‘O Τσιτσάνης είναι ο μεγαλύτερος έλληνας κινηματογραφιστής» έγραφε ο πρόωρα χαμένος κριτικός και σκηνοθέτης Χρήστος Βακαλόπουλος και πίσω από τη λοξή φράση του οξυδερκούς συγγραφέα υπήρχε κάτι βαθύ. Δεν είναι μόνο πως μέσα στα αριστουργήματα του Βασίλη Τσιτσάνη διασώθηκε ένας τρόπος ζωής. Είναι και πως αυτά κάθε φορά και στον χρόνο τους ενσωματώνονταν με τη ροή της καθημερινότητας. Γίνονταν μέρος της. Τα τραγούδια του Τσιτσάνη έχουν κερδίσει, θα έλεγα, το στοίχημα με τον χρόνο αναμφίβολα και οριστικά. Οι αμέτρητες επανεκτελέσεις, διασκευές, προσεγγίσεις σήμερα από τη νεότερη γενιά καλλιτεχνών είναι απλώς και μόνον ένα δείγμα.
Προσφάτως ο Vassilikos έφτιαξε τον κύκλο διασκευών με τίτλο «Sunday Cloudy Sunday». Ο Νίκος Πορτοκάλογλου διασκεύασε τα «Λιμάνια». Μέχρι και «Τσιτσάνη για βρέφη» ακούσαμε από τη δισκογραφική δουλειά του Τάσου Ιωαννίδη. Πέραν όμως του γεγονότος πως το τσιτσανικό ρεπερτόριο έχει σταθερή, μαζική διείσδυση σε όλα τα κοινωνικά στρώματα, υπάρχει κι εκείνο το μέρος του που ανακαλύπτεται από τις πιο προωθημένες δυνάμεις του σημερινού λαϊκού. Μεγάλοι μουσικοί – συχνά πολύ νέοι – παίζουν στα πιο απίθανα μέρη και σε στέκια μικρής κλίμακας, χωρίς μικρόφωνα, άγνωστα τραγούδια του Τσιτσάνη και άλλων. Οι Κωστάκης – Βεργόπουλος, Τατασόπουλος, Εύα Ξένου, Αθηνά Λαμπίρη, Μυτακίδης-Σκούτας αλλά και Περλέγκας – Κιτσοπούλου είναι μερικά μόνο από αυτά τα ονόματα.
ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ – ΠΟΙΗΜΑΤΑ. Υπάρχουν όμως και όψεις της συμβολής του Τσιτσάνη που παραμένουν ακωδικοποίητες. Μια τέτοια είναι η στιχουργική του υπόσταση. Μιλώ για τον τρόπο που εκείνος έγραφε και να θυμίσω πως πολύ νωρίς η ανθολογία ελληνικής ποίησης Αποστολίδη συμπεριέλαβε τραγούδια του ως αυτοτελή ποιήματα (όπως και του Γιώργου Μητσάκη). Μια ακόμη είναι η παρουσία του ως δεξιοτέχνη του μπουζουκιού, τόσο που ακόμη και ο κορυφαίος Μανώλης Χιώτης είχε ομολογήσει πως επηρεάστηκε αρχικά από τα ταξίμια και τις φαντασίες του Τρικαλινού (όπως στον «Αμαξά» που παίζει ο Τρικαλινός και τραγουδάει ο Περδικόπουλος και που πυροδότησε την ιδέα στον Χιώτη να πιάσει το μπουζούκι).
Πάντα με έναν τρόπο ο Τσιτσάνης μάς περιμένει στη γωνία και τώρα εκατό χρόνια από τη γέννησή του στα Τρίκαλα (18 Ιανουαρίου 1915) και 31 από τον θάνατό του (18 Ιανουαρίου 1984) στο Λονδίνο, ανάμεσα στη μνήμη και τη συγκίνηση (εδώ δίπλα μας ζουν δεκάδες συνεργάτες του όπως η πιανίστρια του Ευαγγελία Μαργαρώνη, ο Γιώργος Κοινούσης, η Καίτη Γκρέυ, η Γιώτα Λύδια, ο Αντώνης Ρεπάνης, η Χαρούλα Λαμπράκη, ο μπουζουξής Γιάννης Μωραΐτης) υπάρχει ο τρόπος που ανατρέχουμε, φωτίζουμε το έργο του.
ΟΙ ΣΥΝΑΥΛΙΕΣ. Ετσι το κεντρικό εορταστικό γεγονός είναι βέβαια δύο μεγάλες συναυλίες αφιερωμένες στο έργο του, την Τρίτη 20 και την Τετάρτη 21 Ιανουαρίου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Εδώ σημειώστε πως υπό την μπαγκέτα του μεγάλου συνθέτη Σταύρου Ξαρχάκου (αυτός θα διευθύνει την ορχήστρα) θα τραγουδήσουν στο Μέγαρο Μουσικής οι Δήμητρα Γαλάνη και Ελευθερία Αρβανιτάκη. «Τίποτα δεν αγνόησα στα τραγούδια μου. Η φαντασία μου φτερούγισε παντού» έλεγε ο ίδιος και μάλλον θα τις χαιρόταν πολύ αυτές τις βραδιές. Οπως και κάτι ακόμη, μακριά από το Μέγαρο, στο Μικρό Θέατρο της Μονής Λαζαριστών. Πυρήνας του αφιερώματος εδώ θα είναι η αναβίωση ενός λαϊκού γλεντιού α λα 50s. To μενού εδώ θα έχει μπόλικη μουσική από το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας – Τμήμα Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης, τραγούδι, χορό, κρασί, ενώ ο μουσικός Νίκος Ορδουλίδης με το έργο του «Λαϊκό Πιάνο» θα δείξει πώς εξακολουθεί να εμπνέει και σήμερα ο Τσιτσάνης τους σύγχρονους δημιουργούς. Επίσης θα υπάρχει μουσικοκινητικό εργαστήρι για παιδιά, εκθέσεις και ντοκιμαντέρ για τη ζωή του Τσιτσάνη. Βέβαια, τα αφιερώματα δεν έχουν τέλος αφού και η Ελένη Τσαλιγοπούλου με τον Χρήστο Μαστέλλο θα τιμήσουν τον δημιουργό στο στέκι της Πριγκηπέσας στη Θεσσαλονίκη. Είπαμε, ο Τσιτσάνης είναι πάντα εδώ.
INFO
– «100 χρόνια από τη γέννησή του». Ο Σταύρος Ξαρχάκος διευθύνει την ορχήστρα και ερμηνεύουν η Δήμητρα Γαλάνη και η Ελευθερία Αρβανιτάκη. Στις 20 και 21 Ιανουαρίου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (Βασ. Σοφίας και Κόκκαλη) στις 20.30 (τηλ. 210-7282.333, www.megaron.gr).
– Η Ελένη Τσαλιγοπούλου και ο τραγουδιστής Χρήστος Μαστέλλος σε τραγούδια του Τσιτσάνη, 18 και 19 Ιανουαρίου στην Πριγκιπέσα της Θεσσαλονίκης.
– Αφιέρωμα στο Τσιτσάνη στο πλαίσιο των «Big Days» του ΚΘΒΕ, στο Μικρό Θέατρο της Μονής Λαζαριστών στη Θεσσαλονίκη, στις 18 Ιανουαρίου.
Η έρευνα συνεχίζεται
Προσφάτως υπήρξαν εργασίες πάνω στον Βασίλη Τσιτσάνη που μας πήγαν ένα βήμα παραπέρα. Θυμίζω τα «Απαντα» διά χειρός του σοβαρότερου ερευνητή του τσιτσανικού έργου, Θεόφιλου Αναστασίου, τη διδακτορική διατριβή «Η δισκογραφική καριέρα του Βασίλη Τσιτσάνη (1936-1983)» του μουσικολόγου Νίκου Ορδουλίδη (που επίσης προσφάτως μεταπλάστηκε σε βιβλίο) και το πρόσφατο «Αιώνιος καλπασμός» του Γιώργου Λιάνη.
