«Να αφήσω πολιτικές ορμήνιες, δεν το θεωρώ σοβαρό. Θέλω να επιστρέψω και να ταφώ στον τόπο που γεννήθηκα, στο Παλιοζογλώπι, και συγκεκριμένα στον Αϊ-Λια για να ‘χω αγνάντιο. Ο τάφος να είναι απλός, μόνο να φραχτεί για να μην με ξεχώσουν τα αγρίμια. Δεν θέλω λόγους και στεφάνια. Αυτά να εκφραστούν με βοήθεια στο Κόμμα». Με αυτά τα συγκλονιστικά λόγια κατέληγε η διαθήκη του Χαρίλαου Φλωράκη, από τον θάνατο του οποίου συμπληρώθηκαν οκτώ χρόνια (πέθανε στις 22 Μαΐου 2005, σε ηλικία 91 ετών). Στο Παλιοζογλώπι Καρδίτσας, στην τοποθεσία του Αϊ-Λια, όπου ετάφη σύμφωνα με την τελευταία επιθυμία του, θα παραστεί ο νέος γενικός γραμματέας του ΚΚΕ Δημήτρης Κουτσούμπας αύριο το μεσημέρι σε εκδήλωση «τιμής και μνήμης» για τον επί 17 χρόνια γενικό γραμματέα του ΚΚΕ (από το 1972 έως το 1989), τον θυμόσοφο «γέροντα» της κομμουνιστικής Αριστεράς, ο οποίος κατέστη σύμβολο του μεταπολιτευτικού ΚΚΕ.

Παρά τις αποστάσεις που έχει πάρει εδώ και αρκετά χρόνια ο Περισσός από τις επιλογές του Χαρίλαου Φλωράκη (συγκρότηση του Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου και συγκυβέρνηση Τζαννετάκη του 1989), η πολιτική κληρονομιά που άφησε ο άλλοτε αμετανόητος κομμουνιστής ηγέτης αναμφισβήτητα βαραίνει έως σήμερα το κόμμα αυτό. Οσα έχουν μεσολαβήσει από τον θάνατό του αλλά και νωρίτερα έως σήμερα διαμορφώνουν ένα σύνθετο πλαίσιο μέσα στο οποίο ο Περισσός προσεγγίζει τον Χαρίλαο, όπως τον αποκαλούσαν πολιτικοί φίλοι και εχθροί. Ετσι, μπορεί να τιμάται από την κομματική ηγεσία η μνήμη του λαοφιλούς τότε ιστορικού ηγέτη του ΚΚΕ, ωστόσο, είναι σαφής η μετατόπιση που υπάρχει σε σχέση με την πολιτική κληρονομιά που άφησε η «παλαιά φουρνιά» και προσωπικά ο ίδιος.

«Η διαλεκτική της ζωής»

Το βέβαιο είναι ότι η «διαλεκτική της ζωής», την οποία επικαλούνταν συχνά ο Χαρ. Φλωράκης, παίζει περίεργα παιχνίδια. Πέντε χρόνια πριν από τον θάνατό του, ο επίτιμος πρόεδρος του ΚΚΕ είχε μιλήσει στο 16ο Συνέδριο του κόμματος, αλλά η ομιλία του εκείνη είχε ενοχλήσει την τότε ηγεσία. Το (αναδρομικό) ενδιαφέρον που έχει η μακρινή αυτή ιστορία είναι ότι για όσα εξέφραζε τότε τον προβληματισμό του εφιστώντας την προσοχή στους συντρόφους του για όσα λένε περί «λαϊκής εξουσίας» και «λαϊκής οικονομίας» είναι αυτά που σήμερα αποτελούν την κεντρική πολιτική γραμμή του ΚΚΕ, η οποία επικυρώθηκε προσφάτως από το 19ο Συνέδριο. Μάλιστα, τότε οι επίμαχες παράγραφοι της ομιλίας του είχαν απαλειφθεί από το κείμενο που δόθηκε στη δημοσιότητα έπειτα από παρέμβαση της Αλέκας Παπαρήγα αλλά και του διαδόχου της Δ. Κουτσούμπα.

Στις 15 Δεκεμβρίου 2000 το Γραφείο Τύπου της ΚΕ του ΚΚΕ είχε δώσει στη δημοσιότητα την ομιλία του επίτιμου προέδρου του κόμματος. Ο Χαρ. Φλωράκης ανέλυε σε αυτήν τη διεθνή κατάσταση μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού καθώς και την εσωτερική και στον ρόλο που είχε να διαδραματίσει το ΚΚΕ στο πλαίσιο της πολιτικής πρότασης του Αντιιμπεριαλιστικού, Αντιμονοπωλιακού, Δημοκρατικού Μετώπου την οποία έχει διακηρύξει από το 15ο Συνέδριο το 1996 (η πρόταση αυτή αντικαταστάθηκε πλέον από τον στόχο της «λαϊκής συμμαχίας» για τη «λαϊκή εξουσία»). Ωστόσο, από την τελευταία ενότητα της ομιλίας του αφαιρέθηκαν κάποια σημεία. Οι πληροφορίες της εποχής, μάλιστα, ανέφεραν ότι ο ίδιος δέχθηκε ισχυρές πιέσεις και τελικά έδωσε την έγκρισή του να μη συμπεριληφθούν οι επίμαχες αναφορές στο κείμενο που δόθηκε στη δημοσιότητα.

Στο γραφείο του 10ου ορόφου

Η συζήτηση έγινε στο γραφείο που διέθετε ο Χαρ. Φλωράκης στον 10ο όροφο της έδρας της ΚΕ του ΚΚΕ στον Περισσό. Δίπλα σε αυτό ήταν ένα μικρότερο γραφείο στο οποίο είχε εγκατασταθεί η Αλέκα Παπαρήγα, ενώ από την άλλη γειτνίαζε με το λεγόμενο «Γραφείο του Γενικού Γραμματέα», όπου συνεδρίαζε το Πολιτικό Γραφείο. Παρόντες ήταν ο Χαρ. Φλωράκης, η Αλέκα Παπαρήγα και ο τότε διευθυντής του «Ριζοσπάστη» και νυν γενικός γραμματέας του ΚΚΕ Δ. Κουτσούμπας, ο οποίος φέρεται να άσκησε αφόρητες πιέσεις στον Καπετάν Γιώτη προκειμένου να μη δημοσιοποιηθούν οι «νουθεσίες» του προς τα κομματικά στελέχη, με το σκεπτικό ότι κάτι τέτοιο θα «προκαλούσε σύγχυση».

Τα σημεία που απαλείφθηκαν τελικά με τη συγκατάθεσή του ήταν τα εξής: «Ορισμένοι σύντροφοι με τους όρους “λαϊκή εξουσία” και “λαϊκή οικονομία” εννοούν λίγο – πολύ τη “δικτατορία του προλεταριάτου”» (σ.σ. που προϋποθέτει την κατάληψη της εξουσίας από την εργατική τάξη, σύμφωνα με τη μαρξιστική θεωρία), επεσήμαινε ο Χαρ. Φλωράκης, τονίζοντας ότι «είναι φανερό πως αυτό βρίσκεται σε αντίθεση με τη θέση ότι η συγκρότηση του Αντιιμπεριαλιστικού, Αντιμονοπωλιακού, Δημοκρατικού Μετώπου δεν γίνεται με την προϋπόθεση της αποδοχής του σοσιαλισμού και ακόμα τροποποιεί τον χαρακτήρα του Μετώπου από Αντιιμπεριαλιστικό, Αντιμονοπωλιακό, Δημοκρατικό σε σοσιαλιστικό». Και σημείωνε ότι «με τέτοιους όρους Μέτωπο, όπως διακηρύχθηκε από το 15ο Συνέδριο και το επαναλαμβάνουν οι Θέσεις, δεν πρόκειται να έχουμε».

Οι «ανοιχτοί λογαριασμοί»

Δεκατρία χρόνια μετά, οι επισημάνσεις αυτές ήλθαν στην επιφάνεια μέσω του προσυνεδριακού διαλόγου που διεξήχθη στο ΚΚΕ πριν από το 19ο Συνέδριο, το οποίο επισφράγισε τη στροφή προς τη «σκληρή γραμμή».

«Διαβάζω από ορισμένα στελέχη ότι επιτέλους ξεκαθαρίζουμε πως μόνο με ένοπλη σύγκρουση λύνεται το ζήτημα της εξουσίας, ότι για πρώτη φορά δεν αφήνουμε περιθώρια σε κοινοβουλευτικές αυταπάτες», παρατηρούσε σχετικά κομματικό μέλος στο προσυνεδριακό άρθρο του, επισημαίνοντας με νόημα: «Θα είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον να το πει, όποιος το πιστεύει, ανοιχτά ότι “ο Χαρίλαος ήταν και λίγο οπορτουνιστής”».

Οπως και να έχει, η ηγεσία του ΚΚΕ διατηρεί ανοιχτούς λογαριασμούς με την παρακαταθήκη του Χαρίλαου Φλωράκη και ειδικότερα με το ’89, για το οποίο εκείνος συνήθιζε να λέει ότι «η Αριστερά το ξεβρώμισε, δεν το βρώμισε», ενοχλημένος για τα πυρά που δεχόταν για την ιστορική συγκατοίκηση με τη ΝΔ του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη και τις κατηγορίες περί «βρώμικου ’89».

Μάλιστα στο μήνυμα της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ που είχε εκδοθεί με αφορμή τον θάνατό του πριν από οκτώ χρόνια, καθώς και στο βιογραφικό που είχε δοθεί τότε στη δημοσιότητα από τον Περισσό, απουσίαζε κάθε αναφορά στη δημιουργία του ενιαίου ΣΥΝ και στην κυβέρνηση Τζαννετάκη. Απομένει η ιστορική αποτίμηση που θα κάνει η νέα ηγεσία του κόμματος για την περίοδο εκείνη στο πλαίσιο της συγγραφής του 3ου τόμου του ιστορικού δοκιμίου, όταν κάποτε αυτό εκδοθεί, που θα περιλαμβάνει τη μεταπολιτευτική δράση του 95χρονου ΚΚΕ.

Στην Καρδίτσα

Απόψε στις 8.30 μ.μ.θα πραγματοποιηθείομιλία του ΔημήτρηΚουτσούμπα στην κεντρική πλατεία της Καρδίτσας. Αύριο Κυριακή στις 12.00 το μεσημέρι ηΕπιτροπή Περιοχής Θεσσαλίας του ΚΚΕ οργανώνει εκδήλωση «τιμής και μνήμης» στον Χαρ. Φλωράκη στην ιδιαίτερη πατρίδα του, το Παλαιοζογλώπι Καρδίτσας, παρουσίατου γ.γ. του ΚΚΕ