Ελάχιστα (έως καθόλου) γνωστό είναι τι συνέβη σε εκείνο το χαμένο γκαράζ, σε μια πόλη της Βενεζουέλας, όπου σύμφωνα με τον μύθο έντεκα νεαροί μουσικοί μαζεύτηκαν το 1975 για να ακούσουν το όραμα ενός δωδέκατου, λίγο πιο πεπειραμένου συναδέλφου τους για την καταπολέμηση της φτώχειας και της εγκληματικότητας. Σημασία έχει ότι κάπως έτσι ξεκίνησε η ιστορία του El Sistema, του προγράμματος εκπαίδευσης κλασικής μουσικής, που ο Χοσέ Αντόνιο Αμπρέου εμπνεύστηκε ελπίζοντας να βοηθήσει τα παιδιά του Καράκας, του Σαν Κριστομπάλ και των άλλων πόλεων της Βενεζουέλας. Ο στόχος ήταν να μάθουν πώς δουλεύει ένα βιολί ή ένα πιάνο και όχι ένα όπλο, μια σύριγγα ή ό,τι άλλο έβαζαν στο χέρι τους η ανισότητα και το περιθώριο.
Πριν από εκείνη τη συνάντηση ο Αμπρέου είχε αρχίσει να χτίζει μια αξιόλογη καριέρα οικονομολόγου, έχοντας αποφοιτήσει με τον υψηλότερο έπαινο από το Καθολικό Πανεπιστήμιο Αντρές Μπέλο του Καράκας και έχοντας ολοκληρώσει ένα διδακτορικό στα Οικονομικά στο Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια. Ως πανεπιστημιακός καθηγητής ξεχώρισε και τα χρόνια που θα ακολουθούσαν θα του επιφύλασσαν και πολιτικές θέσεις, όπως μέλος του Κογκρέσου της χώρας του, οικονομικός σύμβουλος στο Εθνικό Συμβούλιο Οικονομίας, διευθυντής σχεδιασμού του Κεντρικού Γραφείου Συντονισμού αλλά και πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Πολιτισμού ή, τελικά, υπουργός Πολιτισμού το 1983.
Ομως ο Αμπρέου, γεννημένος στις 7 Μαΐου του 1939 στην πόλη Βαλέρα, ένα εμπορικό και επιχειρηματικό κέντρο της Βορειοδυτικής Βενεζουέλας, προερχόταν από ένα σπίτι που είχε περισσότερες παρτιτούρες και μουσικά όργανα παρά εγχειρίδια οικονομικών και πολιτικής. Οχι ότι οι γονείς του δεν τον είδαν να κρατάει την οικογενειακή μουσική παράδοση ζωντανή. Το μεγαλύτερο από τα έξι παιδιά τους ήταν μόνο ένας μικρός muchacho όταν μπήκε για πρώτη φορά σε ωδείο στην πόλη Μπαρκισιμέτο και σίγουρα θα ένιωσαν αρκετά περήφανοι όταν η ενηλικίωσή του τον βρήκε στη Μουσική Ακαδημία του Καράκας, να σπουδάζει στο πλάι των σημαντικότερων μουσικών της πατρίδας του: πιάνο με τον Μοϊσές Μολέιρο, εκκλησιαστικό όργανο και τσέμπαλο με τον Εβένσιο Καστεγιάνος και σύνθεση με τον Βισέντε Εμίλιο Σόχο. Οι μουσικές ικανότητές του θα αναγνωρίζονταν και με το κρατικό βραβείο συμφωνικής μουσικής το 1967, όμως το κέρδος του από τις παράλληλες σπουδές του σε αριθμούς και νότες πρέπει να ήταν άλλο. Πριν από την «ιδρυτική πράξη» του El Sistema σε εκείνο το γκαράζ, ο Αμπρέου είχε πειστεί, όπως θα δήλωνε αργότερα, ότι «όποιος γεννά μουσική ομορφιά, παίζοντας ένα όργανο, αντιλαμβάνεται εσωτερικά το πόσο ουσιαστική είναι η αρμονία των ανθρώπων».
Αν θέλουμε να μιλήσουμε με αριθμούς, η υλοποίηση της ιδέας του περί αρμονίας έχει ανοίξει τον δρόμο από τις φτωχογειτονιές της Βενεζουέλας μέχρι τα 280 κέντρα ή τις περίπου 500 ορχήστρες και τα άλλα μουσικά σύνολα του El Sistema, για περισσότερα από 300.000 παιδιά. Οσο δε κάποιοι σκεπτικιστές κάνουν λόγο για ένα εκπαιδευτικό σύστημα στημένο στα οργανωτικά πρότυπα της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, ο 73χρονος Αμπρέου (που δεν αρνείται τη βαθιά αφοσίωσή του στον Καθολικισμό), παραμένει ανύπαντρος, ζει, όπως λέγεται σχεδόν ασκητικά, και αφιερώνει όλες τις δυνάμεις του στο πρόγραμμα. Περιοδεύει ανά τον κόσμο ελαφρά κυρτωμένος λόγω ηλικίας, κάτω από ένα αγαπημένο γκρι παλτό, επισκέπτεται παρόμοιες πρωτοβουλίες και παραλαμβάνει αναρίθμητα βραβεία, είτε από την UNESCO, είτε από το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ, είτε από τη Βασιλική Μουσική Ακαδημία της Σουηδίας.
Πρόσφατα, λες και όλα αυτά δεν ήταν αρκετά, ο Γκουστάβο Ντουνταμέλ, ο δημοφιλής μαέστρος που ξεκίνησε σαν προτεζέ του Αμπρέου και εξελίχθηκε σε μουσικό διευθυντή της Φιλαρμονικής του Λος Αντζελες, κατέκτησε το βραβείο Γκράμι καλύτερης ορχηστρικής εκτέλεσης για την τελευταία ηχογράφηση της ορχήστρας του με την Deutsche Grammophon. Το ίδιο το παράδειγμα του El Sistema, που έχει ήδη παραρτήματα σε Ηνωμένες Πολιτείες και Μεγάλη Βρετανία, έδωσε έμπνευση για μια παρόμοια πρωτοβουλία στην Κολομβία. Και όμως, την ίδια στιγμή, δεν είναι λίγοι εκείνοι που «…σφίγγουν καχύποπτα τα χείλη τους, βλέποντας την ικανότητα…» για την ικανότητα του Αμπρέου να συνεργάζεται άψογα με όλες τις περασμένες κυβερνήσεις της Βενεζουέλας και σήμερα να επιδοτείται γενναιόδωρα από τον Ούγκο Τσάβες. Ο Αμπρέου φυσικά, όσο αυξάνεται η παγκόσμια επιρροή του Εθνικού Δικτύου Παιδικών και Νεανικών Ορχηστρών – το επίσημο όνομα του El Sistema – και όσο οι πιστοί μαθητές του μεταμορφώνονται σε διευθυντές και μαέστρους που διαπρέπουν πολύ μακριά από τα σύνορα της Βενεζουέλας, δεν κάνει τον κόπο να απαντήσει σε όλα αυτά. Αν το έκανε, πάντως, μπορεί και να χρησιμοποιούσε τον αγαπημένο του αφορισμό: «Το πιο ιερό από τα ανθρώπινα δικαιώματα», δηλώνει ο βενεζουελάνος μαέστρος με κάθε ευκαιρία, «είναι το δικαίωμα στην τέχνη».
Τελευταία Νέα