Η Γ’ Ελληνική Δημοκρατία δεν εορτάζει ούτε δέχεται επισκέψεις –για τρίτη χρονιά εφέτος. Από το 2012 οι κήποι του Προεδρικού Μεγάρου παραμένουν κλειστοί για το ετερόκλητο πλήθος που συνέρρεε το βράδυ της 24ης Ιουλίου για να τιμήσει –μαζί με την πολιτική ηγεσία –την αποκατάσταση της δημοκρατίας.
Με μια λιτή δήλωση της Προεδρίας, λίγο πριν από την 36η επέτειο, ο Κάρολος Παπούλιας έβαλε τέλος στις επετειακές τελετές για τη Μεταπολίτευση: «Η εκδήλωση για την επέτειο αποκατάστασης της δημοκρατίας δεν θα πραγματοποιηθεί. Το επιβάλλει η δοκιμασία που περνά ο ελληνικός λαός». Αλλά ίσως ο σημαντικότερος λόγος για τη διακοπή της εκδήλωσης ήταν ότι έτσι έβγαινε η Προεδρία από τη δύσκολη θέση να στείλει πρόσκληση και στους βουλευτές της Χρυσής Αυγής που μόλις είχαν εκλεγεί.
Πάντως, πριν από τη διακοπή ο Κάρολος Παπούλιας είχε περιορίσει τα έξοδα προσπαθώντας να αποκαταστήσει τον χαρακτήρα της γιορτής. Από το 2010 οι πλούσιοι μπουφέδες καταργήθηκαν, στους καλεσμένους προσφέρονταν μόνο αναψυκτικά. Επιπλέον οι προσκλήσεις ήταν ατομικές, δηλαδή υποδείκνυαν στους παραλήπτες τους να μη συνοδεύονται από τις συζύγους και τα παιδιά τους –όπως είχε γίνει μόδα τα προηγούμενα χρόνια.
Πράγματι, με το πέρασμα των χρόνων η εκδήλωση για την αποκατάσταση της δημοκρατίας έχασε το νόημά της και εξελίχθηκε σε κοσμικό γεγονός –με τις συζύγους των πολιτικών να ράβουν συχνά φορέματα ειδικά γι’ αυτό το βράδυ. Ηταν κάτι σαν πασαρέλα, παρά εθνική επέτειος. Σεφ, σερβιτόροι, κηπουροί δούλευαν επί εβδομάδες. Η ορχήστρα της ΑΣΔΕΝ έκανε ειδικές πρόβες για να παίξει το «Ενας φίλος ήλθε απόψε από τα παλιά» που προτιμούσε ο Καραμανλής. Αργότερα αντικαταστάθηκε με την ορχήστρα της ΕΡΤ που έπαιζε Χατζιδάκι και Θεοδωράκη.
Η πρώτη επέτειος για την αποκατάσταση της δημοκρατίας το 1975 τιμήθηκε με μια απλή εκδήλωση στην Πνύκα, υπό την αιγίδα του τότε προέδρου της Δημοκρατίας Κωνσταντίνου Τσάτσου, ενώ ανήμερα την επέτειο κηρύχθηκε αργία για τις δημόσιες υπηρεσίες και τις τράπεζες. Από τον επόμενο χρόνο καθιερώθηκε η δεξίωση στο Προεδρικό Μέγαρο. Από την αρχή, η πιο χαρακτηριστική σκηνή της εκδήλωσης ήταν η απόσυρση των πολιτικών αρχηγών με τον πρόεδρο της Δημοκρατίας στο διάσημο κιόσκι του κήπου για χαλαρή συζήτηση.
Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1980 η Γιορτή της Δημοκρατίας ήταν μια λιτή συγκέντρωση της πολιτικής τάξης, με την παρουσία της στρατιωτικής ηγεσίας, δημοσιογράφων και προσωπικοτήτων, για να τιμηθούν οι αγώνες κατά της δικτατορίας. Τα πρώτα χρόνια, άλλωστε, σκιάζεται από το δράμα της Κύπρου που ήταν ακόμη νωπό.
ΟΙ ΚΥΚΛΟΙ. Η ατμόσφαιρα που επικρατεί κάθε χρόνο παρακολουθεί τις διακυμάνσεις της πολιτικής ζωής, αλλά αυτή καθαυτήν η δεξίωση χωρίζεται σε κύκλους ανάλογα με τον εκάστοτε ένοικο του Προεδρικού Μεγάρου, που έχει την ευχέρεια διαμόρφωσης του πρωτοκόλλου. Π.χ., ο Κάρολος Παπούλιας προσέθεσε στη λίστα των καλεσμένων τους εκπροσώπους των αντιστασιακών της αντιδικτατορικής περιόδου και της Κατοχής. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής καλούσε προσωπικότητες όπως ο Δημήτρης Χορν για να προσθέσουν τη δική τους αίγλη. Ο Κωνσταντίνος Τσάτσος ήταν απλώς πνευματώδης οικοδεσπότης. «Τι κρίμα να αφιερώνεις το ταλέντο σου μόνο στο ΠαΣοΚ» είχε πει το 1978 στη Μελίνα Μερκούρη. Αλλά το κεντρικό –και κατά κάποιον τρόπο και το τιμώμενο –πρόσωπο αυτής της βραδιάς ήταν εκείνα τα χρόνια ο Κωνσταντίνος Καραμανλής που έβρισκε την ευκαιρία να μιλήσει σε άλλη γλώσσα στους πολιτικούς αντιπάλους του –ιδίως στον Ανδρέα Παπανδρέου.
«Στις δεξιώσεις μού είναι συμπαθής, στη Βουλή δεν τον αντέχω» είχε πει το 1976 για τον ιδρυτή του ΠαΣοΚ. Τον επόμενο χρόνο η πρόχειρη στιχομυθία των δύο ανδρών ήταν προφητική. «Ανδρέα, το τραβάς με το θέμα των πρόωρων εκλογών και θα με παρασύρεις» είπε ο Καραμανλής, σχεδόν αστειευόμενος. «Γνωρίζω τις προθέσεις σας» απάντησε μυστηριωδώς ο Ανδρέας Παπανδρέου. Πράγματι, το 1977 ήταν χρονιά πρόωρων εκλογών.
ΠΗΓΑΔΑΚΙΑ. Το 1980 ο Καραμανλής δεν είναι καλεσμένος, αλλά οικοδεσπότης, καθώς έχει εκλεγεί εν τω μεταξύ πρόεδρος της Δημοκρατίας. Ωστόσο, δεν θα εγκαταλείψει τη συνήθειά του να κινείται διαρκώς για να μη σχηματίζονται πηγαδάκια γύρω του. Εκεί θα συναντηθεί για πρώτη φορά με τον Ανδρέα Παπανδρέου με τον νέο ρόλο του και θα τον καλέσει να τον επισκεφθεί. Τα βλέμματα θα συγκεντρωθούν περισσότερο στην ατμόσφαιρα μεταξύ τους παρά στον πρωθυπουργό Γεώργιο Ράλλη.
Η αλλαγή των πολιτικών δεδομένων με την επικράτηση του ΠαΣοΚ άλλαξε το κλίμα στους κήπους του Προεδρικού Μεγάρου. Η λίστα των καλεσμένων διευρύνεται και εμφανίζονται νέα πρόσωπα, ενώ πλέον το ενδιαφέρον συγκεντρώνει ο Ανδρέας Παπανδρέου. Στην πρώτη του παρουσία ως πρωθυπουργός το 1982, εκτός από τη σύζυγό του Μαργαρίτα συνοδευόταν και από την τότε νύφη του Εύα Ζησιμίδου, σύζυγο του πρωτότοκου γιου του, την όποια σύστησε στον Κ. Καραμανλή.
Το 1985 γίνεται η πρώτη φασαρία για το τελετουργικό της εκδήλωσης καθώς ο νεοεκλεγείς πρόεδρος της Δημοκρατίας Χρήστος Σαρτζετάκης ερμηνεύει το πρωτόκολλο με τον δικό του ιδιότυπο τρόπο. Ο Κ. Μητσοτάκης που έχει χάσει τις εκλογές από τον Ανδρέα Παπανδρέου, φρόντισε να λείπει στις ΗΠΑ και στη θέση του προσκλήθηκε ο τότε κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της ΝΔ Κ. Στεφανόπουλος. Αλλά ο οικοδεσπότης δεν καλεί τους προκατόχους του Κ. Καραμανλή και Κ. Τσάτσο «γιατί δεν αναγνωρίζουν την εκλογή του». Επίσης αποκλείει δημοσιογράφους και διευθυντές εφημερίδων που «τον λοιδορούν» και καλεί πρώην συναδέλφους του δικαστικούς κατ’ επιλογήν του. Πάντως η απουσία του Καραμανλή για την επόμενη πενταετία περιόριζε το ενδιαφέρον της εκδήλωσης.
ΟΙ ΣΚΙΕΣ. Το 1989, με τη βαριά πολιτική ατμόσφαιρα που άφησε πίσω το σκάνδαλο Κοσκωτά και με τον Κ. Μητσοτάκη πλέον πρωθυπουργό, ο Ανδρέας Παπανδρέου δεν παρίσταται. Αλλά τον επόμενο χρόνο συνοδεύεται από τη Δήμητρα Λιάνη, με την οποία μόλις έχει παντρευτεί, και συγκεντρώνει την προσοχή. Στο κιόσκι η συνύπαρξη με τη Μαρίκα Μητσοτάκη είναι δύσκολη, αλλά ο Κ. Καραμανλής –που έχει επανεκλεγεί πρόεδρος –εκπλήσσει τους υπολοίπους λέγοντάς της: «Τελικά είσαι καλύτερη από κοντά».
Από τις συζύγους των πρωθυπουργών, τις καλύτερες εντυπώσεις σ’ αυτή την εκδήλωση έχει αφήσει η Νατάσα Καραμανλή με την αστραφτερή αλλά διακριτική και λιτή παρουσία της –ενώ με χαμηλούς τόνους συνόδευε τον σύζυγό της και η Αντα Παπανδρέου.
Το 1995 ο Κωστής Στεφανόπουλος ως νεοεκλεγείς πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι μάλλον αμήχανος οικοδεσπότης. «Είναι ωραία που βρεθήκαμε όλοι εδώ απόψε» είπε στους υπόλοιπους πολιτικούς ηγέτες που τον περιστοίχιζαν στο κιόσκι. Θα διατηρήσει τον χαρακτήρα της γιορτής αναλλοίωτο για δέκα χρόνια και θα υποδεχθεί τρεις διαφορετικούς πρωθυπουργούς και… έναν αρχιεπίσκοπο. Στην εκδήλωση του 2000 ο αστέρας της βραδιάς είναι ο προκαθήμενος της Εκκλησίας Χριστόδουλος, που αντάλλαξε την πιο ψυχρή χειραψία που υπήρξε ποτέ σε ανάλογη εκδήλωση με τον πρωθυπουργό Κ. Σημίτη –ο οποίος σταμάτησε να παρίσταται από τότε που έπαψε να είναι πρωθυπουργός.
Το 2008 ο Αλέξης Τσίπρας ως νεοεκλεγείς πρόεδρος του Συνασπισμού πήγε στο Προεδρικό Μέγαρο χωρίς γραβάτα, με άσπρο πουκάμισο και τζιν, συνοδευόμενος από την 22χρονη Καντίζα Σανκόχ από τη Σιέρα Λεόνε για να δείξει την υποστήριξή του προς τα παιδιά μεταναστών που δεν είχαν καμία ιθαγένεια.
