Για μια σειρά ετών παρατηρούμε ότι το Τμήμα Φυσικής (ΤΦ) στο ΑΠΘ υποδέχεται τρία τουλάχιστον (στατιστικά μιλώντας πάντα) σύνολα φοιτητών: 1) Ενα 60% που θα έπρεπε να το συμβουλέψουμε να αλλάξει καριέρα γιατί βρέθηκε εκεί «κατά λάθος» και θα ταλαιπωρηθεί σπουδάζοντας πολλά χρόνια άδικα. 2) Ενα 20% που πήγε πολύ καλά στις εξετάσεις και αντιπροσωπεύει φοιτητές αποφασισμένους να σπουδάσουν φυσική, και 3) Ενα 20% που έπρεπε να του δώσουμε μια ακόμα ευκαιρία για να δούμε αν θα περάσει στην κατηγορία 1) ή 2) στις εξετάσεις του επόμενου έτους. Συμπερασματικά, μόνο 60 φοιτητές από τους 200 θα έπρεπε να συνεχίσουν στο δεύτερο έτος και πιθανά στο τρίτο να έφταναν τελικά οι 30! Είναι σαφές ότι το 70% των φοιτητών που σπουδάζουν στο πανεπιστήμιο βρίσκονται εκεί γιατί δεν βλέπουν άλλη επαγγελματική διέξοδο και θα συσσωρευτούν σταδιακά στην κατηγορία των «αιώνιων φοιτητών».
Σε όλα τα πανεπιστήμια της Ευρώπης στα ΤΦ συνεχίζουν σπουδές στα δύο τελευταία χρόνια μόνο 20-30 φοιτητές και φοιτήτριες. Είναι άραγε τόσο μεγάλη η ζήτηση για φυσικούς στη βιομηχανία και την εκπαίδευση το 2013 στην Ελλάδα για να εισάγουμε φέτος στα πέντε ΤΦ της χώρας 1.200 νέους φυσικούς; Ας τα σκεφτούν, λοιπόν, όλα αυτά μαζί με τους γονείς τους όσοι και όσες θα επιλέξουν τμήματα το επόμενο εξάμηνο και ας μην πέσουν στην παγίδα του υπουργείου Παιδείας που αύξησε αυθαίρετα τον αριθμό των εισακτέων στα τμήματα που δεν «καταργήθηκαν» (για πολιτικές σκοπιμότητες). Το ΤΦ του ΑΠΘ του χρόνου θα δεχτεί 250 (!) φοιτητές (μαζί με τις μεταγραφές). Γιατί;
Το πολιτικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει το υπουργείο Παιδείας είναι ότι δεν έχει απάντηση στο ερώτημα: αν μόνο το 30% από τους απόφοιτους του λυκείου κατευθύνεται στα πανεπιστήμια, τι θα κάνουμε με τους υπόλοιπους; Νομίζω ότι καταλαβαίνουμε όλοι ότι η λύση «να πάνε στο πανεπιστήμιο» δεν ήταν ποτέ λύση και ιδιαίτερα το 2013. Η λύση να πάνε στα ΤΕΙ, που πάλι για πολιτικούς λόγους έγιναν Ανώτατα Τεχνολογικά Ιδρύματα, δεν είναι επίσης λύση. Ποια είναι τελικά η λύση; Διεθνώς έχει δημιουργηθεί μια νέα κατηγορία πτυχίων με σαφέστατα επαγγελματικά δικαιώματα: τα δημόσια κολέγια. Μια ιδέα, λοιπόν, είναι να μην κλείσουν οι σχολές και τα τμήματα στις περιφέρειες αλλά να αλλάξουν ριζικά κατεύθυνση και να μετατραπούν σε κολέγια (τη λύση αυτή επανέφερε πρόσφατα ο πρώην υφυπουργός Παιδείας Ι. Πανάρετος). Στα κολέγια η πρόσβαση θα είναι ελεύθερη. Οι οικογένειες δεν θα εξαντλούνται οικονομικά στα φροντιστήρια και τα παιδιά τους θα σπουδάζουν κοντά στα σπίτια τους. Γρήγορες σπουδές με σαφέστατο επαγγελματικό προσανατολισμό. Οταν ολοκληρώσουν τις σπουδές τους με επιτυχία, θα μπορούν να συνεχίζουν ανώτατες σπουδές αν το επιθυμούν, έπειτα από αίτηση στα ΑΕΙ ή ΑΤΕΙ. Το «Αθηνά 2» ας είναι μια πραγματική τομή προς την κατεύθυνση που κινούνται οι σπουδές παγκοσμίως, αξιοποιώντας φυσικά και όλες τις σύγχρονες τεχνολογίες (e-courses) που τα τελευταία χρόνια αναπτύσσονται στον χώρο της εκπαίδευσης.
Προτείνουμε, λοιπόν, να προχωρήσουμε στο «Αθηνά 2» με τα παρακάτω βήματα: 1) Σοβαρή αναβάθμιση της Αρχή Διασφάλισης και Πιστοποίησης της Ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση (ΑΔΙΠ). 2) Αξιολόγηση όλων των ΑΕΙ και ΑΤΕΙ. 3) Ενας μικρός αριθμός ΑΕΙ και ΑΤΕΙ να συνεχίσει να λειτουργεί με δραστικά μειωμένο αριθμό φοιτητών και φοιτητριών. 4) Τα υπόλοιπα ΑΕΙ και ΑΤΕΙ να μετατραπούν σε κολέγια αξιοποιώντας το κτιριακό και ανθρώπινο δυναμικό που αυτή τη στιγμή διαθέτουν. Μόνο στα τμήματα των ΑΕΙ και ΑΤΕΙ που θα κατατεθεί υπερβολικός αριθμός αιτήσεων να γίνεται η επιλογή με εισαγωγικές εξετάσεις. Να επιτρέπεται η συνεχής μετακίνηση φοιτητών/τριών προς όλες τις κατευθύνσεις ύστερα από αίτηση των ενδιαφερομένων στα τμήματα υποδοχής. 5) Το υπουργείο Παιδείας πρέπει να αφήσει τα ΑΕΙ, τα ΑΤΕΙ και τα κολέγια (αν τελικά ιδρυθούν) να κανονίσουν την πορεία τους και το μέλλον τους. Να αξιολογεί και να χρηματοδοτεί μόνο τα ιδρύματα που είναι βιώσιμα με βάση τους εγγεγραμμένους φοιτητές/τριες αλλά και τον ρυθμό αποφοίτησήςτους.
Με αυτά τα δεδομένα η λέξη «αριστεία» για τα ιδρύματα θα αποκτήσει νόημα και δεν θα είναι απλά μια ευχή, αλλά θα αποτελέσει ζήτημα επιβίωσης ο ανταγωνισμός μεταξύ τους. Ο δρόμος που ακολουθεί σήμερα η Πολιτεία (όλα τα πτυχία «ανώτατα» και υποβαθμισμένα) είναι καταστροφικός για τους νέους μας. Το πτυχίο από «βραχιόλι» κοινωνικής ανέλιξης γίνεται «θηλιά» στον λαιμό τους και εισιτήριο στην ανεργία. Μόνο οι οικονομικά ισχυροί θα στείλουν τα παιδιά τους σε αξιόλογα πανεπιστήμια του εξωτερικού και θα καλύψουν τη σχετικά περιορισμένη αγορά εργασίας σε πτυχιούχους. Ας καταλάβει το υπουργείο ότι ακόμα και αν στείλουν 300, 400 ή και 500 εισακτέους στο Τμήμα Φυσικής του ΑΠΘ, μόνο 30 θα τελειώσουν στην ώρα τους και θα βρουν δουλειά –οι υπόλοιποι για ποιον ακριβώς λόγο σπουδάζουν στο πανεπιστήμιο;
Ο Λουκάς Βλάχος είναι καθηγητής στο Τμήμα Φυσικής του ΑΠΘ.
