Στην Ανατολή οι τουρκικές σειρές «βοηθούν» τις γυναίκες να αλλάξουν σελίδα στη ζωή τους. Στη Δύση τις παρακολουθούν ως παραμύθι που ζωντανεύει όσα χάθηκαν με την πρόοδο. Κι ένα ελληνικό ντοκιμαντέρ ταξιδεύει από τα Βαλκάνια έως τη Μέση Ανατολή για να καταγράψει τι συμβαίνει όταν ο τηλεοπτικός δέκτης σβήνει.

Ζούσε επί 13 χρόνια στην κόλαση. Ολα αυτά τα χρόνια βίωνε καθηµερινά τη σεξουαλική κακοποίηση. Δεν περνούσε από το µυαλό της ότι θα µπορούσε να γλιτώσει από τον εφιάλτη, δεδοµένου ότι ζούσε στα Ηνωµένα Αραβικά Εµιράτα όπου τα δικαιώµατα των γυναικών φαντάζουν µε όνειρο θερινής νυκτός.

Η σωτήρας της εμφανίστηκε μια ημέρα από εκεί που δεν το περίμενε. Μέσα από την οθόνη της τηλεόρασης. Και το όνομα αυτής; Φατμαγκιούλ.
Σας ακούγεται οικείο; Είναι. Διότι η Φατμαγκιούλ –η ηρωίδα της τουρκικής σαπουνόπερας που τολμά να καταγγείλει τον βιαστή της και δικαιώνεται –δίνει κουράγιο στην κακοποιημένη γυναίκα από τα Εμιράτα. Γίνεται πρότυπο για την κακοποιημένη κοπέλα που βρίσκει το κουράγιο να απευθυνθεί σε δικηγόρο, τολμά να ζητήσει διαζύγιο και γυρνά σελίδα στη ζωή της.
Μπορεί η ιστορία αυτή να μοιάζει με παραμύθι, είναι όμως αληθινή και είναι μόνο μία από τις πολλές που ξετυλίγονται μέσα σε 56 λεπτά στη μεγάλη οθόνη, όσο διαρκεί δηλαδή και το ντοκιμαντέρ «Κισμέτ» της Νίνας – Μαρίας Πασχαλίδου, που πραγματεύεται την απήχηση που έχουν οι τουρκικές σαπουνόπερες στον αραβικό κόσμο, τη Μέση Ανατολή, αλλά και τα Βαλκάνια, ανακαλύπτοντας την έντονη επίδρασή τους στις γυναίκες.
«Ολα ξεκίνησαν το 2010 ενώ σπούδαζα στις Ηνωμένες Πολιτείες, όταν μια τουρκάλα φίλη μου μού έδωσε να διαβάσω ένα άρθρο για το φαινόμενο των τουρκικών τηλεοπτικών σειρών. Το βρήκα ενδιαφέρον αλλά δεν έδωσα ιδιαίτερη σημασία, μέχρι που επέστρεψα εκείνα τα Χριστούγεννα στην Ελλάδα και διαπίστωσα ότι η γιαγιά μου έβλεπε όλη την ημέρα τουρκικά. Συνειδητοποίησα λοιπόν ότι κάτι συμβαίνει», λέει η δημιουργός του ντοκιμαντέρ που κάνει απόψε παγκόσμια πρώτη στο διαγωνιστικό τμήμα του Διεθνούς Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ του Αμστερνταμ και είναι η μοναδική ελληνική συμμετοχή.
«Οι σειρές αυτές σπάνε τα ταμπού σε σχέση με τη θέση της γυναίκας ειδικά στον μουσουλμανικό κόσμο», εξηγεί η Νίνα – Μαρία Πασχαλίδου. Και για να διαπιστώσει αν και με ποιον τρόπο τα τουρκικά σίριαλ αλλάζουν τη νοοτροπία και κάποιες φορές ακόμη και τη ζωή των γυναικών χρειάστηκε να ταξιδέψει από την Κωνσταντινούπολη στο Κάιρο και το Αμπου Ντάμπι, αλλά και στη Σόφια και το Μόσταρ –χωρίς να παραλείψει την Αθήνα –για να μιλήσει τόσο με τις πρωταγωνίστριες των σειρών όσο και με τηλεθεάτριες.
«Χρειαζόμαστε τουρκικές σειρές σαν τη “Φατμαγκιούλ”, οι οποίες προβάλλουν τα δικαιώματα των γυναικών, σπάνε ταμπού και παροτρύνουν τις γυναίκες να μιλούν ανοιχτά», λέει η Σαμίρα, μια ακτιβίστρια από το Κάιρο, που συμμετείχε στην επανάσταση και υπέστη σεξουαλική παρενόχληση από αξιωματούχους του στρατού. Δεν το έβαλε κάτω όμως. Οχι μόνο μήνυσε τον αιγυπτιακό στρατό, αλλά κατάφερε να βάλει φρένο και στα τεστ παρθενίας στο Κάιρο.
Δεν είναι μόνο η «Φατμαγκιούλ» που έχει αλλάξει τα δεδομένα. Η σειρά «Η ζωή συνεχίζεται» τολμά να θέσει το θέμα του γάμου των ανηλίκων. Ο «Σουλεϊμάν» δείχνει πώς μια χριστιανή καταφέρνει να γίνει παντοδύναμη. Τα «Ασημένια φεγγάρια» μιλούν για μια γυναίκα που ξεκινά από χαμηλά, διεκδικεί τον έρωτα ενός άνδρα που την απορρίπτει για την καταγωγή της και προχωρά χωρίς να φοβάται τα εμπόδια. Τα «Εζέλ» και «Ασί» πραγματεύονται τα εγκλήματα τιμής.
«Ολα αυτά που σε εμάς φαίνονται δεδομένα, για τις κοινωνίες της Ανατολής είναι καινούργια. Οι γυναίκες θέτουν τις ηρωίδες αυτές ως πρότυπά τους, διότι δεν είναι ξένες, Δυτικές, αλλά σαν τις ίδιες», εξηγεί η Νίνα – Μαρία Πασχαλίδου που έχει σπουδάσει Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας, Κινηματογράφο και ειδικότερα Ντοκιμαντέρ στις ΗΠΑ.
Οσο για την άλλη όχθη, αυτή της Δύσης; «Εκεί οι γυναίκες παρακολουθούν τις σειρές με ένα αίσθημα νοσταλγίας για αξίες που χάθηκαν. Στην Κροατία ή και στην Ελλάδα υποστηρίζουν πως παρακολουθώντας τις τουρκικές σειρές ξαναβρίσκουν συνήθειες που χάθηκαν όπως το οικογενειακό φαγητό γύρω από το τραπέζι, τον σεβασμό στη γιαγιά, τον εραστή ή τον σύζυγο που προσπαθεί να κερδίσει τη γυναίκα, ενώ παράλληλα την προστατεύει», λέει η δημιουργός του ντοκιμαντέρ που αποτελεί μια παραγωγή της Forest Troop και της Anemon Productions, σε συμπαραγωγή –μεταξύ άλλων –με τα Al Jazeera και ARTE.
Κάποιοι άλλοι πάλι βλέπουν τη ζωή τους στη μικρή οθόνη –όπως λέει με χιούμορ το ζευγάρι της Τουρκάλας και του Ελληνα που ερωτεύτηκαν και ζουν στην Αθήνα -, καθώς μια ανάλογη ιστορία αποτελούσε το σενάριο της πρώτης τουρκικής σειράς με μεγάλη επιτυχία στην Ελλάδα, «Τα σύνορα της αγάπης».