Την Κυριακή καλούμαστε να ψηφίσουμε την επιτομή ενός οξύμωρου σχήματος: μια Ενωμένη Ευρώπη που είναι μια Διχασμένη Ευρώπη. Μια Ευρώπη κατακερματισμένη, μισαλλόδοξη, ξενοφοβική, συντηρητική, καχύποπτη. Μια Ευρώπη με κάθε της λαό περιχαρακωμένο στα ζωτικά του ψεύδη: από τους αρχαίους ημών προγόνους των Ελλήνων στις θολές μνήμες της βρετανικής αποικιοκρατίας… Από τη βαριά βιομηχανία των Ιταλών στους ήχους του flamenco και των fados που σίγησαν…
Η Ευρώπη που μας καλεί στις κάλπες της είναι πλέον η ήπειρος ενός ιδιότυπου εμφυλίου. Δύο τα στρατόπεδα: «Εμείς» και οι «Αλλοι». Οπου το «Εμείς» ενέχει τους προνομιούχους. Η λευκή φυλή, οι γηγενείς, οι χριστιανοί, οι βόρειοι, οι πλούσιοι, οι προνομιούχοι. Κι επειδή από την οικονομική στην κοινωνική παράμετρο είναι ένα τσιγάρο δρόμος –το «Εμείς» εμπεριέχει τους αρτιμελείς, τους υγιείς, τους νέους, τους ωραίους. Και τους μορφωμένους: όχι με την έννοια της οικουμενικής καλλιέργειας. Με την έννοια της εξειδικευμένης κατάρτισης σε αντικείμενα χρήσιμα στην αγορά εργασίας: The man in the gray flannel suit πιο παρών από ποτέ!
Οι «Αλλοι» είναι ο αρνητικός προσδιορισμός όλων όσα αποκλείει το «Εμείς»: οι λαοί του Νότου (π.χ. «Εμείς» οι Ελληνες στα μάτια των άλλων γινόμαστε «Αλλοι»). Οι υπόλοιπες φυλές και θρησκείες. Οι οικονομικοί μετανάστες. Οι μη προνομιούχοι. Κατά τη Simone de Beauvoir και την Betty Friedan –και οι γυναίκες.
Με λίγα λόγια, είναι οι «ελαττωματικές παρτίδες»: άρρωστοι, άτομα με κινητικά ή νοητικά προβλήματα, δυσμορφία, παχυσαρκία, τρίτη ηλικία, έλλειψη γνώσεων. Και φυσικά τα φτηνά εργατικά χέρια των οικονομικών κολοσσών. Που –όταν δεν πνίγονται στα σαπιοκάραβα από τους δουλεμπόρους –ζουν στο περιθώριο προσπαθώντας να «ενοχλούν» όσο το δυνατόν λιγότερο.
Η αναλόγια του «Εμείς» και «Αυτοί» είναι 5% με 95%. Το μονοψήφιο ποσοστό αντιστοιχεί στους πατρικίους, το διψήφιο στους πληβείους του 21ου αιώνα.
Η διαδικασία του αρνητικού προσήμου στην κατηγοριοποίηση σε «Εμείς» και «Αυτοί» ονομάζεται «Othering» και δυστυχώς δεν μπορεί να μεταφραστεί στα ελληνικά. Είναι ένας ορισμός που συναντάται για πρώτη φορά στην Κοινωνιολογία τη δεκαετία του 1970 –και αργότερα τον ενστερνίζονται η Ψυχολογία και η Φιλοσοφία.
Η αντίληψη ατόμων ή ομάδων που κατηγοριοποιούν τους συνανθρώπους τους: «Δεν είναι ένας από μας –είναι ένας από τους Αλλους». Και οι «Αλλοι» είναι πάντα κατώτεροι. Το «Othering» καταργεί την πολυπλοκότητα του ατόμου. Ο καθένας από μας δεν είναι το άθροισμα εμπειριών, συναισθημάτων, κινήτρων, ιδεών, προτεραιοτήτων. Ο καθένας από μας δεν είναι μοναδικός. Από τη στιγμή που κατατάσσεται σε ένα «κατώτερο» γκρουπ, χάνει αυτόματα κάθε πρόσβαση στον σεβασμό και στα ανθρώπινα δικαιώματα.
Το «Othering» είναι η διεργασία όπου οι «Εμείς» εξασφαλίζουν την προνομιακή τους ταυτότητα, στιγματίζοντας τους «Αλλους». Το στίγμα της κοινωνικής διαφοροποίησης μπορεί να είναι φυλετικό, γεωγραφικό, εθνικιστικό, ιδεολογικό, οικονομικό.
Για να το κάνουμε ακόμη πιο λιανά: όλοι οι άνθρωποι έχουν πολλαπλές ταυτότητες. Αλλες μόνιμες, άλλες παροδικές. Ας πάρουμε κάποιον που ανήκει στη μαύρη φυλή, είναι κοντός, είναι γιατρός, σύζυγος, πατέρας, αντικαπνιστής, οπαδός της Barcelona, του αρέσουν η πίτσα με πίκλες, τα μοβ πουκάμισα και ο Freddie Mercury. Είναι δηλαδή μια ολοκληρωμένη και μοναδική οντότητα με πολλαπλές ταυτότητες. Η διαδικασία του «Othering» καταργεί τη μοναδικότητά του και πετάει στα σκουπίδια τις πολλαπλές του ταυτότητες. Εδώ είναι απλώς «μαύρος». Τελεία και παύλα.
Οποιος έχει διαβάσει τον «Οριενταλισμό» του Edward Said συνειδητοποιεί επακριβώς ποια Ευρώπη τον καλεί την Κυριακή στις κάλπες. Μια Ευρώπη που αντικαθιστά τα γεωγραφικά σύνορα με τα φυλετικά σύνορα που χωρίζουν «Εμάς» από τους «Αλλους». Μια Ευρώπη που παραπαίει ανάμεσα στην παγκοσμιοποίηση και σε αληθινές ή εξιδανικευμένες εθνικές ταυτότητες. Μια Ευρώπη εξουσίας όπου τα πάντα –άτομα και προϊόντα –είναι τυποποιημένα. Μια Ευρώπη του «Εμείς» και μια Ευρώπη των «Αλλων».
Στο χέρι μας είναι η επιλογή. Στο χέρι μας είναι η ψήφος. Κι όλα αυτά, όταν πλέον η εικασία γίνεται πεποίθηση: στη Γηραιά Ευρώπη –πάντα θα υπάρχει ένας Κάιζερ! Απλώς θα αλλάζει ονόματα!
