Επέστρεψα πρόσφατα από τη Μέση Ανατολή και την Ανατολική Αφρική όπου επισκέφθηκα μια σειρά από προσφυγικούς καταυλισμούς –ανθρώπινα πάρκινγκ. Πήγα εκεί ως ακτιβιστής και ως Ευρωπαίος. Γιατί οι Ευρωπαίοι συνειδητοποίησαν –με οδυνηρό τρόπο τα τελευταία ένα-δυο χρόνια –ότι η μαζική έξοδος από χώρες που έχουν καταρρεύσει όπως η Συρία δεν είναι μόνο πρόβλημα της Μέσης Ανατολής ή της Αφρικής. Είναι και πρόβλημα της Ευρώπης. Και πρόβλημα της Αμερικής. Μας αφορά όλους.
Ο συμπατριώτης μου Πίτερ Σάδερλαντ, αξιωματούχος των Ηνωμένων Εθνών για τη Μετανάστευση, κατέστησε σαφές ότι ζούμε τη χειρότερη κρίση εκτοπισμού από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το 2010, περίπου 10.000 άνθρωποι σε όλον τον κόσμο εγκατέλειπαν τις εστίες τους καθημερινά. Ακούγεται πολύ –μέχρι να μάθεις ότι τα τελευταία τέσσερα χρόνια αυτός ο αριθμός έχει τετραπλασιαστεί. Κι όταν οι άνθρωποι χάνουν τα σπίτια τους εξαιτίας της βίας, της φτώχειας και της αστάθειας, κουβαλούν την απελπισία τους παντού. Και το «παντού» μπορεί να είναι οπουδήποτε.
Αλλά μαζί με την απελπισία κάποιοι κουβαλούν και ελπίδα. Μπορεί να ακούγεται τρελό ή αφελές να μιλάει κανείς για ελπίδα σε μια τέτοια κατάσταση. Και μπορεί να είναι και τα δύο. Αλλά στα περισσότερα μέρη όπου ζουν πρόσφυγες, η ελπίδα δεν έχει φύγει. Είναι η ελπίδα να επιστρέψουν στην πατρίδα τους μια μέρα, η ελπίδα να βρουν δουλειά και να ζήσουν μια καλύτερη ζωή. Εφυγα από την Κένυα, την Τουρκία και την Ιορδανία νιώθοντας κι εγώ λίγη ελπίδα. Οσο σκληρό κι αν είναι να φανταστεί κανείς πώς είναι η ζωή ενός πρόσφυγα, έχουμε μια ευκαιρία να ξαναφανταστούμε την πραγματικότητα –και να επανεφεύρουμε τη σχέση μας με τους ανθρώπους και τις χώρες όπου μαίνονται συγκρούσεις ή που φιλοξενούν πρόσφυγες.
Για να το κάνουμε αυτό, θα πρέπει να απαλλαγούμε από μερικές λανθασμένες ιδέες σχετικά με την προσφυγική κρίση. Μία από αυτές είναι ότι οι σύροι πρόσφυγες βρίσκονται σε καταυλισμούς. Στην πραγματικότητα, μόνο ένα μικρό ποσοστό ζει σε αυτούς. Επίσης, είναι λάθος να πιστεύουμε ότι η κρίση είναι προσωρινή. Πολλές οικογένειες πέρασαν δυο γενεές –και πολλοί νέοι ολόκληρη τη ζωή τους –ως πρόσφυγες. Εξορίστηκαν από την πατρίδα τους για να γνωρίσουν μια δεύτερη εξορία στις χώρες που αποδέχονται την παρουσία τους, αλλά όχι το δικαίωμά τους να κυκλοφορήσουν ή να εργαστούν.
Η αποκατάσταση αυτών των δύο ψευδών εντυπώσεων θα πρέπει να διαμορφώσει και την απάντησή μας. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες ανεπτυγμένες χώρες μπορούν να αντιμετωπίσουν την κρίση αν δράσουν πιο έξυπνα, σκεφτούν διαφορετικά και κινηθούν πιο γρήγορα. Μιλώντας με πρόσφυγες και με πάμπολλους αξιωματούχους και εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών, κατάλαβα ότι υπάρχουν τρία πεδία όπου μπορούμε και πρέπει να αναλάβουμε δράση. Πρώτον, οι πρόσφυγες έχουν ανάγκη από μεγαλύτερη υποστήριξη σε ανθρωπιστικό επίπεδο. Δεύτερον, μπορούμε να βοηθήσουμε τις φιλοξενούσες χώρες να μη βλέπουν τους πρόσφυγες σαν βάρος, αλλά κάτω από το πρίσμα του οφέλους. Η διεθνής κοινότητα μπορεί να κάνει πολύ περισσότερα για ενθαρρύνει τις επιχειρήσεις στις χώρες που φιλοξενούν πρόσφυγες να δουν τους πρόσφυγες ως εργατικά χέρια. Οι πρόσφυγες θέλουν να δουλέψουν. Στις πατρίδες τους ήταν μαγαζάτορες, δάσκαλοι και μουσικοί και θέλουν να κάνουν και πάλι τις δουλειές τους ή να κάνουν άλλες δουλειές. Με άλλα λόγια, χρειάζονται ανάπτυξη. Ανάπτυξη που θα επενδύει σε αυτούς και θα τους ενισχύει.
Τρίτον, ο κόσμος πρέπει να προσφέρει αναπτυξιακή βοήθεια στις χώρες που δεν έχουν καταρρεύσει, αλλά βασανίζονται από τις συγκρούσεις, τη διαφθορά και την αδύναμη διακυβέρνηση. Αυτές οι χώρες μπορεί να βυθιστούν στην πλήρη αναρχία. Τώρα τελευταία, κάποιες δυτικές κυβερνήσεις σταμάτησαν να προσφέρουν βοήθεια χρησιμοποιώντας τα κονδύλια αυτά στην αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης. Είναι όμως πιο οικονομικό να επενδύεις στη σταθερότητα από το αντιμετωπίζεις την αστάθεια. Η διαφάνεια, ο σεβασμός στο κράτος δικαίου και τα ελεύθερα και ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης είναι πολύ σημαντικά στοιχεία για τη σωτηρία μιας χώρας από το χάος. Γιατί το χάος, όπως γνωρίζουμε όλοι μας πολύ καλά, είναι μεταδοτικό.
Η αλήθεια είναι ότι κάποιοι άνθρωποι σκέφτονται διαφορετικά. Αφρικανοί και Ευρωπαίοι, στρατιωτικοί και αξιωματούχοι της Παγκόσμιας Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου προτείνουν να αναστήσουμε μια από τις πιο ιδιοφυείς αμερικανικές ιδέες –το σχέδιο Μάρσαλ. Αυτό το σχέδιο διέθεσε την ανάπτυξη στην υπηρεσία της ασφάλειας σε μέρη όπου οι θεσμοί είχαν καταρρεύσει και η ελπίδα είχε χαθεί. Λοιπόν, η ελπίδα δεν έχει χαθεί στη Μέση Ανατολή ή τη Βόρεια Αφρική –όχι ακόμη. Αλλά η ελπίδα είναι ανυπόμονη. Και ανυπόμονοι πρέπει να είμαστε κι εμείς.
Ο Μπόνο είναι επικεφαλής του συγκροτήματος των U2 και ιδρυτής της ανθρωπιστικής οργάνωσης ONE. Το βίντεο από την περιοδεία του στους προσφυγικούς καταυλισμούς στην Κένυα, την Ιορδανία και την Τουρκία υπάρχει στη διεύθυνση nytimes.com/opinion.
