Το πιθανότερο είναι ότι όταν έφαγε μπριάμ ο ιμάμης δεν λιγοθύμησε όπως συνέβη στην περίπτωση του ιμάμ μπαϊλντί, γιατί είναι ένα υπέροχο και ελαφρύ φαγητό που γίνεται με όλα τα καλοκαιρινά λαχανικά στο ταψί, εξού και σε κάποια μέρη λέγεται τουρλού. Ντομάτες, πατάτες, μελιτζάνες, πιπεριές, κολοκυθάκια και κρεμμύδια κομμένα σε περίπου ίδια κομμάτια, άλλοτε σοταρισμένα και άλλοτε όχι, μπαίνουν στον φούρνο μαζί με αρωματικά ψιλοκομμένα, άνηθο, δυόσμο, μαϊντανό ή και βασιλικό και οπωσδήποτε μερικές σκελίδες σκόρδο. Κάποιες μαγείρισσες το κάνουν στην κατσαρόλα, αλλά στο ταψί έχει άλλη νοστιμιά καθώς εξατμίζονται τα υγρά του και η επιφάνεια παίρνει χρώμα και γίνεται τραγανή.
Στην Κρήτη, όπου το λένε σοφαγάδα, σοφεγάδο, συμπεθεριό ή σοφικό, προσθέτουν μια χεριά φρέσκα φασολάκια και προαιρετικά λίγες μπάμιες και το σερβίρουν με ξινομυζήθρα, ενώ στη Λευκάδα το κάνουν σαν ανοικτή πίτα με χωριάτικο φύλλο και για γέμιση χρησιμοποιούν μπριάμ και κριθαράκι που απορροφά τα υγρά. Στη Γαλλία το ρατατούιγ είναι ένα από τα παραδοσιακά πιάτα της Προβηγκίας, όπου τα λαχανικά κατ’ αρχάς σοτάρονται και κατόπιν ψήνονται σε γάστρα, ενώ στην Τυνησία τα λαχανικά συνδυάζονται με φασόλια, αμύγδαλα, σταφίδες και κουσκούς και αρωματίζονται με κανέλα, κόλιαντρο, πιπέρι καγιέν και κουρκουμά.

Η αυθεντική συνταγή

1 κιλό κολοκυθάκια

1 κιλό πατάτες

3 ώριμες ντομάτες

από 1 πιπεριά, πράσινη, κόκκινη και κίτρινη

2-3 μελιτζάνες

3 κρεμμύδια

4 σκελίδες σκόρδο ολόκληρες

1/2 φλ. χυμό ντομάτας ή 1 κ.τ.σ. πελτέ

από 1/3 ματσάκι μαϊντανό, δυόσμο, βασιλικό, ψιλοκομμένα ή 1 κ.τ.γλ. ρίγανη

αλατοπίπερο

1 φλ. ελαιόλαδο

Κόβουμε τις μελιτζάνες σε μέτρια κομμάτια, τις αλατίζουμε, τις αφήνουμε 20 λεπτά, τις ξεπλένουμε με κρύο νερό και τις στεγνώνουμε. Καθαρίζουμε, πλένουμε και κόβουμε όλα τα λαχανικά σε ίσια κομμάτια και ψιλοκόβουμε τα αρωματικά. Σε ένα μεγάλο ταψί ρίχνουμε όλα τα υλικά, αλατοπιπερώνουμε, περιχύνουμε με τον χυμό ντομάτας και με ελαιόλαδο και ανακατεύουμε καλά όλα μαζί με καθαρά χέρια. Σκεπάζουμε το ταψί με αλουμινόχαρτο και ψήνουμε σε προθερμασμένο φούρνο στους 200 βαθμούς για μισή ώρα. Ξεσκεπάζουμε, ανακατεύουμε προσεκτικά, αν χρειάζεται προσθέτουμε λίγο ζεστό νερό και ψήνουμε χωρίς σκέπασμα για περίπου 40-60 λεπτά στους 180 βαθμούς μέχρι να αρχίσουν τα λαχανικά να καραμελώνουν.

ΚΑΙ ΟΙ ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ

Σοφεγάδα: Τσιγαρίζουμε φρέσκα και ξερά κρεμμύδια, προσθέτουμε βλίτα, φασολάκια, κολοκυθάκια, κορφάδες και λουλούδια, μάραθο, λίγη τριμμένη ντομάτα, πατάτες, αλάτι, πιπέρι, βασιλικό και δυόσμο και τα βράζουμε όλα μαζί.

Με κριθαράκι: Κόβουμε τα λαχανικά σε μικρά κυβάκια και τα ρίχνουμε στο ταψί μαζί με λίγο κριθαράκι και περισσότερα υγρά. Προαιρετικά λαδώνουμε το ταψί, στρώνουμε ένα χοντρό χωριάτικο φύλλο, ρίχνουμε τα λαχανικά, 2 αυγά χτυπημένα, λίγη φέτα τριμμένη και το κριθαράκι. Ψήνουμε περίπου 1 ώρα σε προθερμασμένο φούρνο στους 180 βαθμούς.

ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΦΑΓΗΤΟΥ

Η ΜΕΛΙΤΖΑΝΑ

Για να μην πικρίσει το φαγητό, κόβουμε τις μελιτζάνες σε κομμάτια, τις αλατίζουμε με μπόλικο αλάτι, τις αφήνουμε 20 λεπτά και τις ξεπλένουμε με κρύο νερό. Κατόπιν τις στεγνώνουμε καλά με χαρτί κουζίνας.

ΤΑ ΛΑΧΑΝΙΚΑ

Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει συγκεκριμένη συνταγή. Βάλτε ό,τι λαχανικά έχετε στη διάθεσή σας και θα γίνει εξίσου ωραίο, αρκεί να φροντίσετε να υπάρχει σωστή αναλογία μεταξύ τους.

ΤΑ ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ

Ισχύει η ίδια οδηγία. Βάλτε άνηθο ή μαϊντανό ή δυόσμο ή βασιλικό ή όλα μαζί αν σας αρέσουν. Η φρέσκια ή ξερή ρίγανη ταιριάζει επίσης στο φαγητό, μη ρίξετε όμως πολύ γιατί πικρίζει. Μπορείτε επίσης να προσθέσετε λουίζα και λίγο ξύσμα λεμονιού.

ΤΟ ΣΚΕΥΟΣ

Στην κατσαρόλα το φαγητό γίνεται πιο ζουμερό, ενώ στον φούρνο πιο στεγνό, πιο τραγανό και πιο μελωμένο. Είναι θέμα γούστου.

ΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΜΕΡΑ

Είναι εξίσου νόστιμο, κρύο ή ζεστό. Μπορείτε να συνοδέψετε με ζυμαρικά αφού αφαιρέσετε τις πατάτες ή να το ξαναβάλετε στον φούρνο με λίγη μπεσαμέλ και τριμμένο τυρί.