Αν και αποδεκατισμένος, ο μεγάλος νικητής ήταν ο Κόκκινος Στρατός. Και το πρόσωπο που ενσάρκωνε κατεξοχήν εκείνη τη νίκη ήταν ο Στάλιν. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το δημοτικό συμβούλιο του Βόλγκογκραντ αποφάσισε να πάρει και πάλι το όνομα που διατηρούσε έως το 1961 η ιστορική πόλη. Η Πόλη του Βόλγα, σύμβολο της λήθης του σταλινικού τρόμου, έγινε και πάλι Πόλη του Στάλιν στη μνήμη εκείνης της αποφασιστικής μάχης. Αυτή η αμφιλεγόμενη μετονομασία, όμως, έριξε την πρώτη σκιά στην επέτειο. Οι Αρχές του Βόλγκογκραντ δέχθηκαν επικρίσεις όχι μόνο από μη κυβερνητικές οργανώσεις, αλλά ακόμη και από τον Συνήγορο των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Ρωσίας. «Η απόφαση συνιστά προσβολή στη μνήμη των θυμάτων», δήλωσε ο Βλαντίμιρ Λούκιν. Το Κρεμλίνο προτίμησε τη σιωπή. Μίλησαν όμως οι πραγματικοί πρωταγωνιστές εκείνης της μάχης, ρώσοι στρατιώτες που έδωσαν σκληρές μάχες σώμα με σώμα σε μια παγωμένη κόλαση. Σήμερα βρίσκονται κοντά στο βιολογικό τους τέλος. Οι μαρτυρίες τους είναι το ντοκουμέντο των τελευταίων επιζώντων.

Είναι πιθανότατα η τελευταία συνάντηση γερμανών και ρώσων βετεράνων. Οι Γερμανοί ήρθαν στο ραντεβού με πολιτικά ρούχα, ο Σιδηρούς Σταυρός ασφαλώς άφαντος. Οι Ρώσοι, αντίθετα, έφθασαν με τα μετάλλιά τους στο πέτο.

«Ενας από τους γερμανούς αξιωματικούς που είχαμε συλλάβει μ’ έφτυσε στο πρόσωπο και με αποκάλεσε στα γερμανικά “καταραμένο γουρούνι”» θυμάται ο Μιχαήλ Κιρίλοφ, που στη Μάχη του Στάλινγκραντ ήταν μόλις 17 χρόνων. «Επειτα απ’ όλα όσα είχαν κάνει στο Στάλινγκράντ μου, δεν μπόρεσα να το ανεχτώ αυτό. Τον έφτυσα κι εγώ –αλλά με το όπλο μου…».

ΟΜΑΔΙΚΟΙ ΤΑΦΟΙ. Ο 17χρονος στρατιώτης ήξερε ότι θα μπορούσε να περάσει από στρατοδικείο για την εκτέλεση του γερμανού αξιωματικού. «Είχα ενεργήσει ενάντια στις διαταγές του Στάλιν να μην πυροβολούμε τους αιχμαλώτους» λέει. Η οργή, όμως, ήταν πολύ μεγάλη. Ηταν το φυσικό αποτέλεσμα ενός ολέθρου που άφησε πίσω του εκατομμύρια νεκρούς. Ομαδικοί τάφοι ανοίχτηκαν κατά δεκάδες στην πόλη. Ακόμη και σήμερα, δεν υπάρχει περίπτωση να γίνουν εργασίες για την κατασκευή ενός δρόμου ή μιας γέφυρας χωρίς να βρεθούν σκελετοί ή στρατιωτικά κράνη.
Η επική μάχη ξεκίνησε τον Αύγουστο του 1942 με βομβαρδισμό του Στάλινγκραντ από τη Λουφτβάφε και ολοκληρώθηκε στις 31 Ιανουαρίου του 1943 με μάχες σώμα με σώμα. Την ημέρα εκείνη ο στρατάρχης Φρίντριχ Πάουλους υποχρεωνόταν σε ταπεινωτική παράδοση. Το γεγονός είχε τεράστιο αντίκτυπο και στις δύο χώρες. Για τους Γερμανούς ήταν η στιγμή να καταλάβουν ότι είχε έρθει η ώρα να πληρώσουν για τις αμαρτίες τους.

Κάποιοι συγγενείς σήμερα ψάχνουν τα ίχνη των προγόνων τους. Είναι αγνοούμενοι ή έχουν πεθάνει; Αφησαν την τελευταία τους πνοή στο πεδίο της μάχης ή στο στρατόπεδο συγκέντρωσης; Πέθαναν από την πείνα ή εκτελέστηκαν;

Οπως σημειώνουν οι βρετανικοί «Τάιμς», οι Γερμανοί είναι στοιχειωμένοι από τα Χριστούγεννα του 1942: το πολικό ψύχος, τις εν ψυχρώ εκτελέσεις, τις φήμες για κρούσματα κανιβαλισμού. Από την άλλη πλευρά, η Μάχη του Στάλινγκραντ για τους Ρώσους είναι το σύμβολο ηρωισμού και καρτερίας. Και ακόμη, το σύμβολο εθνικής ανύψωσης που για να επιτευχθεί χρειάστηκε η θυσία αμέτρητων ανθρώπων.
Πολλοί Ρώσοι σήμερα θέλουν να αλλάξει ονομασία το Βόλγκογκραντ, η πόλη του Βόλγα, και να ξαναγίνει Στάλινγκραντ, η πόλη του Στάλιν. Οι υπογραφές που έχουν συγκεντρωθεί για το σχετικό αίτημα φτάνουν τις 50.000. Δεν σκέφτονται όμως όλοι με αυτόν τον τρόπο. Στα 90 του ο Μπόρις Μπουρντένκο που θα παρελάσει αύριο με τη στολή του βετεράνου δηλώνει ότι η επέτειος πρέπει να είναι ημέρα περίσκεψης. Ο πόλεμος δεν είναι δόξα αλλά τρόμος. «Από την πρώτη ώς την τελευταία ημέρα της μάχης ήμουν τρομοκρατημένος» ομολογεί. «Ημασταν παιδιά όταν μας επιστράτευσαν. Δεν είχα ούτε ένα κορίτσι και δεν είχα ξυριστεί ούτε μια φορά πριν τελειώσει ο πόλεμος». Γιος δασκάλων, από έφεδρος έγινε σύντομα επικεφαλής διμοιρίας. Στην κορυφαία φάση της μάχης, ο μέσος όρος επιβίωσης στην πρώτη γραμμή του μετώπου ήταν μόλις μερικές ώρες. «Εάν σκότωσα κανέναν; Δεν ξέρω. Ο διοικητής μάς έλεγε “πυρ”, εμείς πυροβολούσαμε, αλλά δεν ξέρω εάν σκότωσα κανέναν» αναφέρει.
Ο 87χρονος Μιχαήλ Κιρίλοφ, από την άλλη, δείχνει στον απεσταλμένο των «Τάιμς» τα παλιά του τραύματα και θυμάται τον πρώτο του αντίπαλο που έπεσε νεκρός από τις δικές του σφαίρες. «Συνήθως δεν ήξερες ποιος πυροβολούσε ποιον. Αλλά εγώ κατάφερα να πετύχω τον φασίστα που με πυροβόλησε. Ημασταν πολύ κοντά».

Στους ήρωες του Κόκκινου Στρατού είναι και η χορωδός Ζόγια Κορνίκοβα. Η 85χρονη γυναίκα εμψύχωνε τους στρατιώτες από το ραδιόφωνο και αύριο θα τραγουδήσει το επικό άσμα «Δόξα στα χρόνια που ήταν τόσο σπουδαία» με τη συνοδεία της χορωδίας του Στρατού. «Ημασταν πενήντα γυναίκες τότε. Σήμερα έχουμε απομείνει δώδεκα και οι έξι είναι πάνω από 90».

Τα γεγονότα της 31ης Ιανουαρίου του 1943 έχουν μείνει χαραγμένα στη μνήμη του Πιοτρ Αλκχούτοφ. Ο 89χρονος βετεράνος ήταν από τους πρώτους που εισέβαλαν στο υπόγειο του κτιρίου όπου ο Φρίντριχ Πάουλους ανακοίνωσε την παράδοση των γερμανικών δυνάμεων και ένας από τις λίγες δεκάδες επιζώντων από ένα τάγμα 5.500 ανδρών. Ηταν επίσης ένας από τους φρουρούς του γερμανού στρατάρχη. «Είναι 200 μέρες και νύχτες που δεν μπορείς να ξεχάσεις ποτέ. Ακόμη βλέπω μπροστά μου εκείνες τις σκηνές. Αυτές οι εικόνες δεν σε αφήνουν ποτέ». Ο φρουρός του Πάουλους θα παρακολουθήσει στις αυριανές εκδηλώσεις μια αναπαράσταση της σύλληψης του γερμανού στρατάρχη. Είναι ανάμεσα σε αυτούς που θέλουν το Βόλγκογκραντ να ξαναγίνει Στάλινγκραντ: «Πολεμήσαμε για να σώσουμε το Στάλινγκραντ και έτσι θα πρέπει να λέγεται η πόλη. Ζητάμε δημοψήφισμα» είναι το αίτημα που διατυπώνει στον απεσταλμένο της εφημερίδας «Ιντιπέντεντ».

ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΤΑΛΙΝ. Σύμφωνα με τη βρετανική εφημερίδα, πολλοί από τους βετεράνους έχουν θετική γνώμη για τον Στάλιν. Αυτό που βλέπουν στον «πατερούλη» της Σοβιετικής Ενωσης είναι μια στρατιωτική ιδιοφυΐα, τον ηγέτη που έσωσε τη χώρα τους από τη ναζιστική επέλαση.

Η πρώτη συνάντηση του Πιοτρ Αλκχούτοφ με τους γερμανούς αντιπάλους του μετά το πεδίο της μάχης ήταν το 1985. Τη χρονιά εκείνη, μια ομάδα ρώσων βετεράνων είχε επισκεφθεί το Αννόβερο, γενέθλια πόλη του Φρίντριχ Πάουλους. Η συνάντηση δεν ήταν εύκολη. «Ηταν φοβερό. Εμείς στεκόμασταν στη μια πλευρά της αίθουσας και οι εκείνοι κάθονταν στην άλλη. Κανένας δεν ήθελε να μιλήσει, μόνο κοιτούσαμε ο ένας τον άλλον με καχυποψία. Ομως κάποιος έσπασε τη σιωπή κι αρχίσαμε να μιλάμε όλοι. Στο τέλος όλα ήταν εντάξει» διηγείται.

Στο Βόλγκογκραντ σήμερα υπάρχει κοινό ρωσογερμανικό νεκροταφείο. Καμιά φορά το επισκέπτονται βετεράνοι του γερμανικού στρατού ή συγγενείς θυμάτων. Στις αυριανές εκδηλώσεις θα συμμετάσχει και μια συμφωνική ορχήστρα από τη Γερμανία. «Για πολύ καιρό δεν θέλαμε να έρχονται στην πόλη μας Γερμανοί» παραδέχεται ένας άλλος ρώσος βετεράνος. «Τελικά, όμως, καταλαβαίνεις ότι έχουν αλλάξει από τότε. Και ότι πρέπει να είμαστε φίλοι».

Οι σταθμοί

17 Ιουλίου 1942

Η Λουφτβάφε αρχίζει να βομβαρδίζει το Στάλινγκραντ και τα πλοία εφοδιασμού της πόλης στον ποταμό Βόλγα. Μεγάλο μέρος της πόλης μετατρέπεται σε ερείπια

23 Αυγούστου

Γερμανικά τεθωρακισμένα προσεγγίζουν την πόλη από τη βόρεια πλευρά της ενώ ο ρωσικός Στρατός επιχειρεί να αναδιοργανωθεί

13 Σεπτεμβρίου

Οι Γερμανοί εξαπολύουν μεγάλης κλίμακας επίθεση. Οι ρωσικές γραμμές άμυνας σπάνε συνεχώς

19 Νοεμβρίου

Ο Κόκκινος Στρατός αντιδρά επιχειρώντας να περικυκλώσει τις γερμανικές δυνάμεις στην πόλη. Οι Γερμανοί αρχίζουν να πληρώνουν υψηλό τίμημα στον ρωσικό χειμώνα

23 Νοεμβρίου

290.000 γερμανοί στρατιώτες παγιδεύονται στην πόλη, αποκομμένοι από τις προμήθειες.

12 Δεκεμβρίου

Ο ρώσος στρατηγός Γκεόργκι Ζούκοφ υποχρεώνει τις γερμανικές δυνάμεις σε οπισθοχώρηση

31 Ιανουαρίου 1943

Οι περισσότεροι γερμανοί στρατιώτες παραδίδονται, ενώ κάποιες μονάδες συνεχίζουν να μάχονται έως τις 2 Φεβρουαρίου. Η επίσημη παράδοση γίνεται από τον στρατάρχη Φρίντριχ Πάουλους

Τελευταία Νέα