Πώς εκδηλώνεται η γονεϊκή αυταρχικότητα ως τρόπος διαπαιδαγώγησης των παιδιών;
Οι αυταρχικοί γονείς τείνουν να χρησιμοποιούν ως εργαλεία διαπαιδαγώγησης την υπακοή σε απόλυτους κανόνες, τον έλεγχο, τον δεσποτισμό και τη βία. Ο γονιός λειτουργεί ως μια φιγούρα εξουσίας που στοχεύει στη διαμόρφωση μιας απόλυτα πειθαρχημένης προσωπικότητας.
Ο έλεγχος ανεπιθύμητων συμπεριφορών επιτυγχάνεται μέσα από τη σωματική τιμωρία (ο γονιός το χτυπάει, το σφίγγει με δύναμη, το σπρώχνει, του τραβάει τα μαλλιά, το ταρακουνάει) ή μέσα από την ψυχολογική τιμωρία (ο γονιός φωνάζει στο παιδί, το φοβίζει, το ταπεινώνει, το απομονώνει, του αποσύρει τις ανταμοιβές, το υποτιμά).
Στην αυταρχική γονεϊκότητα η συναισθηματική επικοινωνία γονιού – παιδιού συνήθως πάσχει καθότι επισκιάζεται από την άνιση δυναμική της σχέσης και της απόλυτης κυριαρχίας του γονιού προς το παιδί.
Η διαδρομή της ζωής του γονιού και τα ορόσημα της ζωής του παίζουν σημαντικό ρόλο στην υιοθέτηση αυταρχικών μεθόδων διαπαιδαγώγησης. Το θύμα”αυταρχισμού συχνά γίνεται θύτης, ενώ συχνά παρατηρείται μια χρόνια έλλειψη αυτοεκτίμησης του γονιού που αντισταθμίζεται από μία έντονη ανάγκη του για έλεγχο απέναντι στο παιδί του.
Το «ιδεώδες παιδί» είναι σαν να είναι ένα επίτευγμά του ενώ ασυνείδητα νιώθει να θεραπεύει τη βαθιά ανεπάρκεια που πάντα ένιωθε μέσα του.
Ποιες επιπτώσεις έχει ο γονεϊκός αυταρχισμός στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του παιδιού;
Τα παιδιά των αυταρχικών γονιών μεγαλώνουν προσπαθώντας να ικανοποιήσουν τις ανάγκες και τις απαιτήσεις των γονιών τους με αποτέλεσμα να μην καλλιεργούν μια ουσιαστική σχέση με τον εαυτό τους, τα αληθινά συναισθήματα και τις επιθυμίες τους.
Η αυτονομία τα τρομάζει γιατί δεν την έμαθαν ποτέ. Γίνονται αυτό που θέλουν οι άλλοι να είναι, προκειμένου να αποφύγουν τη σύγκρουση ή να έχουν την αποδοχή των τρίτων. Τους λείπει μια δομημένη ταυτότητα και αυτοεκτίμηση ενώ οι στάσεις και οι πεποιθήσεις τους είναι ρευστές και εύκολα διαμορφώνονται από επιρροές άλλων.
Τείνουν να υποτάσσονται εύκολα σε φιγούρες αυθεντίας ενώ παρουσιάζουν δυσκολίες στη λήψη πρωτοβουλιών, τάσεις εξάρτησης και έντονη ψυχική αποθάρρυνση. Σε ορισμένες περιπτώσεις γίνονται τα ίδια δεσποτικοί χαρακτήρες στη ζωή τους και αναζητούν θέσεις εργασίας και ρόλους στις διαπροσωπικές σχέσεις που τους επιτρέπουν να λειτουργούν ως εξουσιαστές.
Συχνά νιώθουν έναν χρόνιο συγκαλυμμένο θυμό μέσα τους, ένα συναίσθημα που ποτέ δεν εκφράστηκε προς τον γονιό τους, που όμως μπορεί εκδηλώνεται με παθητική επιθετικότητα προς τους άλλους ή να σωματοποιείται με ψυχοσωματικές παθήσεις και καταθλιπτικά συμπτώματα.
Η Μυρσίνη Κωστοπούλου είναι ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια (PhD), myrsini.kostopoulou@gmail.com
