Σαντιάγο Καλατράβα: Πρωτομάστορας στην κακοτεχνία

Στην περίπτωσή του, το κακό δεν τρίτωσε απλώς. Αντίθετα, φαίνεται να μεταδίδεται από έργο σε έργο σαν ένας ανεξέλεγκτος ιός. Οι επικρίσεις για υπερκοστολογήσεις και υπερβάσεις των προϋπολογισμών διαδέχονται τις κατηγορίες για κακοτεχνίες και παραλείψεις. Το τελευταίο κύμα αντιδράσεων προέρχεται από την ίδια του τη γενέτειρα, τη Βαλένθια, και αφορά το μεγαλύτερο έργο του: το Μέγαρο των Τεχνών που φέρει την υπογραφή του και από κόσμημα της Βαλένθια έχει αρχίσει να μετατρέπεται σε εφιάλτη. Ο Σαντιάγο Καλατράβα είναι ο πρώτος σταρ της αρχιτεκτονικής του οποίου τα έργα κάνουν το άστρο του να θαμπώνει. Οι Αρχές της πόλης, στην οποία γεννήθηκε πριν από 62 χρόνια, προσέφυγαν στη Δικαιοσύνη αφού είδαν ολόκληρα κομμάτια από μωσαϊκό που κοσμούσαν την πρόσοψη και την οροφή της Οπερας να αποκολλώνται από τον δυνατό αέρα και να γίνονται κομμάτια στο έδαφος. Το κτίριο σφραγίστηκε επ’ αόριστον –ή τουλάχιστον έως ότου ολοκληρωθούν οι εργασίες αποκατάστασης και μείνουν όλα στη θέση τους έπειτα από κάποια δυνατή ριπή ανέμου.

Η αποκόλληση των μωσαϊκών στη Βαλένθια είναι μόνο το τελευταίο μιας σειράς από «ατυχήματα» που αφορούν κατασκευές του ισπανού αρχιτέκτονα. Εργα του Σαντιάγο Καλατράβα υπάρχουν σε πολλές χώρες του κόσμου: την Ισπανία, την Ιταλία και την Ελλάδα, τη Γαλλία, τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ, την Αργεντινή και την Ιρλανδία. Σε πάρα πολλές περιπτώσεις ο θαυμασμός για το αισθητικό αποτέλεσμα συνοδεύτηκε από γκρίνιες, επικρίσεις και διαμαρτυρίες. Γιατί ο Σαντιάγο Καλατράβα δεν είναι μόνο ένας μετρ της φουτουριστικής αισθητικής. Δεν είναι μόνο ένας αρχιτέκτονας που σκιτσάρει τα έργα του σε ακουαρέλα για να αναλάβουν τα γραφεία του στη Ζυρίχη, το Παρίσι ή τη Νέα Υόρκη όλα τα υπόλοιπα. Είναι και ο βασιλιάς των υπερβάσεων. Στην Αθήνα, η διαφορά του προϋπολογισμού της στέγης του Ολυμπιακού Σταδίου από το τελικό της κόστος έφτασε το 12.771%. Στη Βαλένθια, το 300%. Και σαν μην έφταναν οι προϋπολογισμοί, που αποδείχθηκαν στη συνέχεια εκτός τόπου και χρόνου, ήρθαν και οι κακοτεχνίες να αμαυρώσουν τη φήμη ενός αρχιτέκτονα που υπηρετεί επίσης τις τέχνες της ζωγραφικής και της γλυπτικής. Στη Βενετία, για παράδειγμα, η γυάλινη γέφυρα αποδείχθηκε κίνδυνος – θάνατος. Το έργο εγκαινιάστηκε το 2008 στο Κανάλ Γκράντε μετ’ επαίνων αλλά και κάποιων επιφυλάξεων για την εναρμόνισή του με τον περιβάλλοντα χώρο. Οι αισθητικές επιφυλάξεις έδωσαν σύντομα τη θέση τους στις ενστάσεις για την ασφάλεια του έργου. Οι Αρχές της πόλης άρχισαν να δέχονται τα παράπονα ανύποπτων διαβατών που είχαν γλιστρήσει στα γυάλινα σκαλιά της γέφυρας. Την ίδια ώρα το Γενικό Λογιστήριο του ιταλικού κράτους διέταζε έρευνα για το δυσθεώρητο κόστος της κατασκευής που –τι έκπληξη! –απείχε έτη φωτός από τον αρχικό προϋπολογισμό. Στο Οβιέδο τα πράγματα πήγαν ακόμη χειρότερα αφού κατέρρευσε η κερκίδα του συνεδριακού κέντρου της πόλης. Ούτε η πεζογέφυρα που κατασκεύασε στην Ιερουσαλήμ άρεσε τελικά στους Ισραηλινούς. Ο ίδιος ξέρει να υπερασπίζεται πάντως τον εαυτό του. «Ο στόχος μου είναι πάντα να δημιουργήσω κάτι τόσο ξεχωριστό, ώστε να βελτιώνει την εικόνα της πόλης και να ομορφαίνει την καθημερινότητα των ανθρώπων που εργάζονται και ζουν σε αυτήν», έχει δηλώσει. Θα πρέπει να παραδεχθεί πάντως ότι ο κατάλογος με τους δυσαρεστημένους πελάτες του μεγαλώνει συνεχώς.