Αναζήτηση
Στα χρόνια της δικτατορίας υπήρχαν οι ναύαρχοι των σαλονιών και οι ναύαρχοι της θάλασσας. Ο κυβερνήτης του αντιτορπιλικού «Βέλος» και από τους πρωτεργάτες του Κινήματος του Ναυτικού κατά της χούντας Νίκος Παππάς ήταν από τους δεύτερους: αυθεντικός, πληθωρικός, επίμονος. «Ενας άνθρωπος με αλατισμένο αίμα», όπως τον θυμάται ο Κωνσταντίνος Γκορτζής, μέλος του πληρώματός του κατά την ανταρσία του ’73. Ο Νίκος Παππάς πέθανε χθες, σε ηλικία 84 ετών, έπειτα από μακρά μάχη με τον καρκίνο. Επί χρόνια είχε διατηρήσει επαφές με τον αντιναύαρχο εν αποστρατεία Κωνσταντίνο Γκορτζή, ο οποίος πρόκειται να μιλήσει και στην κηδεία, σύμφωνα με την τελευταία επιθυμία του θανόντος. Οι πορείες των δύο ανδρών διασταυρώθηκαν σε μια ταραγμένη πολιτικά και κοινωνικά εποχή για την Ελλάδα.
Μετά τη φοιτητική εξέγερση στη Νομική Σχολή της Θεσσαλονίκης και της Αθήνας, τον Φεβρουάριο του 1973, αξιωματικοί του Ναυτικού αποφάσισαν να δράσουν κατά του καθεστώτος. Το σχέδιό τους προέβλεπε αποκλεισμό του Πειραιά και άλλων μεγάλων λιμανιών, κατάληψη της Σύρου, πρόσκληση των πολιτικών όλων των κομμάτων για σχηματισμό κυβέρνησης. Οι προθέσεις τους όμως έγιναν γνωστές στη χούντα. Ακολούθησαν συλλήψεις αξιωματικών. Το Κίνημα, έτσι όπως είχε σχεδιαστεί, δεν εκδηλώθηκε ποτέ. Ο Παππάς, ο οποίος είχε πρωτοστατήσει στις ζυμώσεις, συμμετείχε εκείνες τις ημέρες σε νατοϊκή άσκηση με το πλοίο «Βέλος». Εκεί υπηρετούσε ως σημαιοφόρος και ο κ. Γκορτζής, σε ηλικία 22 ετών.
Η ΑΝΤΑΡΣΙΑ. Οταν πληροφορήθηκε τις εξελίξεις στην Ελλάδα ο Παππάς ζύγισε τις επιλογές του. Ο κ. Γκορτζής τον θυμάται να έχει ως πρώτη σκέψη την επιστροφή στο Αιγαίο. Φοβόταν όμως ότι θα κληθεί να χρησιμοποιήσει τα κανόνια του πλοίου, κάτι που θα οδηγούσε σε εμφύλια σύγκρουση. Ακόμη και η σκέψη παράδοσής του στην Αθήνα αποδείχθηκε ότι δεν ήταν ενδεδειγμένη. Το καθεστώς θα τον φίμωνε, η αξία του Κινήματος θα υποβαθμιζόταν.
Τελικά, στις 25 Μαΐου 1973 το «Βέλος» αγκυροβολεί έξω από λιμάνι του Φιουμιτσίνο, στην Ιταλία. Από τους 270 αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και ναύτες του αντιτορπιλικού τουλάχιστον 180 προθυμοποιούνται να τον ακολουθήσουν, να ζητήσουν πολιτικό άσυλο, να καταγγείλουν τη δικτατορία στη διεθνή κοινότητα. Ο Παππάς ζητεί οι στρατευμένοι και οι παντρεμένοι να επιστρέψουν στις οικογένειές τους. Θέλει μια μικρή ομάδα πλάι του. Μένουν 30 άνδρες. Εξι σημαιοφόροι και 24 υπαξιωματικοί. Ανάμεσά τους και ο κ. Γκορτζής.
«Θα ήταν υποκριτικό να πω ότι τον ακολουθήσαμε επειδή ήμασταν αντιστασιακοί», λέει ο κ. Γκορτζής σε τηλεφωνική μας συνομιλία. «Τόσα χρόνια στη Σχολή Δοκίμων δεν μπορούσαμε να είμαστε πολιτικοποιημένοι. Αλλά σταθήκαμε δίπλα του πρώτα από ανασφάλεια, γιατί δεν ξέραμε τι θα γίνουμε αν τον χάσουμε. Και δεύτερον για να τον προστατέψουμε». Για τον κ. Γκορτζή ο Παππάς ήταν «ο πρώτος επαγγελματικός πατέρας». Τον θυμάται «τσιμενταρισμένο, με διαπεραστικό βλέμμα από τα συνεχώς μισόκλειστα μάτια του, καθόλου επιτηδευμένο στη συμπεριφορά ή στο λεξιλόγιό του».
Γεννημένος στην Κύμη το 1929, με καταγωγή από τα Ψαρά, ο Νίκος Παππάς ήξερε καλά τη θάλασσα. Από μικρό παιδί ο πατέρας του τον έπαιρνε μούτσο στα εμπορικά καράβια. Σε αντίθεση με άλλα παιδιά αξιωματούχων του Ναυτικού, δεν μεγάλωσε σε καμπίνες. «Δεν ήταν ναύαρχος των σαλονιών», λέει ο κ. Γκορτζής. Σύμφωνα με τον ίδιο, ο Παππάς δεν νοιαζόταν για τους τύπους και τους κανονισμούς. Τον ένοιαζε η ουσία. Στους ναύτες του δεν έκανε πολιτικές ομιλίες.
Ενδεικτικό του χαρακτήρα του Παππά είναι ένα περιστατικό που διηγείται ο κ. Γκορτζής. Καθώς το πλοίο βρισκόταν στον Ναύσταθμο της Σαλαμίνας, ένας ναύτης εξαφανίστηκε μετά την άδειά του. Τον κήρυξαν λιποτάκτη. Επέστρεψε ημέρες αργότερα, μελανιασμένος. Είπε ότι τον βασάνισαν στο ΕΑΤ-ΕΣΑ. Ο Παππάς, σύμφωνα με τον κ. Γκορτζή, διέταξε ΕΔΕ και κάλεσε και τους βασανιστές. Δεν έδειξε ανοχή. «Θυμάμαι που τους έβριζε», λέει ο κ. Γκορτζής.
Η ανταρσία του «Βέλους» το ’73 είχε διεθνή αντίκτυπο και ήταν σημαντικό πλήγμα στην εικόνα του δικτατορικού καθεστώτος στο εξωτερικό. Μετά την πτώση της δικτατορίας ο Παππάς ανέλαβε διάφορες θέσεις στο Ναυτικό, διετέλεσε αρχηγός του ΓΕΝ και συμμετείχε στην υπηρεσιακή κυβέρνηση του Ι. Γρίβα και στην οικουμενική κυβέρνηση Ζολώτα ως υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας. Είχε προτάσεις να πολιτευτεί από όλα τα κόμματα, τις οποίες όμως αρνήθηκε. Εγραφε, σύμφωνα με τον κ. Γκορτζή, επί χρόνια προσωπικές επιστολές σε πρωθυπουργούς της χώρας για την ποιότητα της δημοκρατίας, χωρίς να εισπράξει απάντηση.
