Απαιχτος Καμπανέλλης από το Μαουτχάουζεν!

Την περασμένη σεζόν παίχτηκαν μερικά από τα πιο γνωστά έργα του Ιάκωβου Καμπανέλλη στις αθηναϊκές σκηνές («Η Αυλή των θαυμάτων», «Αυτός και το πανταλόνι του», «Η Στέλλα με τα κόκκινα γάντια»). Με έκπληξη όμως το κοινό θα ανακαλύψει σύντομα πως υπάρχουν και δύο άπαιχτα, σχεδόν άγνωστα έργα του θεατρικού συγγραφέα που έχουν την ίδια δύναμη με τα προηγούμενα και που ανεβαίνουν τον Οκτώβριο στο Θέατρο Τζένη Καρέζη με τον ενιαίο τίτλο «Σιλωάμ».

Πρόκειται για νεανικά έργα του συγγραφέα με πολύ πρόσφατο τον εγκλεισμό του στο Μαουτχάουζεν, τα οποία διαδραματίζονται και τα δύο σε φυλακές και κελιά. Στον «Κρυφό Ηλιο» (1952), έργο πυκνό με λεπτομερή (καμιά φορά και ανατριχιαστική) περιγραφή του χώρου δράσης (κελιού του Μαουτχάουζεν) αλλά και της ψυχολογικής κατάστασης των κρατουμένων (ο Γιαπωνέζος, ο Κλέφτης, ο Γιατρός, ο Φαγιάς, ο Καλόγερος, ο Επιθεωρητής), αναζητείται ανάμεσά τους ο Προδότης.

Στο «Σιλωάμ» (1951) πρωταγωνιστούν τέσσερις ανώνυμες, σκιώδεις, τραγικές υπάρξεις που ζουν τη συντέλεια του κόσμου σε ένα κελί όπου δεν μπαίνει κανείς, ούτε καν οι δεσμοφύλακες. Και στα δύο έργα το περιβάλλον καθορίζεται από ασφυκτικό εγκλεισμό και δραματικά διλήμματα.

Πώς όμως τα δύο έργα είχαν ξεχαστεί και ανακαλύφθηκαν ξανά;

«Με την κόρη του συγγραφέα, την Κατερίνα Καμπανέλλη είμαστε φίλοι από το πανεπιστήμιο» λέει ο σκηνοθέτης της παράστασης Γιώργος Γιανναράκος. «Είχαμε γνωριστεί στο Θεατρικό Τμήμα της Νομικής Σχολής και μάλιστα ανεβάζαμε τότε το “Παραμύθι χωρίς όνομα” του Ιάκωβου Καμπανέλλη. Πέρυσι λοιπόν στη ραδιοφωνική εκπομπή που κάνω στο Πρώτο Πρόγραμμα με τίτλο “Μπλε σαν πορτοκάλι”, την είχα καλέσει για να κάνουμε ένα αφιέρωμα στον πατέρα της. Κατά τη διάρκεια της κουβέντας μας μου είπε ότι υπάρχουν άπαιχτα έργα του Καμπανέλλη και της είπα πως θα ήθελα να τα δω. Τα διάβασα και μου άρεσαν πολύ. Απόρησα που ήταν άπαιχτα. Ηταν τα έργα “Ο κρυφός Ήλιος” και “Σιλωάμ”, δύο πολύ δυνατά έργα. Ισως εκείνη την εποχή να ήταν πολύ άγριο να παιχτούν και αργότερα ο ίδιος ο συγγραφέας ίσως να τα είχε θεωρήσει λίγο πρωτόλεια».

Τα έργα αυτά δεν ήταν δημοσιευμένα. «Ο κρυφός Ηλιος» είχε χαθεί για πολλά χρόνια και ανακαλύφθηκε στην αποθήκη του σπιτιού τού συγγραφέα από τον καθηγητή Γιώργο Πεφάνη (δημοσιεύθηκε από το Πανεπιστήμιο Αθηνών το 2005). Το «Σιλωάμ» αποτελεί την πρώτη γραφή του μονόπρακτου του Καμπανέλλη «Η οδός» και τα χειρόγραφα βρέθηκαν πρόσφατα από την Κατερίνα Καμπανέλλη.

«Βρήκα ότι τα δύο έργα δένουν καθώς διαδραματίζονται στο Μαουτχάουζεν και μπήκαμε πλέον στην περιπέτεια να τα ανεβάσουμε υπό τον τίτλο “Σιλωάμ”» συνεχίζει ο σκηνοθέτης. «Τα πρόσωπα που υπάρχουν στα κείμενα πιθανώς είναι πρόσωπα που τα έχει δει ο συγγραφέας, καθώς ο ίδιος βρέθηκε έγκλειστος για τρία χρόνια στο στρατόπεδο συγκέντρωσης και εξόντωσης στο Μαουτχάουζεν. Βεβαίως είναι δουλεμένα από τον ίδιο, η μεγαλοφυΐα του και το μεγάλο θεατρικό ταλέντο του φαίνονται από τότε, από το 1951-1952. Εγώ βρίσκω ότι και τα δύο έχουν μια προβληματική εξαιρετικά σύγχρονη. Γιατί τα παίζουμε σε μια φάση κρίσης αξιών, κρίση που αποτυπώνεται πολύ έντονα και στα έργα αυτά.