναγός Μπάσελ, απόφοιτος του Κέμπριτζ, δικηγόρος και διεθνής σκιέρ με έντονη ερωτική ζωή, εκτελέστηκε από την Γκεστάπο σε ηλικία 33 ετών με προσωπική διαταγή του Χίτλερ μερικές ημέρες μετά τη νέα του σύλληψη.

Η ανιψιά του, η κινηματογραφίστρια Λίντι Ουίλσον, έφθασε αυτό τον μήνα στο Λονδίνο, αφού η οικογένεια συμφώνησε να δωρίσει στο μουσείο τα έγγραφα του Μπάσελ. Το αρχείο είχε φυλαχτεί μετά τον Πόλεμο και δεν είχε βγει στο φως ώς το 2005. «Η απόφαση να δώσουμε το αρχείο του Ρότζερ στο Αυτοκρατορικό Πολεμικό Μουσείο αποτελεί αναγνώριση του ποιος ήταν και του γεγονότος ότι δεν ανήκε μόνο σε μας, αλλά και στη χώρα για την οποία πέθανε», δήλωσε η κ. Ουίλσον. Ελπίζει πως ο θείος της, ο οποίος γεννήθηκε στη Νότια Αφρική αλλά έζησε από τα 14 του στη Βρετανία, θα γίνει τώρα ευρύτερα γνωστός. «Η ελπίδα μου είναι ότι ο ρόλος του θα αναγνωριστεί αληθινά – θα αναγνωριστεί επιτέλους – από τη χώρα που αγάπησε και για την οποία αγωνίσθηκε και ότι θα γίνει μέρος της κουλτούρας της, της ιστορίας της. Σ’ αυτήν ανήκει».

«ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΘΑΡΡΟΥΣ». Ο Τόνι Ρίτσαρντς, επικεφαλής εγγράφων και ήχου στο μουσείο, περιέγραψε τη Μεγάλη Απόδραση ως ένα σημαντικό γεγονός του Πολέμου, κυρίως επειδή έκανε φανερή την προθυμία του έθνους να πολεμήσει τον Ναζισμό. «Ηταν μια τέλεια ένδειξη θάρρους: η αποφασιστικότητα να αποδράσει, να κάνει αυτό που πίστευε ότι ήταν σωστό παρ’ όλους τους κινδύνους και τις συνέπειες. Ο Ρότζερ Μπάσελ έγινε υπόδειγμα αυτού του θάρρους και της αποφασιστικότητας». Ο Ρίτσαρντς λέει πως η πραγματική σημασία της απόδρασης ήταν η προπαγανδιστική αξία της. «Το να διαβάζεις στις βρετανικές εφημερίδες ότι 76 άνδρες απέδρασαν από ένα στρατόπεδο υψίστης ασφαλείας ήταν πραγματικά εμψυχωτικό. Γι’ αυτό ο Χίτλερ το πήρε τόσο σοβαρά. Ηρθε σε πολύ δύσκολη θέση. Δεν μπορείς να έχεις αιχμαλώτους των επίλεκτων βρετανικών δυνάμεων να κάνουν βόλτες κατά βούληση στη Γερμανία».

Ο Μπάσελ ήταν η κινητήρια δύναμη πίσω από τη σημαντικότερη απόδραση βρετανών και συμμάχων αιχμαλώτων στη διάρκεια του Πολέμου, ένας άνδρας που η προσωπική αντίστασή του στη ναζιστική επίθεση θα έπρεπε πιθανόν να του έχει εξασφαλίσει μια θέση στο συμμαχικό πάνθεον, όπως έγινε με τα κατορθώματα του Ντάγκλας Μπέιντερ, του πιλότου μαχητικού που είχε γίνει άσος παρ’ όλο που είχε χάσει τα πόδια του σε αεροπορικό ατύχημα πριν από τον πόλεμο.

Πιλότος ενός Σπιτφάιρ που καταρρίφθηκε πάνω από τη Γαλλία και αιχμάλωτος το 1940, ο Μπάσελ πραγματοποίησε τρεις σημαντικές αποδράσεις. Τον σταμάτησαν στα ελβετικά σύνορα το 1941, αλλά δραπέτευσε και πάλι αργότερα την ίδια χρονιά και έφτασε στην Πράγα, όπου οι Γερμανοί υποψιάζονταν ότι αναμείχθηκε στη δολοφονία του Ράινχαρντ Χάιντριχ, του Ράιχ Προτέκτορ της Τσεχοσλοβακίας, «πρίγκιπα» των Ες-Ες και αρχιτέκτονα της Τελικής Λύσης.

Επειτα από μήνες στα χέρια της Γκεστάπο, ο Μπάσελ εστάλη στο Stalag Luft III, όπου κατάφερε να ηγηθεί 600 αιχμαλώτων που ανήγαγαν την απόδραση σε… βιομηχανική δραστηριότητα. Εβδομήντα έξι άνδρες δραπέτευσαν από το στρατόπεδο μέσω μιας σήραγγας μήκους 105 μέτρων, που την αποκαλούσαν «Χάρι», τη νύκτα της 24ης Μαρτίου 1944. Για λίγες ώρες, οι δραπέτες του Μπάσελ δημιούργησαν ένα «δεύτερο μέτωπο» βαθιά στο εσωτερικό της Γερμανίας σ’ ένα κρίσιμο σημείο του Πολέμου. Πέντε εκατομμύρια Γερμανοί λέγεται ότι συμμετείχαν στην καταδίωξη των αξιωματικών της RAF. Ο Χίτλερ ήταν έξαλλος.

Τρεις αιχμάλωτοι κατάφεραν να βγουν από την κατεχόμενη Ευρώπη• 23 συνελήφθησαν και επέστρεψαν σε διάφορα στρατόπεδα αιχμαλώτων πολέμου. Πενήντα εκτελέσθηκαν από την Γκεστάπο. Στη Βρετανία ξέσπασε οργή για την κατάφωρη παραβίαση της Συνθήκης της Γενεύης από τη Γερμανία εις βάρος στρατιωτών των Συμμάχων. Ο Αντονι Ιντεν, ο υπουργός Εξωτερικών, απευθύνθηκε στο Κοινοβούλιο μόλις τα νέα έφθασαν στη Βρετανία.

ΧΑΡΙΣΜΑΤΙΚΟΣ. Ο κ. Ρίτσαρντς είπε στους «Τάιμς» του Λονδίνου: «Οταν διαβάσεις το αρχείο, παίρνεις μια γεύση για το τι τύπος ήταν ο Μπάσελ. Ηταν απ’ αυτούς που δεν τους ξεχνάς.

Μια ισχυρή προσωπικότητα, πραγματικά χαρισματική, η οποία τον έκανε αγαπητό σε τεράστιο αριθμό ανδρών με τους οποίους υπηρέτησε, καθώς και σε πολλές από τις γυναίκες που συνάντησε.

Ο Ρότζερ ήταν εντελώς παραγνωρισμένος ως ιστορική φυσιογνωμία. Εχει κάθε δικαίωμα να μη λησμονηθεί. Ισως το αρχείο θα μας βοηθήσει να το πετύχουμε».

Το Αυτοκρατορικό Πολεμικό Μουσείο κατέχει ήδη τα αρχεία και ηχογραφημένες μαρτυρίες πολλών από τους άνδρες που συμμετείχαν στη Μεγάλη Απόδραση. Ο στόχος του είναι να καταγραφούν οι θυσίες προσώπων στη διάρκεια του Πολέμου οποιοδήποτε κι αν ήταν το υπόβαθρό τους, μέσω των προσωπικών ιστοριών και μαρτυριών τους. Το αρχείο του Ρότζερ Μπάσελ είναι η τελευταία προσθήκη στη βιβλιοθήκη αυτή.