Οταν η διαμονή στην Ελλάδα γίνεται τέχνη

Το 1962 ο γερμανός φιλόσοφος Μάρτιν Χάιντεγκερ έκανε το πρώτο του ταξίδι στην Ελλάδα. Και στο βιβλίο του «Διαμονές» προσέγγισε τα τοπία και τις αρχαιότητες με φιλοσοφικό τρόπο. Ο Ψηλορείτης, η πεδιάδα της Νεμέας, η κοιλάδα του Πλειστού, ο βράχος του Σουνίου, το Αρχιπέλαγος του γέννησαν σκέψεις για τον Ομηρο, τον Πίνδαρο, τον Αισχύλο, τον Ηράκλειτο, τον Πλάτωνα. Αντίστοιχη πρακτική επιλέγουν σήμερα οι καλλιτέχνες απ’ όλον τον κόσμο που καταφθάνουν στην Ελλάδα της κρίσης. Ο όρος residency έχει επικρατήσει στο διεθνές λεξιλόγιο και αφορά τα ταξίδια των καλλιτεχνών και τη διαμονή τους σε έναν συγκεκριμένο τόπο όπου δημιουργούν νέα έργα σε συνδυασμό με αναθέσεις.

Στο πλαίσιο αυτό, η Ελλάδα εξελίσσεται σε προορισμό ειδικού κοινού. Οι ξένοι καλλιτέχνες, ικανοί να εντοπίζουν προσκλήσεις από ιδρύματα τέχνης, συλλέκτες, γκαλερί, επιλέγουν την Αθήνα και τα νησιά με στόχο τη διαμονή και την καλλιτεχνική παραγωγή. Και στη διάρκεια ενός μήνα ο καλλιτέχνης αφήνεται στη διάθεση του τόπου αναζητώντας την έμπνευση μεταξύ αστικών τοπίων και νησιωτικών χώρων, αρχειακού υλικού ή ανθρώπινου περίγυρου. Η διαμονή οδηγεί στο έργο, στην έκθεσή του και σε μια σειρά παράλληλων γεγονότων που αναζωογονούν τη λιμνάζουσα συνθήκη της τέχνης. Σε μια διεθνώς καθισμένη αγορά σύγχρονης τέχνης, τα residencies αντικαθιστούν τις πωλήσεις. Οι ταξιδιωτικές μετακινήσεις καλλιτεχνών έγιναν αυτοσκοπός. Οι παράλληλες διοργανώσεις ομιλιών, τα workshops, οι συναντήσεις με ανθρώπους του τόπου δημιουργούν ευκαιρίες καλλιτεχνικών γεγονότων. Και ο αντίκτυπός τους για τον τόπο είναι περισσότερο θετικός από ένα έργο τέχνης που ταξιδεύει στη βαλίτσα ενός καλλιτέχνη.

Ενας Αμερικανός στο Πεδίον του Αρεως. Εφθασε στην Αθήνα καλεσμένος της γκαλερί The Breeder. Σκοπός του, να ζήσει την πόλη, να τη δει και να γνωρίσει τον ρυθμό και τους ανθρώπους της ώστε από αυτήν την αλληλεπίδραση να παραγάγει μια σειρά έργων. Μόνο που η προγραμματισμένη ημερομηνία στις αρχές Ιουλίου συνδυάστηκε με κάτι αναπάντεχο: την ανακοίνωση ενός παράξενου δημοψηφίσματος. Ετσι ο Μπεν Γουλφ Νόαμ, αμερικανός καλλιτέχνης νέας γενιάς, βρέθηκε αντιμέτωπος με μια άλλη πραγματικότητα. «Η αρχική μου ιδέα δεν μπορούσε να λειτουργήσει. Επρεπε να δείξω ευαισθησία απέναντι σε μία πόλη ή μάλλον μία ολόκληρη χώρα που ζούσε στιγμές ανασφάλειας και επείγουσας κατάστασης. Δεν ήταν στις προθέσεις μου να κάνω κάποιο πολιτικό σχόλιο με τα έργα μου, όμως δεν μπόρεσα να αποφύγω τη συναισθηματική εμπλοκή» εξηγεί για την παρουσίαση της δουλειάς του στο Ρομάντσο με τίτλο «Το Πεδίον του Αρεως» («Field of Ares»).

Ζει και εργάζεται στο Λος Αντζελες και στη Νέα Υόρκη, αλλά είχε προετοιμάσει την ιδέα να δουλέψει στο Πεδίον του Αρεως εδώ και καιρό. Ο Μπεν Γουλφ Νόαμ χρησιμοποιεί τα φυτάόπως θα χρησιμοποιούσε ένα πινέλο ή ένα κομμάτι κάρβουνο, ως εργαλείο ζωγραφικής και δημιουργεί ζωγραφικά έργα και εγκαταστάσεις που μπλέκουντο φυσικό με το ψηφιακό, αποτυπώνοντας μοτίβα τοπικής βλάστησης πάνω στον δισδιάστατο καμβά. Ηεπιφάνειατων έργων περνάαπό αλλεπάλληλες διεργασίες συγκάλυψης, τα χρώματα ξεθωριάζουν και σβήνουν σταδιακά για να δημιουργήσουν μια οπτική γλώσσα εμπνευσμένη από τηνψηφιακή εποχή. Οπως εξηγεί η Σταματία Δημητρακόπουλος, επιμελήτρια του προγράμματος The Breeder Residency, οι καμβάδες του Νόαμ με στρώσεις χώματος, αποτυπώματα φυτών, ψήγματα χρυσού, ίχνη από λάστιχα αυτοκινήτου δείχνουν αλλαγή κατεύθυνσης και εξέλιξης της τεχνικής του. Ή όπως ο ίδιος απλώς το λέει: «Αποτύπωσα στον καμβά την εμπειρία ιστορικών στιγμών που έζησα στην Αθήνα».