Ο Αντώνης Σαμαράς τράβηξε παράμερα τον Προκόπη Παυλόπουλο για μια σύντομη συζήτηση που αφορούσε διάφορα ζητήματα της τρέχουσας ατζέντας, τα οποία τέμνουν και τον άξονα κυβέρνησης – αντιπολίτευσης. Η σκηνή καταγράφηκε σχεδόν από όλους στα πρόσφατα εγκαίνια του Μουσείου Μαστίχας στη Χίο, που δημιούργησε το Πολιτιστικό Ιδρυμα του Ομίλου Πειραιώς –και από τα χαμόγελα ήταν αντιληπτό ότι είχε βρεθεί κοινός τόπος στη στιχομυθία του Προέδρου της Δημοκρατίας με τον πρώην πρωθυπουργό.

«Πόσο δίκιο είχες, τότε…» ήταν ένα από τα σχόλια του Σαμαρά στον συνομιλητή του, ο οποίος κουβαλούσε στους ώμους του το ύπατο πολιτειακό αξίωμα και κούνησε το κεφάλι με ένα πλατύ χαμόγελο. Οι μυημένοι στα ζητήματα που προβλημάτιζαν εκείνες τις ημέρες τόσο τον Παυλόπουλο όσο και τον Σαμαρά –και ήταν αρκετοί στην ίδια εκδήλωση –δεν είχαν αμφιβολία ότι ο πρώην πρόεδρος της ΝΔ αναφερόταν στον τρόπο εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας. Το «δίκιο» του Προκόπη που αναγνώριζε ο πρώην αρχηγός είχε να κάνει με τη στροφή της ΝΔ στο τέλος του 2014, όταν από την πρόταση για άμεση προεδρική εκλογή από τον λαό πέρασε σε μια ενδιάμεση λύση που διατηρούσε αμετάβλητη την ισχύουσα διαδικασία στη Βουλή και μόνον λόγω αδιεξόδου οδηγούσε στη λαϊκή κάλπη.

Οι δεύτερες σκέψεις

Είναι προφανές ότι η συνομιλία Παυλόπουλου – Σαμαρά αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη ΝΔ, καθώς το ζήτημα της εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας κυριαρχεί την τελευταία περίοδο στο γαλάζιο στερέωμα και, σε έναν βαθμό, διχάζει το στελεχικό δυναμικό και την κομματική βάση. Το κλίμα που διαμορφώνεται, καθώς στη συζήτηση έχουν σπεύσει να πάρουν θέση σχεδόν όλα τα προβεβλημένα στελέχη, δεν περνά απαρατήρητο από την κομματική ηγεσία, η οποία κάνει πλέον δεύτερες σκέψεις και ξαναζυγίζει την κατηγορηματική άρνησή της να αποδεχθεί αλλαγές στην ισχύουσα συνταγματική διαδικασία για την προεδρική εκλογή.

Σύμφωνα με πληροφορίες, εάν οι διαφοροποιήσεις στο εσωτερικό της ΝΔ ενταθούν, ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν είναι διατεθειμένος να τροφοδοτήσει ένα κλίμα αντιπαράθεσης που θα προκαλούσε πλήγματα και στην κομματική συνοχή. Και η πρόταση Παυλόπουλου που είχε αναδειχθεί σε επίσημη κομματική θέση προ διετίας, όταν ο νυν Πρόεδρος της Δημοκρατίας είχε αναλάβει την μπαγκέτα για την προαναθεωρητική διαδικασία από την πλευρά της ΝΔ, δείχνει η μόνη ικανή να συγκεράσει τις αντικρουόμενες απόψεις μεταξύ των γαλάζιων στελεχών. Πολύ περισσότερο, μάλιστα, από τη στιγμή που εκείνη την πρόταση είχε προσυπογράψει τον Δεκέμβριο του 2014 και ο νέος πρόεδρος της ΝΔ.

Η θέση των βαρόνων

Το μήνυμα είναι ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν επιλέγει την προεδρική εκλογή ως πεδίο μιας εσωκομματικής σύγκρουσης, έστω κι αν το ζήτημα θα προσέφερε την ευκαιρία –κι ο πειρασμός υπήρξε –για ένα ξεκαθάρισμα λογαριασμών με τα γαλάζια συστήματα, αφού σχεδόν όλοι οι βαρόνοι του κόμματος έχουν ταχθεί με τον έναν ή τον άλλον τρόπο υπέρ της άμεσης εκλογής Προέδρου. Ως προαναγγελία για μια ελαστικότερη στάση της κομματικής ηγεσίας, εξάλλου, ερμηνεύθηκαν από τους περισσότερους στη ΝΔ τα σχόλια Μητσοτάκη για τη δημόσια παρέμβαση του Βαγγέλη Μεϊμαράκη στο θέμα της εκλογής Προέδρου: ο μεγάλος αντίπαλός του στις εσωκομματικές κάλπες προέβαλε ως ενδεδειγμένη την πρόταση του Προκόπη Παυλόπουλου και ο Μητσοτάκης, αν και επανέλαβε τη διαφωνία του για αλλαγή στον τρόπο εκλογής, χαρακτήρισε ενδιαφέρουσα και συζητήσιμη την ανάδειξη Προέδρου από τον λαό εφόσον δεν καταφέρει να εκλεγεί από τη Βουλή.

Κατά τις ίδιες πηγές, για το ζήτημα που αποτελεί κεντρικό σημείο στο νέο «πακέτο» της συνταγματικής αναθεώρησης, η ΝΔ δεν θα επιδείξει ιδιαίτερη σπουδή και θα περιμένει να αποσαφηνίσει τις θέσεις της η συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ. Δημοσκοπικά καταγράφεται ένα πλειοψηφικό ρεύμα στην ελληνική κοινωνία για την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας από τον λαό, η οποία προφανώς θέλγει ως αλλαγή (στις τελευταίες Τάσεις της MRB υπέρ της λαϊκής εκλογής τάσσεται το 70,2% των ερωτηθέντων) και αυτό είναι ένα στοιχείο που ενδεχομένως θα επεδίωκε να εκμεταλλευθεί ο Αλέξης Τσίπρας. Ωστόσο, το χρονοδιάγραμμα της αναθεωρητικής διαδικασίας, όπως και οι θέσεις που θα διατυπωθούν από συνταγματολόγους και λοιπούς εκπροσώπους του νομικού κόσμου δεν αποκλείεται να οδηγήσουν και το Μέγαρο Μαξίμου σε ενδιάμεσες λύσεις, όπως τουλάχιστον εκτιμούν στην αξιωματική αντιπολίτευση, αφού μόνον μέσα από ευρύτατες συναινέσεις μπορεί να αποφευχθεί ένα αναθεωρητικό «ναυάγιο». Για το όλο ζήτημα, εξάλλου, προεξοφλείται ότι θα υπάρξουν και συζητήσεις στον άξονα Μαξίμου – Προεδρικού Μεγάρου, έστω κι αν ο Προκόπης Παυλόπουλος εκ της θέσεως του δεν πρόκειται να εκφραστεί δημόσια.

Η πρόταση του 2014

Σε κάθε περίπτωση, ο διάλογος Παυλόπουλου – Σαμαρά στα Μαστιχοχώρια της Χίου αποκαλύπτει νέες πτυχές στο διαχρονικό γαλάζιο παρασκήνιο για την προεδρική εκλογή, ενώ η παρέμβαση Μεϊμαράκη ειδικά για το ζήτημα αυτό ενδέχεται να μην έγινε εν αγνοία της Προεδρίας. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν μιλάει δημόσια, αλλά ο Προκόπης Παυλόπουλος έχει στο παρελθόν πολλάκις μιλήσει –και συγκρουστεί μέσα στη ΝΔ –για το ίδιο ζήτημα. Στην αναθεωρητική πρόταση του 2014, που έφερε την υπογραφή του, πριν λάβει την τελική υπογραφή του Αντώνη Σαμαρά, συνοψίζονται οι θέσεις για όλα τα ζητήματα που θα μπορούσαν να ανοίξουν σε μια νέα αναθεώρηση. Εκείνη η πρόταση έριχνε το βάρος στην αποσύνδεση της αδυναμίας εκλογής Προέδρου από τη διάλυση της Βουλής –και η άμεση εκλογή προέκυπτε μέσα από αυτήν τη στόχευση. Τα κόμματα θα προτείνουν υποψηφίους, η διαδικασία εκλογής θα περνά κατ’ αρχάς μέσα από τη Βουλή και εάν οι τρεις κοινοβουλευτικές ψηφοφορίες οδηγούνται σε αδιέξοδο, τότε οι συγκεκριμένοι και μόνο υποψήφιοι θα τίθενται στη λαϊκή κρίση, με τη Βουλή να συνεχίζει τη θητεία της. Η θέση του Παυλόπουλου δεν έχει αλλάξει.

Η παρατήρηση Σαμαρά για το «δίκιο» του Προκόπη, ωστόσο, φανερώνει πως είχε αλλάξει η θέση του πρώην πρωθυπουργού και επιπλέον ότι εκείνη την περίοδο οι διαβουλεύσεις με τον Παυλόπουλο υπήρξαν έντονες για τη μεταβολή. Μέχρι τον Δεκέμβριο του 2014 ο Σαμαράς ήταν υπέρμαχος της απευθείας εκλογής Προέδρου, με πλήρη αποδέσμευση της Βουλής από τη διαδικασία. Τη θέση αυτή, άλλωστε, είχε υιοθετήσει επισήμως η ΝΔ από το 2012, με την αναθεωρητική επιτροπή υπό τον Δημήτρη Αβραμόπουλο, ο οποίος εξακολουθεί να προκρίνει την άμεση εκλογή με παράλληλη ενίσχυση των εξουσιών. Για τη στροφή της ΝΔ –ακριβέστερα, για να μεταπεισθεί ο Σαμαράς –υψηλόβαθμα κομματικά στελέχη εκμυστηρεύονται ότι ο Παυλόπουλος είχε επιστρατεύσει και τον Βαγγέλη Μεϊμαράκη, ο οποίος ως πρόεδρος της Βουλής είχε εκείνη την περίοδο σημαίνοντα ρόλο στο κόμμα και για τα θεσμικά. Η διπλή πίεση στον Σαμαρά, έπειτα από μια σύντομη περίοδο αμφιταλαντεύσεων, είχε πιάσει τόπο και η πρόταση της ΝΔ μετεξελίχθηκε.

Η βάση της επιχειρηματολογίας Παυλόπουλου και, συνακόλουθα, του Μεϊμαράκη, είναι κοινή με αυτήν που προβάλλει ο Κυριάκος Μητσοτάκης, έστω κι αν η νέα θέση της Συγγρού για την προεδρική εκλογή οδηγεί σε άλλες λύσεις, εφόσον διατηρείται ο στόχος για αποσύνδεση της ανάδειξης Προέδρου από τη διάλυση της Βουλής. Χωρίς αλλαγές στο ισχύον πλαίσιο με την τριπλή ψηφοφορία στη Βουλή και χωρίς προσφυγή στη λαϊκή κάλπη, σε περίπτωση αδιεξόδου θα πρέπει να αναζητηθούν άλλες επιλογές για να συνεχίζεται ο κοινοβουλευτικός κύκλος. Προτάσεις για ένα ευρύτερο εκλεκτορικό σώμα (με αιρετούς εκπροσώπους επιστημονικών, αυτοδιοικητικών και άλλων φορέων) που θα προστίθεται στην ομάδα των 300 βουλευτών σε μια τέταρτη ψηφοφορία βρίσκονται προς εξέταση, όπως και πρόταση για συνεχείς ψηφοφορίες μέχρι την εκλογή με διαδοχική μείωση και του απαιτούμενου αριθμού ψήφων μετά την τρίτη ψηφοφορία (στους 170, 160 κ.ο.κ.). Η ΝΔ, πάντως, δεν πρόκειται να μπει σε αυτή τη φάση σε λεπτομέρειες ούτε να ανακοινώσει την τελική κατεύθυνσή της.

Οι δύο πόλοι εξουσίας

Πάντως, η απευθείας λαϊκή εκλογή Προέδρου απορρίπτεται κατηγορηματικά, καθώς κρίνεται ότι οδηγεί σε έμμεση αλλοίωση πολιτεύματος, προσκρούοντας και σε μη αναθεωρητέες συνταγματικές διατάξεις, καθώς και στη διαμόρφωση δύο ισχυρών πόλων πολιτικής εξουσίας. Ακόμη κι αν η μεταβολή δεν συνδυαστεί με προεδρικές υπερεξουσίες, ένας Πρόεδρος με απευθείας λαϊκή νομιμοποίηση θα είναι εκ των πραγμάτων ισχυρότερος και σταδιακά το πολίτευμα θα αποκτήσει χαρακτηριστικά προεδρικής δημοκρατίας, αλλοιώνοντας το πλαίσιο του κοινοβουλευτικού συστήματος και τροφοδοτώντας συγκρούσεις ανάμεσα στους δύο πόλους εξουσίας –που στο παρελθόν κατέληξαν και σε εθνικές καταστροφές.

Η κοινή προσέγγιση για τη θέμα αποτελεί βάση και για μια άτυπη συμμαχία Παυλόπουλου – Μητσοτάκη, ενώ ενδιαφέρον για τη ΝΔ έχει η κατεύθυνση που θα ακολουθήσουν για την προεδρική εκλογή οι καραμανλικοί. Πληροφορίες αναφέρουν ότι στο ζήτημα αυτό δεν προκύπτει ταύτιση του Παυλόπουλου με τον Κώστα Καραμανλή, καθώς μετά το 2009 ο πρώην πρωθυπουργός άλλαξε οπτική και δεν απορρίπτει την άμεση λαϊκή κάλπη για την ανάδειξη Προέδρου της Δημοκρατίας. Ακούγεται και ως ακόμη ένα άλλοθι για τις πρόωρες εθνικές κάλπες (που είχαν γίνει με πρόσχημα και την αδυναμία εκλογής Προέδρου, έξι μήνες αργότερα) και την εκλογική συντριβή εκείνης της χρονιάς.

«Εκλογικός νόμος – οπερέτα»

Για εκλογικό νόμο-οπερέτα κάνει λόγο η ΝΔ κατηγορώντας την κυβέρνηση για ανικανότητα και ιδεοληψία καθώς και ότι επέλεξε να δώσει στη δημοσιότητα τις παρεμβάσεις της «την ημέρα που σε εκατομμύρια Ελληνες πετσοκόβονται μισθοί και συντάξεις». «Βαθιά απομονωμένη από τη συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων αναζητεί συνενόχους στην επιχείρηση πολιτικής σωτηρίας της. Δεν θα τα καταφέρει. Πολύ σύντομα θα είναι ένας κακός εφιάλτης που οι Ελληνες θα θέλουν να ξεχάσουν για πάντα» υπογραμμίζεται σε ανακοίνωση της Συγγρού.