Από το σινεμά στο μουσείο

Ο Μίμης Φωτόπουλος γονατιστός σε θέση ικέτη κοιτάζει τον ουρανό, όπου πετούν από πάνω του τρία περιστέρια. Ο Νίκος Ρίζος φορώντας για κοστούμι ένα τραπουλόχαρτο με τον άσο στέκεται αγριεμένα ανάμεσα στον Νίκο Σταυρίδη ντυμένο μπαλαντέρ και στον βαλέ Κούλη Στολίγκα. Ο Σον Κόνερι κρατάει στο ένα χέρι πιστόλι και στο άλλο ένα κράνος αστροναύτη, ενώ δίπλα του απογειώνεται ένας διαστημικός πύραυλος. Εικόνες όπως αυτές τις δεκαετίες του 1950, του 1960 και του 1970, κρεμασμένες στις προσόψεις ιστορικών κινηματογράφων όπως το Rex ή το Αθήναιον δελέαζαν το κοινό να κόψει εισιτήριο για το εκάστοτε έργο. Πλέον, η συλλογή Hellafi με γιγαντοαφίσες ταινιών ζωγραφισμένες στο χέρι αποτελεί μνημείο άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς.

Η ανάδειξη των 274 κομματιών της συλλογής σε μνημείο πολιτισμού έγινε την περασμένη Πέμπτη, ύστερα από ομόφωνη απόφαση των μελών του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων. Σκεπτικό τους ήταν πως το σύνολο των έργων παρουσιάζει ιδιαίτερη ιστορική αξία καθώς αποτελεί τεκμήριο όχι μόνο της ιστορίας του κινηματογράφου στην Ελλάδα αλλά και της επίδρασης της 7ης τέχνης στο κοινό. «Πρόκειται για μια συλλογή σπάνια, από τις μοναδικές στον κόσμο, εξαιρετικά πρωτότυπη τόσο ως προς τον τρόπο με τον οποίο έγιναν αυτά τα έργα όσο και ως προς την καλλιτεχνική τους αξία. Οι δημιουργοί φιλοτεχνούσαν αυτές τις γιγαντοαφίσες σε πολύ πιεστικούς χρόνους, κατέθεταν ωστόσο έργα με προσωπική σφραγίδα που αποτύπωναν την ατμόσφαιρα του φιλμ και την αντίστοιχη εποχή» λέει στο «Νσυν» η Ελίζ Ζαλαντό, γενική διευθύντρια του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, υπό την εποπτεία του οποίου λειτουργεί το Μουσείο Κινηματογράφου της πόλης όπου φιλοξενείται η συλλογή.

Η συλλογή Hellafi που πήρε το όνομά της από την αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία Ελληνική Αφίσα (ΕΛΑΦΙ), τα μέλη της οποίας το 1960 άρχισαν ερασιτεχνικά τη συγκέντρωση του υλικού από τους κινηματογράφους της Αθήνας, περιλαμβάνει πρωτότυπες ζωγραφιστές γιγαντοαφίσες/ντεκόρ των περισσότερων από τους ζωγράφους που ασχολήθηκαν με την τέχνη αυτή. Ανάμεσά τους μπορεί να βρει κάποιος δημιουργίες μεγάλων ονομάτων των εικαστικών τεχνών όπως ο Σπύρος Βασιλείου, ο Γιώργος Βακιρτζής, ο Γεράσιμος Τουλιάτος, όπως και ο Στέφανος Αλμαλιώτης που υπήρξε πρωτοπόρος –και δάσκαλος πολλών άλλων –στην τέχνη της γιγαντοαφίσας. Η συλλογή είναι πλούσια και σε μακέτες που χρησιμοποιήθηκαν για την εκτέλεση γιγαντοαφισών, λιθόγραφες αφίσες της δεκαετίας του 1950 διαφόρων ζωγράφων, μακέτες για την εκτύπωση λιθόγραφων αφισών και σε προσχέδια με μολύβι, ακουαρέλα, μελάνι και κραγιόν.

Σύμφωνα με τις πρακτικές της εποχής, ο δημιουργός επέλεγε κάθε φορά ένα στοπ καρέ της ταινίας της εβδομάδας αποτυπώνοντάς το με έντονα χρώματα. Μιας και η γιγαντοαφίσα είχε το μέγεθος της πρόσοψης της κινηματογραφικής αίθουσας, έφτανε να εκτείνεται σε επιφάνειες μέχρι και 9×3 μέτρα. Το στοιχείο αυτό, φαίνεται πως αποτέλεσε και το μεγαλύτερο εμπόδιο στη συντήρησή τους από τον υπό εκκαθάριση σήμερα οργανισμό Προβολής Ελληνικού Πολιτισμού, που αγόρασε τη συλλογή το 2002 και την παραχώρησε ως χρησιδάνειο στο Μουσείο Κινηματογράφου. Το ίδιο στοιχείο δυσκολεύει και την έκθεση των αφισών στο μουσείο, έτσι οι περισσότερες παραμένουν στις αποθήκες του. Γνωρίζοντας τις δυσχέρειες αυτές η Σταυρούλα Φωτοπούλου, προϊσταμένη της Διεύθυνσης Νεώτερου Πολιτιστικού Αποθέματος και Αϋλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς που έκανε στο Συμβούλιο την εισήγηση για τον χαρακτηρισμό ως μνημείου, υποστήριξε πως «με την κήρυξη θέλουμε να εξασφαλίσουμε την προστασία της συλλογής». Αλλωστε, το όλο εγχείρημα αποτελεί πρωτοβουλία του υπουργείου Πολιτισμού.

Το πρώτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση είναι η ψηφιοποίηση της συλλογής και η παρουσίασή της μέσω Διαδικτύου. «Σύντομα θα προχωρήσουμε σε εκτενέστερες παρουσιάσεις της συλλογής που θα απευθύνονται ως εργαλεία στους επαγγελματίες και ως θησαυρός γνώσεων στους σινεφίλ» λέει η Ζαλαντό. Παρ’ όλα αυτά, πρόβλημα εξακολουθεί να είναι η έλλειψη μόνιμης στέγης για την έκθεση Hellafi. «Ηδη στο Μουσείο Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης παρουσιάζονται δύο από τα έργα της συλλογής.