Στις 23 Μαρτίου του 2012, ο 24χρονος Μοχάμεντ Μερά θα πέσει νεκρός από τα πυρά ενός ελεύθερου σκοπευτή κατά τη διάρκεια αστυνομικής επιχείρησης στο διαμέρισμά του στην Τουλούζη, αφού ύστερα από 32 ώρες κατ’ οίκον ομηρείας αρνήθηκε να παραδοθεί. Ο Μερά, που ισχυριζόταν πως δούλευε κατ’ εντολή της Αλ Κάιντα, είχε κατηγορηθεί για τις δολοφονίες επτά ανθρώπων που είχαν γίνει λίγες ημέρες νωρίτερα στην Τουλούζη και το Μοντομπάν. Τα θύματα ήταν τρεις στρατιωτικοί, τρεις μαθητές εβραϊκού σχολείου και ένας ραβίνος.

Επειτα από αυτά τα γεγονότα το μυθιστόρημα του Φρανσουά Βαλεζό με τίτλο «Μεταμορφώσεις» άρχισε να φαντάζει πραγματικά προφητικό. Γιατί μπορεί το βιβλίο να κυκλοφόρησε στη Γαλλία το φθινόπωρο εκείνης της χρονιάς, ο συγγραφέας όμως είχε παραδώσει το χειρόγραφό του στον εκδοτικό οίκο αρκετούς μήνες πριν από το μακελειό της Τουλούζης. Οπως και ο Μερά, ο Αλμπάν Ζοζέφ, ο ήρωας του Βαλεζό –για την ακρίβεια ο αντιήρωάς του -, εκπαιδεύτηκε σε κάποιο μουσουλμανικό στρατόπεδο της Μέσης Ανατολής αφού προηγουμένως είχε ασπαστεί το Ισλάμ.

Οι ομοιότητες όμως μεταξύ αυτών των νεαρών φανατικών μουσουλμάνων σταματούν εκεί, αφού ο πραγματικός Μερά ήταν ένας φτωχοδιάβολος αλγερινής καταγωγής που μεγάλωσε σε μια κακόφημη συνοικία με πολλούς εμπόρους ναρκωτικών, μπήκε ακόμη και στη φυλακή για μικροκλοπές, ενώ ο Αλμπάν Ζοζέφ –δημιούργημα μυθοπλασίας –είναι «ένας εκατό τοις εκατό Γαλάτης», γόνος αξιοπρεπούς αστικής οικογένειας του Παρισιού και αριστούχος φοιτητής που ετοιμάζει τη διατριβή του στη Μοριακή Χημεία στο Πανεπιστήμιο Paris Diderot-Paris 7.

Ο Αλμπάν μοιάζει πιο πολύ με τον 22χρονο Μαξίμ Οσάρ από τη Νορμανδία, γνωστό και με το επίκτητο αραβικό του όνομα Αμπού Αμπντάλα αλ Φαράνσι, και τον συνομήλικό του Μισέλ ντος Σαντός που γεννήθηκε στο Σαμπινί-σιρ Μαρν, έναν δήμο λίγα χιλιόμετρα μακριά από το Παρίσι. Πρόκειται για τους δύο νεαρούς γάλλους υπηκόους που ταυτοποιήθηκαν στο βίντεο του αποκεφαλισμού του Αμερικανού Πίτερ Κέισινγκ, το οποίο προβλήθηκε τον περασμένο Νοέμβριο στο Διαδίκτυο. Λίγο πριν αποκεφαλίσουν το θύμα τους, που υπήρξε όμηρος του Ισλαμικού Κράτους, ο Οσάρ και ο Ντος Σαντός θα προβάλουν με υπερηφάνεια τις ακραίες ισλαμικές θέσεις τους, πράγμα που δεν χάνει την ευκαιρία να κάνει και ο Αλμπάν Ζοζέφ των «Μεταμορφώσεων» κάθε φορά που μιλάει με την αδελφή του Αλίξ Τεζέ.

Μπορεί ο Μοχάμεντ Μερά, όπως επίσης οι αδελφοί Σαΐντ και Σερίφ Κουασί και ο Αμεντί Κουλιμπαλί – υπεύθυνοι της πρόσφατης διπλής τραγωδίας στο σατιρικό περιοδικό «Charlie Hebdo» και στο εβραϊκό μπακάλικο του Παρισιού – να στρατολογήθηκαν σε υποβαθμισμένα προάστια όπου ζουν αφρικανοί και άραβες μετανάστες, οι φανατικοί μουσουλμάνοι όμως δεν αρκούνται πλέον σε αυτούς. Εχουν προ καιρού αρχίσει να προσηλυτίζουν παιδιά μεσοαστικών ευρωπαϊκών οικογενειών. Σύμφωνα με την ειδησεογραφία, από τους 1.132 Γάλλους, οι οποίοι φέρεται να συμμετέχουν στον ιερό πόλεμο που έχει εξαπολύσει το Ισλαμικό Κράτος στη Γαλλία, το 23% ΔΕΝ έχει ανατραφεί από μουσουλμανικές οικογένειες.

Τι είναι αυτό που μπορεί να μεταμορφώσει νεαρούς Γάλλους με αστική εκπαίδευση, γόνους καθολικών οικογενειών, ακόμα και άθεων όπως στην περίπτωση του Αλμπάν Ζοζέφ, σε φανατικούς μουσουλμάνους;

Τη στιγμή που ο Ντιντιέ Οστάντ αποκαλύπτει στη φίλη του Αλίξ Τεζέ ότι ο ετεροθαλής αδελφός της έγινε μουσουλμάνος και αποποιούμενος το όνομα Αλμπάν Ζοζέφ κυκλοφορεί πλέον ως Αμπντελκρίμ Γιουσέφ, η νεαρή συντηρήτρια έργων τέχνης καταρρέει. Είναι δυνατόν ο πολυαγαπημένος της αδελφός να της είναι στην πραγματικότητα τόσο άγνωστος; Πώς είναι δυνατόν να κατέληξε πιστός του Ισλάμ; Το σοκ που υφίσταται η Αλίξ είναι μεγάλο γιατί φαινομενικά τίποτα δεν είχε προαναγγείλει μια τέτοια ολοκληρωτική μεταστροφή. Ομως για τα πάντα υπάρχει ένας λόγος, μια εξήγηση.

«Η πρώτη μου αντίδραση: όχι, αδύνατον, ο ετεροθαλής αδελφός μου δεν είναι έτσι. Και η δεύτερη, ταυτόχρονη σχεδόν: μα φυσικά και είναι, τίποτα δεν θα του ταίριαζε περισσότερο» γράφει η Αλίξ στο ημερολόγιό της αρχίζοντας να αφηγείται την ιστορία του αγαπημένου της αδελφού και τη δική της, αναζητώντας τις αιτίες της μεταστροφής του Αλμπάν στην παιδική τους ηλικία. Σαν φλας έρχονται στο μυαλό της εικόνες από το παρελθόν. Πρώτη και πιο εντυπωσιακή ζωντανεύει στη μνήμη της μια βόλτα που έκαναν τα δύο παιδιά ένα καλοκαίρι στο Europa Park, ένα πάρκο αναψυχής στο Φράιμπουργκ της Γερμανίας. Ηταν μόνα τους όπως συνήθως. Οι γονείς, αφοσιωμένοι αποκλειστικά στη δουλειά τους, δεν είχαν ποτέ χρόνο να τους αφιερώσουν. Η Αλίξ αναλαμβάνει ολοκληρωτικά τη φροντίδα τού κατά τρία χρόνια μικρότερου αδελφού της. Αποξενώνονται από τους γονείς τους, τους απορρίπτουν, συνδέονται στενά μεταξύ τους, με μια αγάπη σχεδόν νευρωτική.

Μεγάλα παιδιά

Ο Μπαρτελεμί Ζοζέφ, ο πατέρας του Αλμπάν και πατριός της Αλίξ, έχει ένα ταξιδιωτικό γραφείο κοντά στην Οπερα – μαζί του δουλεύει και η μητέρα τους – και του δίνουν για διαφημιστικούς λόγους δωρεάν εισιτήρια για διάφορα μέρη. «Μας στέλνει τζάμπα σε όλα τα πάρκα αναψυχής της Γαλλίας και της Ευρώπης. Αλλά είμαστε μεγάλα παιδιά πια, δεν έχουμε διάθεση. Αυτό είναι το αποτέλεσμα των παγκόσμιων εμπειριών μας, έχουμε γίνει μπλαζέ, επειδή ποτέ μας δεν διασκεδάζαμε, ενώ είμαστε τα δύο παιδιά στον κόσμο στα οποία έχουν δοθεί οι περισσότερες ευκαιρίες μέσα σε τόσο λίγα χρόνια να διασκεδάσουν» γράφει η Αλίξ.

Τα παιδιά μπαίνουν στο «Σίλβερ Σταρ», ένα από τα πιο φημισμένα τρενάκια του τρόμου, «το ψηλότερο, ανεβαίνει εβδομήντα μέτρα ύψος, και το πιο γρήγορο, πιάνει τα εκατόν τριάντα χιλιόμετρα την ώρα». Η εμπειρία, όμως, δεν είναι η ίδια για τον 13χρονο Αλμπάν και την 16χρονη Αλίξ που εκείνη την ημέρα έχει τα γενέθλιά της. Κατεβαίνει από το τρενάκι αηδιασμένη, εκείνος όμως «με απόλυτη σοβαρότητα, με μηχανικές κινήσεις», την παρατάει μέσα στο πλήθος, επιστρέφει στο ταμείο για να κόψει ένα ακόμη εισιτήριο για το τρενάκι, βιάζεται να ανέβει πρώτος στο βαγόνι, ανοίγει δρόμο να περάσει, σπρώχνει μια οικογένεια που αγανακτεί από την αγενή συμπεριφορά του. «Παίρνει θέση στο μπροστινό βαγόνι, στην πρώτη σειρά, με τα χέρια ανοικτά πάνω στα γόνατα και το βλέμμα σταθερό γεμάτο σοβαρότητα», πράγμα που θα επαναληφθεί πολλές φορές. Στο τέλος του έβδομου γύρου, ο Αλμπάν είναι άκαμπτος, μοιάζει έτοιμος να λιποθυμήσει. Η Αλίξ τον φροντίζει και όταν συνέρχεται της χαμογελά ευτυχισμένος και μέχρι το βράδυ της επαναλαμβάνει πως «ένιωσε άλλος άνθρωπος, ζωντανός, πραγματικά ζωντανός, για πρώτη φορά, μια αναγέννηση».

Δεν πρόκειται για κάτι παιδιάστικο, αλλά για κάτι πολύ πιο δυνατό, «μια ριζοσπαστική εμπειρία: η ένταση της πίεσης πάνω στο στήθος του τού φάνηκε να τονώνει τις ζωτικές του δυνάμεις. Στην πρώτη σειρά ήταν κυρίαρχος του ορίζοντα, οδηγούσε τους άλλους σ’ έναν δρόμο προκαθορισμένο».

Η Αλίξ αντιλαμβάνεται ότι εκεί στο «Σίλβερ Σταρ», χωρίς να το έχει συνειδητοποιήσει, παρευρέθηκε στην πρώτη μεταμόρφωση της προσωπικότητας του αδελφού της, «βλακωδώς πεπεισμένη πώς ήταν κάτι περαστικό. Είχε ήδη εισχωρήσει σε μια σέκτα, την πιο αποδεκτή απ’ όλες, τη σέκτα της τεχνολογίας, της διασκέδασης για όλους, δεν την αποκαλούμε ποτέ έτσι βέβαια, αλλά πρόκειται εντούτοις για μια σέκτα. Δεν ξέρω πώς αλλιώς να το πω. Μεταστροφή. Πέρασε από τη μια σέκτα στην άλλη». Από την τεχνολογία στο Ισλάμ.

Η κορύφωση

Με ακρίβεια και διεισδυτικότητα ο Φρανσουά Βαλεζό γράφει ένα τολμηρό ψυχολογικό θρίλερ που κορυφώνεται φθάνοντας σε ένα εντελώς απρόσμενο τέλος. Καταγράφει λεπτομερώς τους λόγους που μπορούν να μεταμορφώσουν έναν νεαρό γάλλο αστό σε φονταμενταλιστή τρομοκράτη και ταυτόχρονα αναδεικνύει τις αδυναμίες της δυτικής κοινωνίας που οδηγούν κάποια άτομα στην απελπισία και σε μια ζωή κενή νοήματος.

Η δύναμη του μυθιστορήματος έγκειται στο δίδυμο Αλίξ – Αλμπάν. Κάθε μεταμόρφωση/μεταστροφή του Αλμπάν, καθώς αυτός γίνεται όλο και πιο φανατικός, αντιστοιχεί σε μια απώλεια νοήματος στη ζωή της Αλίξ. Οσο ο Γιουσέφ νιώθει πιο δυνατός τόσο περισσότερο αποδυναμώνεται η Αλίξ και όχι μόνο από ανησυχία για τον ετεροθαλή αδελφό της.

Αποδόμηση

Οι μυστικοί μηχανισμοί

Κυριολεκτικά εγκλωβισμένος σε μια διαλεκτική από την οποία δεν υπάρχει διαφυγή, ο αναγνώστης παρατηρεί τους μηχανισμούς της γαλλικής κοινωνίας, ακόμη και τους πιο μυστικούς μηχανισμούς της τρομοκρατίας καθώς αυτοί φωτίζονται, επιδεικνύονται και αποδομούνται. Τίποτα δεν αφήνεται στη σκιά μέχρι να αποκαλυφθεί ότι όταν οι αξίες υποχωρούν και η ευτυχία περνάει μέσα από το χρήμα, την ψυχαγωγία, την προβολή και τον ατομικισμό, ένα ον μπορεί να καταβυθιστεί στην αναζήτηση του απόλυτου μέσα από μια συλλογική πίστη που οδηγεί στην ανάληψη δράσης. Τρομοκρατικής.

Ημερολόγιο

Προσωπικές εξομολογήσεις στον υπολογιστή

Το μυθιστόρημα έχει τη μορφή ημερολογίου με αφηγήτρια την Αλίξ που καταγράφει στον υπολογιστή της προσωπικές εξομολογήσεις. Παρακολουθεί εμμονικά τον Αλμπάν, τον υπερασπίζεται, τον λατρεύει και ταυτόχρονα τον μισεί, επεμβαίνει στη ζωή του δυναμικά, προσπαθεί απελπισμένα να τον αποτρέψει από πιθανές τρομοκρατικές ενέργειες και τελικά να τον σώσει και να τον φέρει πίσω στον κόσμο τους, δημιουργώντας του όμως έτσι ακόμη περισσότερα προβλήματα. Γιατί στα μάτια των μουσουλμάνων συντρόφων του ο Αλμπαν – Γιουσέφ παραμένει ξένος παρά τις προσπάθειες που κάνει για να τους πείσει για την υποταγή του.

Η Αλίξ περιγράφει καταναγκαστικά και με τρόπο παραληρηματικό την ψυχολογία του αδελφού της και τις αδυναμίες του, ταυτόχρονα όμως παρατηρεί τόσο τις δικές της μεταστροφές όσο και τις μεταστροφές των φίλων τους που αποδεικνύονται ψεύτες και υποκριτές. Παρ’ όλα αυτά δεν θα καταφέρει να κατανοήσει τι ακριβώς γίνεται μέσα στο κεφάλι του αδελφού της, αλλά ούτε και μέσα της. Οι λεπτομερείς σημειώσεις που κρατά, παρά τις συμβουλές που της δίνουν οι άλλοι γύρω της να μην το κάνει, περιπλέκουν ακόμη περισσότερο την υπόθεση, προκαλούν σύγχυση ακόμη και στην αντιτρομοκρατική υπηρεσία που τους παρακολουθεί.

Francois Vallejo

Μεταμορφώσεις

Μτφ. Γιάννης Στρίγγος

Εκδ. Πόλις, 2015, Σελ. 400,

Τιμή: 17,70 ευρώ

Τελευταία Νέα