Υπάρχει ένα περιστατικό που αναφέρεται στην τελευταία φάση της πτώσης της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ο βάρβαρος στρατηγός ο οποίος θριάμβευσε στη μάχη της Ραβέννας εισέρχεται εν χορδαίς και οργάνοις στην κατακτημένη πόλη. Ενώ θα έπρεπε να ξεχειλίζει από την ηδονή του νικητή, κάτι τον βασανίζει. Κάτι τον κάνει να νιώθει εξαιρετικά άβολα. Φτάνοντας στην κεντρική πλατεία, κοιτάζει γύρω του, θαυμάζει τα μέγαρα και τα αγάλματα και συνειδητοποιεί πόσο μικρός, πόσο ασήμαντος είναι ο πολιτισμός του μπροστά στο μεγαλείο των ηττημένων. Με εκείνη τη θλίψη η οποία σε ωριμάζει, ο στρατηγός καταλαβαίνει ότι έχει ουσιαστικά κατακτηθεί από ό,τι κατέκτησε.

Εάν ο Ερντογάν διατηρεί το γνώθι σαυτόν, μάλλον θα έχει παρόμοια αισθήματα. Δυστυχώς ωστόσο για τον ίδιο και για τον λαό του, δεν έχει κατακτηθεί από το μεγαλείο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Μα από το πιο προβληματικό κομμάτι της μετα-οθωμανικής Τουρκίας.

Το 2002, όταν ο Ερντογαν ήρθε στην εξουσία, η Τουρκία έγινε παράδειγμα προς μίμηση σε όλο τον μουσουλμανικό κόσμο. Μια χώρα πιστή στο Κοράνι, ταυτόχρονα όμως δημοκρατική και οικονομικά φιλελευθερη. Διαδοχικές μεταρρυθμίσεις και μια σειρά ιδιωτικοποιήσεων έφεραν επενδύσεις και ανάπτυξη.

Εντυπωσιακή στάθηκε η πολιτική και κοινωνική φιλελευθεροποίηση. Για πρώτη φορά από το 1922, η τουρκική ηγεσία αποδέχθηκε πως η Τουρκία δεν περιορίζεται στο μονοδιάστατο κράτος του Κεμάλ. Αποτελεί τη διάδοχο μια πολυπολιτισμικής αυτοκρατορίας. Μονάχα οφέλη έχει να αποκομίσει από την ανάδειξη της ποικιλομορφίας της.

Μεγάλα τμήματα της κοινωνίας απέκτησαν πολιτική εκπροσώπηση. Πρωτίστως τα πιο παραδοσιακά θρησκευόμενα στρώματα, αλλά και πολλές μικρότερες ομάδες. Η ιστορική προσέγγιση με την ηγεσία των Κούρδων έφερε κοντά σε μια λύση για το κουρδικό ζήτημα. Συμβολικής σημασίας –πλην εξίσου σημαντικό –ήταν το συγκινητικό γράμμα που έγραψε ο Ερντογάν την 99η επέτειο της Γενοκτονίας των Αρμενίων. Πολλοί πίστεψαν τότε ότι η 100ή επέτειος θα σήμαινε την αναγνώριση της Γενοκτονίας και τη συγγνώμη. Μάταια. Ο Ερντογάν άρχισε σταδιακά να φοβάται τις δυνάμεις που ο ίδιος είχε απελευθερώσει. Για να μπορέσει να τις ελέγξει, χρειάστηκε το δεκανίκι του κεμαλικού κράτους: προσέγγισε το στρατιωτικό κατεστημένο (αυτό άλλωστε τον στήριξε πρόσφατα έναντια στους πραξικοπηματίες). Περιόρισε την ελευθεροτυπία. Επνιξε τα κοινωνικά κινήματα με τη βοήθεια των δυνάμεων καταστολής και των μυστικών υπηρεσιών.

Η Τουρκία προσομοιάζει πλέον προς το γκρίζο κεμαλικό κράτος της δεκαετίας του ’50 και του ’60 με ολίγη από Ισλάμ.

Το κράτος επιβάλλει τη μονοκόμματη τουρκική ταυτότητα που κατασκεύασαν οι κεμαλικοί. Βασίζεται στην παράνοια, στην ξενοφοβία και στον αντικουρδισμό (ο εσωτερικός εχθρός είναι πάντα απαραίτητος), καθώς και σε μια νέα εθνο-ισλαμική αντίληψη.

Η διαχείριση της οικονομίας έχει πάψει από καιρό να είναι σπουδαία. Ενας ένας, οι μεταρρυθμιστές πήγαν στα σπίτια τους τα τελευταία χρόνια. Ειδικό βάρος δίνεται πλέον στα προσωπικά συμφέροντα των φίλων του κόμματος. Με έμφαση σε εκείνα των μεγάλων κατασκευαστών που στηρίζουν και στηρίζονται από το κόμμα. Ακόμη και η σημαία, τοτέμ του κεμαλισμού, κυματίζει σήμερα ως λάβαρο του ΑΚΠ. Οσοι δεν έχουν απογοητευτεί οριστικά από τον Ερντογάν αποδίδουν την κάτω βόλτα που έχει πάρει στη μάχη εξουσίας η οποία μαίνεται ανάμεσα στον ίδιο και στον Γκιουλέν. Εχουν δίκιο; Σύντομα θα το μάθουμε.

Οι πρώτες, πάντως, κινήσεις μετά το πραξικόπημα δείχνουν ότι ο Ερντογάν μαζί με τους εχθρούς του καταστρέφει και την κληρονομιά του.

Ο Βασίλης Θ. Καρατζάς είναι διευθύνων σύμβουλος της Levant Partners ΑΕΔΟΕΕ

Τελευταία Νέα